ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

خبرآنلاین: بوستر شماره ۱۸، نخستین نمونه از «نسخه ۳» (V۳) سوپر هِوی استارشیپ، از نخستین آزمایش فشار در استاربیس تگزاس سربلند بیرون نیامد.

این آزمایش که بدون سوخت و موتورهای مشهور رپتور انجام شد، پرسش‌های تازه‌ای درباره‌ سرعت توسعه استارشیپ و تأثیر آن بر مأموریت‌های سرنوشت‌سازی مانند برنامه بازگشت انسان به ماه مطرح کرده است.

اسپیس‌ایکس تاکید کرد که این رویداد در مرحله‌ای رخ داده که معمولاً برای کشف ضعف‌های ساختاری طراحی شده است. 

در این آزمایش، مهندسان اسپیس‌ایکس بوستر V۳ را تحت فشار گاز قرار دادند. این مرحله معمولاً برای بررسی استحکام مخزن‌ها و اتصالات بدنه انجام می‌شود. با آنکه موتورهای رپتور روی بوستر نصب نبود و هیچ سوختی هم داخل مخازن قرار نداشت، افزایش فشار باعث ایجاد یک «آنومالی» شد و بخش پایینی بوستر  به‌ویژه نزدیک مخزن اکسیژن مایع آسیب دید و بدنه خم شد.

بر اساس تصاویر و گزارش‌های اولیه، خم‌شدگی در ناحیه اتصال حلقه‌ها رخ داده و سازه‌ فولادی بدنه توان تحمل فشار را در آن نقطه نداشته است. این نوع آسیب می‌تواند نتیجه‌ نقص ساختاری، جوش‌کاری، یا حتی یک اشتباه در مراحل افزایش فشار باشد. اسپیس‌ایکس فعلاً فقط گفته که «تحقیقات شروع شده» و جزئیات بیشتری منتشر نکرده است.

موشک جدید چه تفاوتی با نسخه‌های قبلی دارد؟

بوستر V۳ بزرگ‌ترین بازطراحی بوستر سوپر هِوی تاکنون است و هدف آن بهبود عملکرد، افزایش قابلیت اطمینان، و پشتیبانی از مأموریت‌های سنگین‌تر است. در توصیف قابلیت‌های این نسخه موارد زیر برجسته است.

• ۱٫۵ متر بلندتر از نسخه V۲

• مجهز به موتورهای رپتور با راندمان و توان بالاتر

• دارای حلقه یکپارچه hot-stage که اتصال بخش بوستر و مرحله فوقانی را بهبود می‌دهد

• استفاده از سه باله کنترلی (grid fins) بزرگ‌تر به‌جای چهار باله استاندارد

• تغییرات در ساختار مخازن برای تحمل فشار و بهبود نسبت جرم

این تغییرات نشان می‌دهد نسخه V۳ نه‌فقط یک ارتقا جزئی، بلکه گامی بزرگ در تکامل استارشیپ است. طراحی تازه احتمالاً دلیل انجام آزمایش‌های سخت‌گیرانه و پذیرش ریسک بالاتر در مراحل اولیه توسعه است.

سال ۲۰۲۵ برای اسپیس‌ایکس و نسخه V۲ مجموعه‌ای از موفقیت‌ها و ناکامی‌ها بوده است. از پنج پرتاب آزمایشی امسال، تنها دو مأموریت کاملاً طبق برنامه پیش رفته‌اند. هرچند که فضاپیمای استارشیپ توانسته از بسیاری از مشکلات اولیه از جمله فرار از جو و انجام مانورهای ورود دوباره عبور کند اما هنوز فاصله قابل‌توجهی تا قابلیت اطمینان لازم برای مأموریت‌های انسانی باقی مانده است.

در همین حال، مأموریت Artemis ۳ که قرار بود در سال ۲۰۲۷ انجام شود، به احتمال زیاد حداقل تا ۲۰۲۸ عقب می‌افتد. دلیل اصلی این تأخیر، پیچیدگی سیستم‌های ناسا و نیاز به یک نسخه پایدار از استارشیپ برای انتقال فضانوردان به سطح ماه است. بوستر V۳ قرار است همان نسخه‌ای باشد که ناسا روی آن حساب کرده است.

پیامدهای فنی و استراتژیک

از نظر فنی، آسیب واردشده لزوماً به‌معنای شکست طراحی V۳ نیست. بوسترها معمولاً در ابتدا تحت آزمایش‌های «تا مرز شکست» قرار می‌گیرند تا نقاط ضعف آشکار شود. حتی خم شدن بدنه، اگر در محدوده آزمایش‌های تخریبی بوده باشد، می‌تواند بخشی طبیعی از فرایند توسعه باشد.

اما پرسش‌های کلیدی وجود دارد:

• آیا نقص ایجادشده ناشی از یک ضعف طراحی است یا یک خطای ساخت؟

• آیا سایر بوسترهای درحال تولید همین مشکل را خواهند داشت؟

• آیا این حادثه زمان‌بندی پرتاب‌های آینده را به‌تعویق می‌اندازد؟

از طرف دیگر، پیامدهای استراتژیک مهمی هم وجود دارد. ناسا باید مطمئن باشد که نسخه V۳ برای انتقال فضانوردان ایمن است. هر حادثه‌ای حتی در مراحل آزمایشی می‌تواند باعث افزایش حساسیت در روند ارزیابی، یا حتی افزایش فشار بر اسپیس‌ایکس برای ارائه شواهد دقیق‌تر از قابلیت اطمینان سیستم شود.

در سطح کلان، استارشیپ محور اصلی آرزوهای ایلان ماسک برای مأموریت‌های مریخی است. شکست‌های زودهنگام، اگر به‌خوبی مدیریت نشوند، ممکن است باعث کندی مسیر جاه‌طلبانه او شود.

اسپیس‌ایکس اکنون باید علت دقیق آنومالی را مشخص، نتایج را در طراحی‌های بعدی منعکس، و احتمالاً بوستر جایگزین را آماده کند. خوش‌شانسی شرکت این است که توان تولید در استاربیس بسیار بالاست و حتی آسیب یک بوستر، لزوماً ضربه‌ای بلندمدت نیست.

با این حال، نسخه V۳ باید در آزمون‌های بعدی نشان دهد که می‌تواند فشارهای واقعی پرتاب را تحمل کند. هرگونه ضعف ساختاری در مخازن یا بخش اتصال hot-stage می‌تواند ریسک‌های قابل‌توجهی برای کل برنامه ایجاد کند.