قصه و رنگ در کوچه‌های تبریز؛ روایت مهر از فعالیت کتابخانه‌های سیار
اقتصاد ایران: تبریز- «کاروان هم‌خوان» با کتابخانه‌های سیار تبریز به محلات کم‌برخوردار رفت و با اجرای برنامه‌های قصه‌گویی، بازی، کاردستی و امانت کتاب، شور فرهنگی تازه‌ای در این مناطق ایجاد کرد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر _ گروه استان‌ها: گسترش عدالت فرهنگی، تنها با شعار دادن محقق نمی‌شود؛ عدالت فرهنگی زمانی معنا پیدا می‌کند که «فرصت فرهنگی» به سراغ کسانی برود که کمتر آن را تجربه کرده‌اند. در کلانشهری چون تبریز، که بخش‌هایی از آن با مشکلات اجتماعی، فقر فرهنگی و فاصله دسترسی به زیرساخت‌ها مواجه‌اند، فعالیت «کتابخانه‌های سیار» به یکی از کارآمدترین شیوه‌های رساندن خدمات فرهنگی به محلات کم‌برخوردار تبدیل شده است.
کتابخانه‌های سیار نه‌فقط کتاب می‌آورند، بلکه امید، مهارت، مشارکت اجتماعی و تجربه‌ای متفاوت از زندگی فرهنگی را به دل محلات می‌برند؛ جایی که بسیاری از کودکان و نوجوانان حتی یک‌بار هم پایشان به کتابخانه رسمی باز نشده است.
حرکت «کاروان هم‌خوان» در هفته کتاب امسال، برای اولین بار رخ داد، تصویری روشن از این نقش اثرگذار است؛ سفری که کتابخانه های سیار پیک‌صبا و پیک‌دانایی به قلب محلات حاشیه‌ای تبریز داشتند و توانستند چهره‌ای زنده از عدالت فرهنگی را در عمل به نمایش بگذارند.
کتابخانه‌هایی که به دل محلات می‌روند
حضور کتابخانه‌های سیار در محلات کم‌برخوردار تبریز، امسال رنگ و بوی متفاوتی داشت. کودکان به محض توقف خودروهای کتابخانه، اطراف آن حلقه می‌زدند؛ خانواده‌ها نزدیک می‌شدند؛ و در دل محله، فضایی که پیش‌تر خالی از برنامه‌های فرهنگی بود، برای چند ساعت تبدیل به یک میدان نشاط، قصه، رنگ و یادگیری می‌شد.
این حضور، تنها توزیع کتاب نبود؛ تمرینی عملی برای مشارکت اجتماعی و آشنایی با مهارت‌های زندگی فرهنگی بود.
در قالب برنامه «کاروان هم‌خوان»، کتابخانه‌های سیار در نقاط مختلف حاشیه شهر تبریز مستقر شده و مجموعه‌ای از فعالیت‌های فرهنگی از جمله قصه‌گویی، جمع‌خوانی، بازی‌های فکری، شعرخوانی، ساخت کاردستی، رنگ‌آمیزی، آموزش مهارت‌های مطالعه و معرفی کتاب را برای کودکان و نوجوانان برگزار می‌کنند.
کتابخانه‌های سیار، خط مقدم عدالت فرهنگی در تبریز هستند
اسد بابایی مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار مهر، حضور «کاروان هم‌خوان» را ادامه راهبردهای مبتنی بر عدالت فرهنگی عنوان کرد و گفت: وقتی از عدالت فرهنگی صحبت می‌کنیم، یعنی خدمات فرهنگی باید به جایی برود که مردم کمتر به آن دسترسی دارند. کتابخانه‌های سیار دقیقاً برای همین مأموریت طراحی شده‌اند؛ برای اینکه هیچ کودکی در هیچ محله‌ای از کتاب و تجربه فرهنگی محروم نماند.
مدیرکل کتابخانه های عمومی آذربایجان شرقی درباره ضرورت اجرای این طرح گفت: کتابخانه‌های سیار تنها یک برنامه مناسبتی نیستند؛ بلکه بخش مهمی از سیاست نهاد کتابخانه های عمومی کشور و استان برای تحقق عدالت فرهنگی‌اند. هدف ما این است که کتاب، مهارت و برنامه‌های فرهنگی به محلات برود، نه اینکه مردم مجبور باشند برای دسترسی به این خدمات مسافت‌های طولانی طی کنند.
بابایی با تأکید بر استقبال چشمگیر مردم ادامه داد: وقتی خودروهای سیار وارد محلات می‌شوند، شور و شوق کودکان نشان می‌دهد چقدر نیاز به فعالیت فرهنگی وجود دارد. این استقبال برای ما یک پیام روشن دارد: باید حضور کتابخانه‌ها در محلات را افزایش داد و آن را به یک روند پایدار تبدیل کرد.
اسد بابایی با اشاره به اینکه برنامه‌های میدانی کتابخانه‌های عمومی از این پس گسترده‌تر خواهد شد، گفت: کارکرد کتابخانه عمومی امروز صرفاً امانت کتاب نیست؛ ما دنبال ایجاد میدان‌های مشارکت اجتماعی هستیم. کتابخانه‌های سیار، این نقش را بهتر از هر مکان ثابت انجام می‌دهند.
کتابخانه‌های سیار، نشاط و عدالت فرهنگی را به محلات تبریز آوردند
امیر نصیر بیگی معاون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری تبریز به عنوان یکی از همراهان اصلی این طرح، در سی وسومین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، حضور کتابخانه‌های سیار در محلات را تجربه‌ای موفق در توسعه عدالت اجتماعی و فرهنگی توصیف کرد و گفت: کتابخانه سیار فقط یک خودرو نیست؛ یک رویداد اجتماعی است. این برنامه باعث می‌شود فضاهای محله که گاهی با دغدغه‌های معیشتی و محدودیت امکانات همراه است، برای چند ساعت رنگ و بوی امید و فرهنگ بگیرد.
نصیر بیگی با اشاره به اهمیت فعالیت‌های فرهنگی مشارکتی افزود: شهرداری و کتابخانه‌های عمومی در این برنامه دوشادوش هم حرکت کردند. نتیجه این هم‌افزایی، حضور فعال خانواده‌ها، مشارکت مردم و ایجاد نشاط اجتماعی بود. بسیاری از کودکان برای اولین‌بار در یک کارگاه قصه‌گویی یا بازی فکری شرکت کردند و این اتفاق کوچک نیست؛ این یعنی ما یک تجربه فرهنگی ماندگار برای آنها ساختیم.
معاون فرهنگی شهردار تبریز با تأکید بر اینکه برنامه‌های مشابه باید در طول سال همچون هفته کتاب ادامه داشته باشد، گفت: محلات کم‌برخوردار نباید فقط مقصد پروژه‌های عمرانی باشند. این محلات نیاز به شادی، امید و برنامه‌های فرهنگی دارند. ما در شهرداری آماده‌ایم امکانات لازم را برای استمرار و توسعه این طرح فراهم کنیم تا این حضور به برنامه‌ای چهارفصل تبدیل شود.
وی درباره نقش کتابخانه سیار در کاهش آسیب‌های اجتماعی گفت: وقتی کودکی کتاب می‌خواند، قصه می‌شنود یا در یک فعالیت گروهی شرکت می‌کند، شخصیت او در مسیر مثبت‌تری شکل می‌گیرد. کتابخانه سیار به شکل غیرمستقیم در کاهش آسیب‌ها و ارتقای امنیت روانی محلات نقش دارد و این مسئله برای ما بسیار مهم است.
معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تبریز افزود: کار فرهنگی زمانی اثرگذار است که وارد محله شود، با مردم همراه باشد و به بخشی از زندگی روزمره آنها تبدیل شود. کاروان هم‌خوان دقیقاً همین نقش را ایفا کرد.
برای بسیاری از کودکان، کتابخانه سیار نخستین پنجره به جهان کتاب است
سعید امان‌الهی مسئول یکی از کتابخانه‌های سیار فعال در «کاروان هم‌خوان» نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر درباره تجربه اجرای این برنامه گفت: کتابخانه سیار برای بسیاری از کودکان، دری به یک دنیای تازه است. وقتی خودرو وارد محله می‌شود و بچه‌ها با شوق اطرافش جمع می‌شوند، می‌دانیم که این حضور تأثیرگذار بوده است. در بسیاری از این محلات، کودکان تا امروز تجربه مواجهه نزدیک با کتاب را نداشته‌اند. برایشان همه چیز جدید، جذاب و الهام‌بخش است.
امان‌الهی با اشاره به فعالیت‌های کتابخانه سیار در هفته کتاب امسال که از ۲۴ تا ۳۰ آبان بود گفت: قصه‌گویی، رنگ‌آمیزی، بازی‌های فکری، ساخت کاردستی و جمع‌خوانی کتاب، فعالیت‌هایی است که کودکان را با فرهنگ کتابخوانی آشتی می‌دهد. حتی خانواده‌ها نیز وارد برنامه می‌شوند؛ پدر و مادری که تا دیروز کتاب از کتابخانه نمی‌گرفت، امروز کنار فرزندش کتابی ورق می‌زند.
مسئول کتابخانه سیار پیک صبا با اشاره به آثار اجتماعی این برنامه‌ها گفت: وقتی کتابخانه سیار وارد محله می‌شود، برای چند ساعت فضای محله تغییر می‌کند. این تغییر، فقط فرهنگی نیست؛ اجتماعی هم هست. بچه‌ها کنار هم می‌نشینند، خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند، گفت‌وگو شکل می‌گیرد و یک تجربه جمعی مثبت به وجود می‌آید. اینها همان چیزهایی است که به کاهش آسیب اجتماعی کمک می‌کند.
امان‌الهی ادامه داد: عدالت فرهنگی یعنی همین؛ یعنی اینکه هیچ کودک و نوجوانی از دنیای کتاب و تخیل جا نماند. کتابخانه‌های سیار در عمل نشان داده‌اند که این هدف دست‌یافتنی است.
هم‌خوان شدن، آغاز یک مسیر فرهنگی تازه
«کاروان هم‌خوان» ثابت کرد که کتابخانه‌های سیار می‌توانند حلقه گمشده پیوند مردم با کتاب و فرهنگ در محلات کم‌برخوردار باشند. آنچه در این برنامه‌ها رقم خورد، تنها یک برنامه مناسبتی نبود؛ بلکه تجربه‌ای اجتماعی بود که می‌تواند الگویی پایدار برای گسترش عدالت فرهنگی در تبریز باشد.
کودکان با کتاب آشتی کردند، خانواده‌ها در فعالیت‌های فرهنگی مشارکت کردند، و محلاتی که کمتر برنامه فرهنگی در آنها برگزار می‌شود، برای ساعتی میزبان شور مطالعه، رنگ، قصه و فعالیت‌های گروهی شدند.
این روند اگر ادامه یابد، می‌تواند مسیر تازه‌ای در سیاست‌گذاری فرهنگی شهر ایجاد کند؛ مسیری که در آن فرهنگ به میان مردم می‌رود، مشارکت اجتماعی تقویت می‌شود و امید، جایگزین فاصله‌ها می‌گردد.