نماز نیاز قلبی نسل نو شود؛ چند تجربه موفق در چهارمحال و بختیاری
اقتصاد ایران: شهرکرد - نماینده ولی فقیه در چهارمحال و بختیاری گفت: اگر خانواده‌ها نماز را با محبت، خلاقیت و ابزارهای روز به نسل نو معرفی کنند، نماز از یک تکلیف خشک به یک نیاز قلبی تبدیل می‌شود.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها؛ نماز، ستون دین، شکوه‌مندترین عبادت عبد با معبود الهی و مهم‌ترین سفارش قرآنی و روایی است و هدف از اقامه این فریضه دینی در راستای هدف آفرینش یعنی پرستش ذات اقدس پرودگار است و انسان‌ها با برپایی یاد خدا به آرامش و ثبات قلبی دست می‌یابند. اهمیت، عظمت و فضیلت این فریضه الهی باعث شد تا در گفتگویی تفصیلی با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابوالحسن فاطمی، نماینده ولی فقیه در استان چهارمحال و بختیاری و امام جمعه شهرکرد، به بحث و بررسی راهکارهای ترویج فرهنگ فاخر نماز در میان نوجوانان و جوانان و رسالت مسئولان در این خصوص بپردازیم.
* با توجه به نقش والای تربیت دینی و اخلاقی جامعه اهمیت اقامه نماز در خانواده‌ها و نسل نو را چگونه می‌بینید؟
نماز ستون دین و مهم‌ترین رکن تربیت دینی و اخلاقی است و اگر انسان در مسیر زندگی خود پیوندی عمیق با نماز داشته باشد، دل او به یاد خدا آرام می‌گیرد و این آرامش سرچشمه اخلاق نیک، مسئولیت‌پذیری و پرهیز از گناه می‌شود. به همین دلیل نماز تنها یک عبادت فردی نیست، بلکه تربیت‌کننده جامعه نیز هست.
نماز در خانواده نقش بنیادین دارد؛ خانه‌ای که در آن نماز اول وقت اقامه شود، سرشار از معنویت و محبت خواهد بود و پدر و مادر با الگو بودن در نماز می‌توانند فرزندان را به زیباترین شکل به این فریضه علاقه‌مند کنند. نماز در خانواده مانند چراغی است که راه سعادت و آرامش را نشان می‌دهد و از بسیاری از اختلاف‌ها و آسیب‌ها پیشگیری می‌کند.
برای نسل نو نیز نماز یک سرمایه بزرگ است و جوانان و نوجوانان در دنیای پرهیاهوی امروز، نیازمند پناهگاهی مطمئن برای آرامش روحی و یافتن هویت دینی خود هستند. نماز بهترین راه ارتباط با خدا و تقویت اعتمادبه‌نفس، امید به آینده و مقاومت در برابر وسوسه‌ها است که اگر نسل نو با زبان محبت، فن‌آوری‌های نوین، برنامه‌های خلاقانه و الگوسازی درست با نماز آشنا شوند، نماز نه تنها یک وظیفه دینی، بلکه یک نیاز روحی و یک سبک زندگی خواهد شد.
*از دیدگاه شما نقش مادران و خانوادها در نهادینه‌سازی نماز در فرزندان و نسل جوان چگونه است؟
خانواده نخستین و اثرگذارترین مدرسه تربیت است و در میان اعضای خانواده، مادر جایگاه ویژه‌ای دارد. مادر با محبت، صبر و الگو بودن می‌تواند نماز را در دل و جان فرزند بنشاند که در این راستا چند نکته به عنوان پیشنهاد به خانواده‌ها خاصه مادران بیان می‌کنم. نخست، توجه به «الگوسازی عملی» با این توضیح که کودکان بیش از آنکه تحت تأثیر گفتار باشند، از رفتار والدین به‌ویژه مادر تأثیر می‌پذیرند. وقتی مادر با عشق و آرامش نماز می‌خواند، فرزند نماز را نه یک تکلیف خشک، بلکه یک لذت معنوی می‌بیند.
«آموزش غیرمستقیم و محبت‌آمیز» نکته مهم دیگر است و مادر می‌تواند از دوران کودکی با قصه‌گویی، شعر، بازی و دعاهای کودکانه، نام خدا و زیبایی‌های نماز را به فرزند معرفی کند که این شیوه اثر به مراتب عمیق‌تری در مقایسه با اجبار دارد. خانواده‌ها همچنین باید به «فضای معنوی در خانه» توجه داشته باشند و خانواده‌ای که نماز اول وقت در آن جدی گرفته شود، فضای خانه سرشار از معنویت خواهد شد. نماز جماعت خانوادگی، برپایی دعاها و توجه به اذان، بهترین زمینه‌ساز تربیت دینی فرزندان است.
همچنین توجه به «تشویق و تکریم فرزندان» باید مدنظر مادران باشد زیرا هدیه‌های کوچک، تحسین کلامی، سپردن نقش‌هایی مثل گفتن اذان یا آوردن مهر، برای کودکان شیرین است و آنان را به نماز علاقه‌مند می‌کند. نکته و پیشنهاد پایانی نیز «پیوند نماز با نیازهای روحی نسل نو» است، جوانان امروز بیش از هر زمان دیگری به آرامش، امید و هویت نیاز دارند که خانواده‌ها باید نماز را به‌عنوان راه حل مشکلات روحی و اخلاقی و نه صرفاً یک وظیفه معرفی کنند. وقتی نسل نو اثر نماز را در زندگی خود ببیند، آن را با دل و جان انتخاب خواهد کرد.
پس می‌توان گفت که مادران و خانواده‌ها نقش اصلی را در نهادینه کردن نماز دارند و اگر آنان اهل نماز و الگو باشند، نسل نو نیز نمازخوان، متعهد و مؤمن بار خواهد آمد.
* چه راهکارهایی برای ترغیب و تشویق خانواده‌ها به اقامه نماز به ویژه در عصر فناوری‌های نوین، پیشنهاد می‌کنید؟
به نظر می‌رسد در این خصوص چند راهکار وجود داشته باشد که «الگوسازی والدین» یکی از آن‌ها است و بهترین تبلیغ نماز در خانواده، نماز اول وقت و عاشقانه پدر و مادر است یعنی فرزندان وقتی ببینند والدینشان نماز را با شوق می‌خوانند، ناخودآگاه جذب می‌شوند.
«نماز خانوادگی و صمیمانه» و تشکیل نماز جماعت در خانه که پدر یا مادر به‌عنوان امام جماعت قرار گیرند راهکار عملیاتی دوم است؛ پدر و مادرها می‌توانند یک مکان مشخص و زیبا در خانه را برای نماز انتخاب و برنامه‌های خانوادگی کوتاه بعد از نماز همچون خواندن دعا یا یک حدیث را در دستور کار قرار دهند.
راهکار بعدی «استفاده از فناوری‌های نوین» نظیر نصب اپلیکیشن‌های اذان‌گو و یادآور نماز روی گوشی خانواده، استفاده از انیمیشن‌ها، کلیپ‌ها و بازی‌های آموزشی نماز برای کودکان، ایجاد گروه‌های خانوادگی در شبکه‌های اجتماعی برای یادآوری فضیلت نماز اول وقت و … است.
«ایجاد جذابیت و تشویق در خانه» با اهدای هدیه‌های کوچک و نمادین به فرزندان برای نماز اول وقت، برگزاری مسابقه‌های خانوادگی مثلاً اینکه چه کسی بیشتر نماز اول وقت خوانده است؟ یا سپردن نقش‌های کوچک به فرزندان مثل اذان گفتن یا پهن کردن سجاده از دیگر راهکارها به‌شمار می‌رود.
خانواده‌ها باید «تبدیل نماز به تجربه‌ای شیرین» را مورد تامل قرار دهند و از زبان محبت و پرهیز از اجبار خشک، قصه‌گویی درباره نماز و شهیدان نمازخوان، خواندن اشعار و سرودهای نماز به همراه کودکان استفاده کنند. پیوند نماز با زندگی روزمره و توضیح دادن به نسل نو که نماز فقط وظیفه شرعی نیست، بلکه منبع آرامش، انرژی مثبت و امید است.
«برگزاری برنامه‌های جمعی با محوریت نماز» و حضور خانواده‌ها در نماز جماعت مساجد و پارک‌ها، شرکت در جشن تکلیف فرزندان و مراسم‌های معنوی مرتبط با نماز از دیگر راهکارهای پیشنهادی است. امروزه در عصر فناوری‌های نوین، اگر خانواده‌ها نماز را با محبت، خلاقیت و ابزارهای روز به فرزندان معرفی کنند، نماز از یک تکلیف خشک به یک نیاز قلبی تبدیل می‌شود و نسل نو با شوق و عشق آن را ادامه می‌دهد.
* تجربه‌های موفق استان در گسترش فرهنگ اقامه نماز، چه نمونه‌هایی بوده است که قابل الگوبرداری باشد؟
یکی از تجربه‌های موفق، طرح عشایری یاوران نماز و اعزام مبلغ به این مناطق و نیز طرح «مدرسه نماز» با حضور مبلغان طرح امین و هجرت استان است. در این طرح، مدیران مدارس با همکاری ستاد اقامه نماز، اداره آموزش‌وپرورش، حوزه علمیه و معاونت تبلیغ اقداماتی انجام دادند که آثار بسیار مثبتی داشت. این اقدامات در چندین بخش قابل ذکر است که از جمله «زیباسازی نمازخانه‌ها» یکی از اقدامات بود که این اماکن به فضایی جذاب و شاد برای دانش‌آموزان تبدیل شدند؛ در این راستا با نصب تابلوهای زیبا، خطاطی آیات نماز و ایجاد فضای دوستانه باعث شد نوجوانان رغبت بیشتری به حضور پیدا کنند.
الگو بودن معلمان و مدیران یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در ترویج فرهنگ نماز در مدارس است که هر جا مدیر مدرسه همراه با دانش‌آموزان نماز جماعت بخواند، این همدلی سبب خواهد شد دانش‌آموزان نماز را جدی‌تر بگیرند.
برگزاری برنامه‌های فرهنگی متنوع با حضور مبلغان از دیگر تجربه‌های موفق بود که در این راستا برگزاری مسابقه کتابخوانی با موضوع نماز، جشن تکلیف گروهی، سرودهای نماز و پرسش و پاسخ با روحانیون جوان باعث شد فضای مدرسه با نشاط‌تر شود.
در طرح «پیوند خانه و مدرسه» نیز از خانواده‌ها خواسته شد که در منزل نیز نماز اول وقت را جدی بگیرند و گزارش‌های تشویقی از سوی فرزندان ارائه دهند. برخی مدارس حتی «دفترچه نماز خانوادگی» تهیه کردند تا پدر و مادر در ثبت آن مشارکت داشته باشند. «استفاده از فناوری نوین» طرح دیگری است که طی آن، دانش‌آموزان تشویق شدند در کانال‌ها و گروه‌های مجازی مدرسه، تصاویر و مطالب خلاقانه درباره نماز به اشتراک بگذارند. همین فضای رقابتی مجازی، جذابیت بیشتری ایجاد کرد و باعث حضور پرشور دانش‌آموزان در نماز جماعت مدرسه، ایجاد رقابت سالم میان خانواده‌ها برای نماز اول وقت، پیوند معنویت با نشاط و خلاقیت و الگوسازی برای دیگر مدارس و حتی ادارات شد.
* باتوجه به تغییرات فرهنگی و نفوذ فن‌آوری، چه توصیه‌ای به مسئولان فرهنگی و آموزشی استان برای حفظ و ترویج فرهنگ نماز دارید؟
در این راستا چند نکته را توجه می‌دهم نخست استفاده هوشمندانه از فن‌آوری نوین تولید اپلیکیشن‌ها، انیمیشن‌ها و محتوای چندرسانه‌ای جذاب درباره نماز برای کودکان و نوجوانان است. مسئولان همچنین باید راه‌اندازی کمپین‌های مجازی در شبکه‌های اجتماعی بومی و جهانی با موضوع «نماز، آرامش زندگی، بهره‌گیری از ظرفیت فضای مجازی برای تبلیغ سبک زندگی نمازخوان به‌جای شیوه‌های سنتی خشک را مورد توجه قرار دهند.
ایجاد پیوند میان سنت و نوآوری نکته دیگری است که برگزاری جشن‌های تکلیف نوین با ترکیب هنر، موسیقی حلال، فناوری و محتوای دینی و استفاده از قصه‌گویی دیجیتال، نمایش و تئاتر خیابانی برای تبیین زیبایی‌های نماز باید مورد توجه قرار بگیرد.
همچنین تقویت نقش خانواده‌ها با برگزاری کارگاه‌های آموزشی ویژه والدین با محور «چگونه فرزندمان را نمازخوان کنیم؟» و نیز تهیه بسته‌های فرهنگی برای خانواده‌ها شامل کتابچه، کلیپ و بازی‌های خانوادگی با محور نماز توصیه می‌شود.
تربیت مربیان جوان و هم‌زبان با نسل نو باید در دستور کار جدی مسئولان قرار گیرد که در این راستا جذب و آموزش روحانیون، مربیان و معلمان جوانی که زبان نسل نو را می‌فهمند و نیز استفاده از ظرفیت دانشجویان و هنرمندان جوان در تولید محتواهای خلاقانه برای نماز باید مورد دقت قرار گیرد.
مسئولان همچنین باید تقویت فضاهای عبادی و فرهنگی جذاب و بازسازی نمازخانه‌ها و مساجد به محیطی شاد، زیبا و متناسب با روحیه نسل نو و نیز برگزاری برنامه‌های فرهنگی و هنری (سرود، مسابقه، فیلم کوتاه) را در کنار نماز جماعت در رأس کار قرار دهند.
رصد فرهنگی و آینده‌پژوهی با تشکیل کمیته «نماز و فضای مجازی» در ستاد اقامه نماز استان برای رصد آسیب‌ها و فرصت‌ها و نیز استفاده از پژوهش‌های دانشگاهی در حوزه جامعه‌شناسی دین و نسل نو از دیگر توصیه‌ها است که مسئولان فرهنگی استان باید نگاه خود را از «ابلاغ یک تکلیف» به سمت «ایجاد یک نیاز و جذابیت» تغییر دهند. در عصر فن‌آوری اگر نماز به‌دور از اجبار و با زبان هنر، رسانه و نوآوری بیان شود، نسل نو با شوق به سمت آن می‌رود.
* از دیدگاه شما نقش مساجد و برپایی برنامه‌های فرهنگی دینی در راستای تقویت نماز و تربیت نسل نو چیست؟
مسجد، مدرسه ایمان و اخلاق بوده و در فرهنگ اسلامی تنها محل عبادت نیست، بلکه پایگاه تربیت دینی، اخلاقی و اجتماعی است. حضور جوانان و خانواده‌ها در مسجد آنان را در فضایی قرار می‌دهد که ارزش‌های معنوی و اخلاقی به‌صورت عملی آموزش داده می‌شود. تقویت فرهنگ نماز جماعت در مسجد، بهترین الگوی عملی برای نسل نو است و نوجوان وقتی می‌بیند در مسجد، پیر و جوان، عالم و عامی، در یک صف می‌ایستند، درس برابری، همبستگی و عبودیت می‌آموزد.
برنامه‌های فرهنگی مکمل نماز مساجد است لذا برگزاری برنامه‌هایی مانند حلقه‌های معرفتی و پرسش و پاسخ دینی، کلاس‌های قرآن و معارف، مسابقات فرهنگی و هنری با موضوع نماز، نشست‌های صمیمی جوانان با روحانی مسجد و … می‌توانند نسل نو را به نماز جذب کنند و ارتباط عمیق‌تری با معنویت بسازند.
امام جماعت مسجد نقش پدر معنوی محله را دارد و یک الگوی تربیتی است که با اخلاق خوش، صمیمیت، همراهی با نوجوانان و پاسخ به شبهات دینی، می‌تواند نسل نو را به مسجد و نماز پیوند بزند.
فضای معنوی و اجتماعی مسجد محل گردهمایی، همدلی و کمک‌های اجتماعی است و وقتی جوان در مسجد در کنار دوستان خود معنویت، دوستی و خدمت به مردم را تجربه کند، نماز و دینداری برایش شیرین و پایدار خواهد شد. پیوند مسجد با خانواده‌ها برگزاری نماز جماعت خانوادگی، جشن تکلیف دختران و پسران، نشست‌های خانوادگی بعد از نماز، و برنامه‌های تفریحی فرهنگی با محوریت مسجد، خانواده‌ها را نیز در تقویت نماز نسل نو همراه می‌سازد.
مساجد با اقامه نماز جماعت، برنامه‌های فرهنگی جذاب، الگوسازی امام جماعت و ایجاد فضای صمیمی برای نسل نو، می‌توانند بهترین پایگاه برای نهادینه‌سازی نماز و تربیت نسل مؤمن و متعهد باشند.
* نگاه شما به تأثیرگذاری فضای مجازی و ابزارهای دیجیتال بر میزان علاقه نسل نو و نماز چیست و چگونه می‌توان از این فن‌آوری‌ها در مسیر صحیح استفاده کرد؟
فضای مجازی به عنوان فرصت باید دیده شود و نسل نو خواه ناخواه بیشترین وقت خود را در فضای دیجیتال می‌گذراند. اگر محتواهای دینی و آموزشی با کیفیت و جذاب تولید شود، می‌توان از این فضا برای آموزش صحیح نماز، اذکار و دعاها، معرفی فضایل نماز اول وقت، نمایش الگوهای موفق نوجوانان و جوانان نمازخوان استفاده کرد.
بهره‌گیری صحیح و هدفمند از ابزارهای دیجیتال و جذابیت بصری اپلیکیشن‌ها، بازی‌های آموزشی، انیمیشن‌ها و کلیپ‌های کوتاه باعث می‌شوند مفاهیم نماز به زبان نسل نو منتقل شود و نوجوان و کودک یاد می‌گیرد که نماز نه یک تکلیف خشک، بلکه یک تجربه جذاب و لذت‌بخش است.
ایجاد انگیزه از طریق شبکه‌های اجتماعی کانال‌ها و گروه‌های مجازی نیز اتفاق دیگری است که باید برنامه‌ریزی شود که در این راستا می‌توان مسابقه‌های کوتاه، تصاویر، پیام‌های تشویقی و چالش‌های نمازخوانی برگزار کرد تا رقابت سالم و دیده شدن عملکردهای خوب باعث علاقه و انگیزه شود.
نقش والدین و مربیان در هدایت دیجیتال فضای مجازی یک اصل است که در سایه آن این ظرفیت می‌تواند ابزار پرقدرتی برای آموزش و نهادینه‌سازی نماز باشد. والدین می‌توانند با همراهی فرزندان در اپلیکیشن‌ها، ویدئوهای کوتاه و بازی‌های دینی نماز را به یک نیاز طبیعی روزمره تبدیل کنند. فضای مجازی و ابزارهای دیجیتال اگر خلاقانه و هدفمند به کار گرفته شوند، می‌توانند نسل نو را به نماز علاقه‌مند کنند و در واقع، نسل دیجیتال با ابزار دیجیتال می‌تواند به یک نسل نمازخوان و متعهد تبدیل شود.
* چه پیام و توصیه‌ای برای مادران، خانواده‌ها و عموم مردم استان در راستای تقویت فرهنگ اقامه نماز دارید؟
مادر، اولین معلم معنوی فرزند است لذا مادران ما باید با الگو بودن در نماز، محبت و صبر، بتوانند علاقه و عشق به نماز را در دل فرزندان نهادینه و نماز را از سنین کودکی با قصه، شعر، بازی و دعا برای فرزندان شیرین و جذاب کنند، همچنین با فرزند در نماز جماعت شرکت و از اجبار و دستور مستقیم پرهیز کنند.
خانواده محیط اصلی تربیت است و نماز اول وقت و جماعت در خانه، قلب خانه را نورانی و پرمهربانی می‌کند یعنی فرزندانی که در خانواده نماز را تجربه می‌کنند، در جامعه انسانی متعهد، مسئولیت‌پذیر و اخلاق‌مدار خواهند شد.
استفاده از ابزارهای نوین نظیر اپلیکیشن‌ها، کلیپ‌ها و بازی‌های آموزشی می‌تواند خانواده را در تقویت نماز فرزندان همراه سازد. از عموم مردم استان این خواسته را دارم که نماز را فراتر از یک تکلیف ببینند و آن را منبع آرامش، امید و انرژی معنوی خود قرار دهند، در مسجد و محیط‌های عمومی، با حضور فعال در نماز جماعت و برنامه‌های فرهنگی، الگوی خوبی برای نسل نو باشند. فرزندان و نوجوانان خود را تشویق کنند که تجربه نماز را شیرین و جذاب بیاموزند تا علاقه به نماز در جامعه نهادینه شود. نماز ستون دین و عامل تقویت اخلاق، محبت و آرامش در خانواده و جامعه است. اگر مادران و خانواده‌ها همراه با عموم مردم، نماز را با عشق، نظم و خلاقیت اجرا کنند، نسل نو با شوق و انگیزه آن را ادامه می‌دهد و جامعه‌ای سالم و معنوی ساخته خواهد شد.