ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

پیمان صالحی در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد مهاجرت پژوهشگران و اعضای هیئت‌علمی گفت: عوامل مؤثر بر نگهداشت نخبگان مجموعه‌ای از متغیرهای درهم‌تنیده است و باید همه آن‌ها را در کنار هم دید. بخشی از مسئله، مشکلات مالی و معیشتی است. اعضای هیئت‌علمی مانند سایر اقشار جامعه از نظر معیشتی در وضعیت نابسامانی قرار دارند.

وی با اشاره به شرایط زندگی اساتید جوان گفت: فردی که به تازگی در دانشگاه استخدام می‌شود دغدغه‌های جانبی فراوانی دارد. امروز در شهرهای بزرگ، یک عضو هیئت‌علمی تازه‌استخدام‌شده حتی با کل حقوق خود هم نمی‌تواند یک واحد مسکونی اجاره کند. با این حال از او انتظار داریم به صورت تمام‌وقت بر روی آموزش، پژوهش و فناوری تمرکز داشته باشد؛ بنابراین بخشی از این مشکلات باید خارج از وزارت علوم حل شود.

مشوق‌هایی برای اعضای هیئت‌علمی جوان و پژوهشگران برتر

معاون پژوهشی سابق وزارت علوم در مورد اقداماتی که برای جلوگیری از مهاجرت اساتید انجام شده است، گفت: با وجود محدودیت‌ها، در چند سال اخیر اقداماتی انجام داده‌ایم. در سال ۱۴۰۲ به همه افرادی که پنج سال یا کمتر از زمان استخدامشان گذشته بود، یک گرنت و اعتبار ویژه پژوهشی اختصاص دادیم که بازخورد مثبتی داشت. آن سال توانستیم منابع مالی خوبی با همکاری سازمان برنامه و بودجه و تخصیص‌ها فراهم کنیم. در همان سال نیز به دانشمندان یک درصد و دو درصد برتر پرداخت‌هایی ویژه صورت گرفت.

وی ادامه داد: اصل ما بر این است که حمایت‌ها فقط شامل نخبگان خاص نباشد؛ بخشی از بودجه باید به کل جامعه دانشگاهی تسری پیدا کند، مثلاً از طریق خرید اشتراک پایگاه‌های اطلاعاتی که همه اساتید و دانشجویان از آن بهره‌مند شوند. در عین حال قوانین بین‌المللی نیز تأکید دارند که حدود یک‌سوم بودجه پژوهشی باید صرف مأموریت‌های خاص و حمایت از افراد کلیدی شود. بر همین اساس، ما به اعضای هیئت‌علمی جوانی که پنج سال یا کمتر از زمان استخدامشان می‌گذرد، گرنت ویژه پژوهشی اختصاص دادیم.

دبیرکل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری با بیان این‌که فرآیند جذب در دانشگاه‌ها بسیار رقابتی است؛ گفت: گاه ده‌ها نفر برای یک کرسی دانشگاهی رقابت می‌کنند و در نهایت تنها یک نفر انتخاب می‌شود. بنابراین این افراد از فیلترهای علمی متعددی عبور کرده‌اند و جزو بهترین نیروهای علمی کشور به شمار می‌آیند؛ به همین دلیل نیازی به غربالگری مجدد وجود ندارد.

نخبگان با کمبودهای علمی قادر به فعالیت نیستند

صالحی با بیان این‌که بسیاری از نخبگان حاضر به زندگی با وجود کمبودهای مالی هستند ولی با کمبودهای علمی نمی‌توانند فعالیت انجام دهند، خاطر نشان کرد: فردی ممکن است با مشکلات اقتصادی زندگی کند، اما زمانی که در آزمایشگاه‌های مجهز به فعالیت علمی می‌پردازند، همان کار برایشان رضایت‌بخش است و حتی می‌تواند منبعی برای درآمد نیز باشد. بنابراین ما سیاست‌های تشویقی را در پیش گرفتیم و تاکید کردیم جایزه انتشار مقالات را مجدد به پژوهشگران پرداخت کنند.

نتوانستیم حداقل‌ها را برای اعضای هیئت‌علمی فراهم کنیم

وی با اشاره به تدوین آئین‌نامه پژوهانه جامع و آئین‌نامه پایه تشویقی گفت: این آئین‌نامه که در سال‌های گذشته تدوین شد، در جهت شایسته‌سالاری بود. پژوهانه بر اساس خروجی علمی ویژه اختصاص می‌یابد؛ این خروجی می‌تواند ارتباط با صنعت، حل مسائل کشور، ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان یا نگارش مقاله علمی باشد. آئین‌نامه پایه تشویقی نیز که بر معیشت اعضای هیئت‌علمی تأثیر مستقیم دارد، در ادامه همین مسیر طراحی شد؛ با این حال، هنوز هم نتوانسته‌ایم حداقل‌های لازم را از نظر معیشت و امکانات برای اعضای هیئت‌علمی فراهم کنیم.

دبیرکل شورای عالی عتف با بیان این‌که اعضای هیئت‌علمی با وجود تمام دشواری‌ها، به خاطر عرق و تعهدی که به کشور و نظام دارند فعالیت می‌کنند؛ گفت: متأسفانه برخی از افراد شرمنده خانواده خود می‌شوند و نمی‌توانند با دست خالی بگویند که «من استاد دانشگاه هستم ولی حداقل امکانات را نمی‌توانم برای شما فراهم کنم».

پیشنهادهای وسوسه‌برانگیز از خارج از کشور برای جذب اساتید جوان و شرکت‌ها

وی اظهار کرد: از طرف دیگر درخواست‌های وسوسه‌برانگیز بسیار زیادی از خارج از کشور و حتی از کشورهای منطقه برای جذب اعضای هیئت‌علمی جوان و حتی جذب شرکت‌های دانش‌بنیان ما وجود دارد.

وی افزود: نباید تصور کرد کسی که مهاجرت می‌کند، به وطن خود عشق نمی‌ورزد و مردم را دوست ندارد؛ بسیاری می‌روند که بهتر بتوانند کار علمی انجام دهند و اثربخشی بیشتری در جامعه داشته باشند و بتوانند خانواده خود را تأمین کنند.