«دراماتورژ»؛ بازنمایی دغدغه‌های هنری و نقد صادقانه فضای تئاتر اصفهان
اقتصاد ایران: اصفهان-کارگردان نمایش «دراماتورژ» گفت: این نمایش با تلفیق طنز و جدیت، زبان صریحی برای بیان دغدغه‌های هنرمندان و نقد سازنده فضای تئاتر اصفهان ارائه می‌دهد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- کوروش دیباج: تئاتر، به عنوان یک هنر زنده و تجربه‌محور، همواره بازتاب‌دهنده دغدغه‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه بوده و در بطن خود ظرفیت نقد و بازاندیشی دارد. در این میان، فضای انتقادی در تولید آثار نمایشی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند، زیرا نقد سازنده نه تنها کیفیت اجرا را ارتقا می‌بخشد، بلکه به تئاتر اجازه می‌دهد به رسالت فرهنگ‌سازی و ایجاد گفت‌وگو در جامعه عمل کند. در شهرهایی مانند اصفهان که مخاطب با آثار کمدی ارتباط بیشتری برقرار می‌کند، تلفیق طنز و جدیت، و توجه به دراماتورژی دقیق، می‌تواند تجربه‌ای متفاوت و اثرگذار برای تماشاگر رقم بزند.
نمایش دراماتورژ نمونه‌ای از همین رویکرد است؛ اثری که با بازخوانی متن، طراحی صحنه خلاقانه و ترکیب طنز موقعیت با نقد اجتماعی، تلاش می‌کند صدا و دغدغه هنرمندان را به صحنه بیاورد و مخاطب را به تفکر فعال دعوت کند.
در این مسیر، کارگردان اثر، مسعود نریمانی، با نگاهی پژوهش‌محور و صادقانه، فرایند تولید و اجرای نمایش را با چالش‌ها و انتخاب‌های دقیق هنری پشت سر گذاشته است.
گفت‌وگوی پیش‌رو با وی، نگاهی عمیق به این دغدغه‌ها، تجربه اجرایی و فضای نقدی حاکم بر تئاتر اصفهان ارائه می‌دهد.
از چه زمانی به اجرای نمایش «دراماتورژ» فکر کردید و چه چیزی در این متن توجه شما را جلب کرد؟
من سال‌هاست درگیر دغدغه‌های این متن هستم. مسئله‌ای نیست که یک‌شبه یا چندماهه به آن رسیده باشم. بسیاری از فعالان فرهنگ و هنر همین مسائل را تجربه کرده‌اند؛ دغدغه‌هایی که در سوژه و محتوای نمایشنامه هم نمود پیدا کرده است.
از نگاه من وظیفه هنرمند این است که اگر مسأله‌ای او را آزار می‌دهد، آن را تبدیل به اثر کند تا بتواند تلنگری به فضای فرهنگی بزند و ذهن مخاطب و حتی نهادهای مسئول را درگیر کند. «دراماتورژ» هم برای من چنین کارکردی داشت.
یکی از محورهای مهم نمایش، نقد فضای تئاتر شهر اصفهان است. این نقد تا چه حد از نگاه شما منصفانه و دور از سیاه‌نمایی است؟
به نظرم کاملاً منصفانه است. ما چیزی را اغراق نکرده‌ایم؛ این مسائل وجود دارند و نمی‌توانیم انکارشان کنیم. با بسیاری از هنرمندان اگر گفت‌وگو کنید، می‌بینید همین دغدغه‌ها را دارند. شاید کار ما فقط زبان رساتری برای طرح این دردها باشد؛ زبانی که امیدوارم صدای هنرمندان را به گوش تصمیم‌گیران برساند.
برای اینکه نقد برای مخاطب عام هم قابل لمس باشد، متن را از فضای صرفاً تخصصی خارج کردیم و از طنز موقعیت کمک گرفتیم تا نمایش فقط برای هنرمندان نباشد.
اشاره کردید که مخاطب امروز اصفهان بیشتر با آثار کمدی ارتباط می‌گیرد. شما این واقعیت را چگونه مدیریت کردید؟
در اصفهان معمولاً تئاتر را با «کمدی» می‌شناسند و طبیعی است که مخاطب عام به سمت آثار طنز بیشتر جذب شود. اما هدف ما این نیست که فرهنگ تماشاگر را در همان سطح نگه داریم.
من معتقدم شهر باید ظرفیت اجراهای جدی، اجتماعی و حتی تجربی داشته باشد. اگر متون خوب حمایت شوند و تولید حرفه‌ای انجام شود، همان مخاطب عام هم کم‌کم به آثار غیرکمدی جذب می‌شود. با این حال، برای اینکه تماشاگر امروز را از دست ندهیم، در «دراماتورژ» از طنز به‌عنوان ابزار استفاده کردیم نه هدف.
برخی معتقدند فضای هنری اصفهان گاهی آثار انتقادی را «بایکوت» می‌کند. اجرای شما تجربه مشابهی داشت؟
خیر، برخلاف این تصور، ما در همین چند شب گذشته استقبال خیلی خوبی از سوی هنرمندان دیدیم. البته طبیعی است که هر جا حرف صادقانه زده شود، برای برخی سنگین باشد. اما اعتقاد دارم اگر تئاتر نتواند صادقانه صحبت کند، رسالت فرهنگی‌اش را انجام نمی‌دهد.
شما در اجرای این نمایش، متن را تا چه حد نسبت به نسخه اصلی تغییر دادید؟
اگر متن را کامل و بدون تغییر اجرا می‌کردیم، احتمالاً مخاطب عام با آن ارتباط نمی‌گرفت. بنابراین با حفظ روح متن، کانسپت و طراحی فضا را بازآفرینی کردیم تا هم خوانایی بیشتری داشته باشد و هم حال‌وهوای طنز موقعیت آن تقویت شود.
انتخاب بازیگران در این نمایش بر اساس چه معیارهایی صورت گرفت؟
انتخاب بازیگر فرآیندی بسیار حساس است. ابتدا چند گزینه داشتیم اما در نهایت به خانم رزا ماندنی و آقای محمد رادمهر رسیدیم. این دو بازیگر از چهره‌های توانمند اصفهان هستند و سابقه دریافت جوایز جشنواره‌ای دارند.
برای ما مهم بود بازیگرانی انتخاب کنیم که هم، جنس بازی کمدی را بلد باشند و هم توانایی اجرای موقعیت‌های کاملاً جدی را داشته باشند؛ زیرا «دراماتورژ» تلفیقی از هر دو فضاست. این دو نفر دقیقاً همین ویژگی را داشتند.
در مسیر تولید از تمرین تا اجرا با چه چالش‌هایی مواجه شدید؟
بزرگ‌ترین مشکل ما مثل بسیاری از گروه‌های اصفهان کمبود سالن تمرین است. تداخل زمانی گروه‌ها، شلوغی فضاها و کمبود امکانات باعث می‌شود یک پروژه‌ای که باید طی یک یا دو ماه آماده شود، چندبرابر طول بکشد و طبیعتاً هزینه بیشتری به گروه تحمیل کند.
شما در پایان اجرا جلسات نقد و بررسی برگزار می‌کنید. نگاهتان به نقد هنری چیست؟
متأسفانه در فرهنگ ما گاهی نقد را برنمی‌تابند. اما من معتقدم نقد سازنده می‌تواند کیفیت یک اثر را بالا ببرد. برای همین پس از هر دوره اجرا جلسه نقد و بررسی داریم تا از نظرات کارشناسان و هنرمندان استفاده کنیم.
اگر بخواهید یک نقد جدی به وضعیت تئاتر اصفهان وارد کنید، مهم‌ترین نکته چیست؟
مهم‌ترین آسیب، عدم تعهد حرفه‌ای به‌ویژه در برخی هنرمندان جوان است. اخلاق حرفه‌ای رکن اصلی کار تئاتر است؛ اما متأسفانه بی‌تعهدی و رفتارهای غیرحرفه‌ای گاهی روند تولید نمایش را مختل می‌کند. از سوی دیگر، نبود حمایت مالی سازمان‌ها نیز فشار زیادی به گروه‌ها وارد می‌کند. ترکیب این دو مسئله، تولید تئاتر در اصفهان را دشوار می‌کند.