ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، یکصد و دومین سالگرد تاسیس نظام جمهوری ترکیه و «جشن جمهوریت» موضوع عکس و تیتر صفحه نخست روزنامه‌های چاپ آنکارا بود. تحلیلگران و ناظران سیاسی درباره این موضوع بحث می‌کنند که 102 سال پس از تاسیس نظام جمهوری ترکیه، دموکراسی در این کشور چه حال و روزی دارد.

یکی از ابعاد جالب توجه درباره نحوه بازتاب سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه در روزنامه‌ها، نمایان بودن تفاوت دیدگاه‌های سیاسی جراید مختلف آنکارا است. به نحوی که روزنامه‌های محافظه کار نزدیک به حزب عدالت و توسعه، ترجیح دادند عکس بزرگ رجب طیب اردوغان را در صفحه نخست بیاورند.

این رویکرد روزنامه‌های محافظه کار، نشان دهنده این واقعیت است که نقش مصطفی کمال آتاترک به عنوان یک رهبر ملی گرا، لاییک و سکولار، هنوز هم از سوی محافظه کاران محل چالش است. 

روزنامه‌های لاییک و کمالیست نزدیک به حزب جمهوری خلق و مخالفین اردوغان، در تیتر و عکس صفحه نخست، محوریت نقش تاریخی آتاترک را به نمایش گذاشتند.

به این ترتیب، می‌توان گفت: دو جریان سیاسی اصلی محافظه کار و لاییک در ترکیه، هنوز هم 102 سال پس از تاسیس نظام جمهوری، نگاه متفاوتی به نقش مصطفی کمال آتاترک دارند. محافظه کاران تلاش می‌کنند تا حد مشهودی به آتاترک بی‌اعتنایی کنند، اما لاییک‌ها و کمالیست‌ها، همچنان برای آتاترک به عنوان موسس جمهوری و رهبر نجات بخش، جایگاه مهمی قائل هستند.

مفاهیمی همچون استقلال، جمهوریت، توسعه، عدالت، انتخابات آزاد، دموکراسی، قدرت نهادها و برجسته کردن نقش شهروندان و به ویژه زنان و کودکان، همواره از نظر طرفداران آتاترک اهمیت حیاتی دارد.

اما حالا منتقدین اردوغان می‌گویند: در 102 سالگی جمهوری ترکیه، اردوغان و حزب او، ترکیه را به سمت و سویی برده‌اند که در آن، بسیاری از مفاهیم و دستاوردهای نام جمهوری ضعیف شده یا رو به افول نهاده است.

عاکف بکی از تحلیلگران مشهور ترکیه، به بررسی این موضوع پرداخته که حالا و بیش از یک قرن از عمر جمهوری ترکیه، دموکراسی در این کشور در چه وضعیتی است.

وی که قبلاً از مشاورین نزدیک اردوغان بود و همواره کنار او می‌نشست، از چند سال پیش، به جرگه منتقدین اردوغان پیوسته است.

دیدگاه این تحلیلگر ترکیه درباره ارتباط جمهوری و دموکراسی در ترکیه را با هم مرور می‌کنیم:

آیا بر سر جمهوری، تاج دموکراسی گذاشتیم؟

بگذارید به کلمه جمهوری و نظام جمهوری اشاره کنم. می‌دانید که نام رسمی نظام سیاسی کره شمالی «جمهوری دموکراتیک خلق کره شمالی» است. اما واقعیت این است که دموکراسی در کره شمالی فقط در اسم و عنوان وجود دارد و به شکل عینی و مشهود، اثری از آن قابل مشاهده نیست. این جمهوری توسط سلسله کیم اداره می‌شود که توسط پدر بزرگی تأسیس شده، از پدر به پسر منتقل شده و اکنون توسط نوه‌اش رهبری می‌شود.

حالا بیاییم سراغ جمهوری ترکیه. بدون شک، جمهوری در کشور ما نیز یک جمهوری دموکراتیک کامل نیست. این مسیر، در آغاز با یک رژیم تک حزبی و تک نفره آغاز شد، اما بیایید منصفانه بنگریم: تجربه دموکراسی در کشور ما، فرمایشی و نمایشی نیست.

جمهوری ترکیه با وجود همه کاستی‌هایش، 75 سال است که یک دموکراسی چند حزبی بوده است. (تا سال 1950 میلادی، ترکیه به شکل تک حزبی اداره می‌شد) ما همیشه در گذار از یک سیستم دموکراتیک تک حزبی به یک سیستم چند حزبی موفق بوده‌ایم و با وجود وقفه‌های ناشی از کودتاهای نظامی، بر رژیم‌های موقت ضد دموکراسی غلبه کرده‌ایم و به صندوق رأی و انتخابات واقعی بازگشته‌ایم.

شاید هنوز به طور کامل از سایه نگرانی‌ها در مورد آینده دموکراسی، صندوق رأی و حکومت چند حزبی خود رهایی نیافته‌ایم. ممکن است ما در حال گذر از دوره سختی باشیم که این سایه در حال عمیق‌تر شدن است.

امروز و در صد و دومین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه، هم باید نارسایی‌ها و نواقص را ببینیم، هم به نکات مثبت اشاره کنیم. وقتی که در سال 1950 میلادی، برای اولین بار انتخابات به صورت چندحزبی برگزار شد، عصمت اینونو شکست حزب خود را در انتخابات، به راحتی پذیرفت و اعتراض نکرد. چرا که او خودش پیشنهاد دهنده استقلال و اقتدار هیات عالی انتخابات (YSK) بود و به هیمن خاطر، اعتراضی نکرد و قبول کرد که حزب دموکرات، پیروز میدان است. مطمئناً، پس از 75 سال، ترکیه نباید در شرایطی قرار می‌گرفت که یک بار دیگر، درباره سلامت انتخابات و دموکراسی چند حزبی، ترس و نگرانی داشته باشیم. 

آن سخن مشهور مرحوم سلیمان دمیرل را به یاد بیاوریم که گفته بود: «بهترین ویژگی حزبی که با انتخابات از میدان بیرون رانده می‌شود، این است که می‌تواند باز هم با انتخابات به میدان بازگردد».

اما حالا در شرایطی هستیم که در ترکیه، با وجود گذشت یک قرن از تاسیس جمهوری، هنوز نگرانی‌هایی در مورد ماهیت جمهوری وجود دارد. به عنوان مثال، در مراسم جشن روز فتح در 29 مه، حتماً باید از فاتح سلطان محمد یاد شود. دولت هر سال این کار را انجام می‌دهد و در این مناسبت، به نیکی از او یاد می‌شود. اما در روز جمهوری در 29 اکتبر، دولت می‌خواهد اسمی از آتاترک به میان نیاید!

دولت تصور می‌کند اگر نامی از آتاترک نبرد، نام او را از حافظه تاریخ پاک خواهد کرد! دولت و حزب عدالت و توسعه، خیلی وقت‌ها، آتاترک و جمهوری را به عنوان دشمن دین معرفی می‌کند. اما واقعیت این است که جمهوری، مبتنی بر شهروندی برابر و حاکمیت ملی، نه با دین، بلکه با سلطنت موروثی مخالف است. بنابراین، جمهوری نه با دین، بلکه با سلطنت در تضاد است.

مخالفت با جمهوری نیز نوعی طرفداری از سلطنت است. حالا که صد سال گذشته، به نفع هیچ‌کسی نیست و منطقی نیست که سلطنت را در مقابل جمهوری و گذشته‌مان را در مقابل آینده‌مان قرار دهیم. به امید روزی که جمهوری ترکیه، بتواند تاج افتخار دموکراسی را هم بر سر بگذارد.
انتهای پیام/