ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

گزارش‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های اخیر الگوی غالب در خودروسازی کشور نه‌ طراحی و توسعه محصول که صرفا مونتاژ خودروهای چینی بوده است. این روند، بدون الزام به انتقال فناوری یا توسعه زیرساخت‌های صنعتی، به مانعی بزرگ در مسیر شکل‌گیری مشارکت‌های پایدار و اثربخش بدل شده است. درنتیجه، منابع ارزی عظیمی صرف واردات قطعات منفصله شده؛ بی‌آن‌که به تقویت توان طراحی، ارتقای دانش فنی یا ایجاد ارزش افزوده در داخل کشور بینجامد.

تنها در سال ۱۴۰۲، کل ارزبری صنعت‌خودرو به‌حدود ۸ میلیارد دلار رسید که بیش از ۵/۳ میلیارددلار آن مستقیما صرف واردات قطعات برای خودروهای مونتاژی شد. این درحالی است که در همان سال، پنج شرکت خصوصی برای تولید حدود ۲۴۷ هزار دستگاه خودرو بیش از ۳.۳‌ میلیارددلار ارز دریافت کردند؛ به‌بیان دیگر، هر خودرو مونتاژی به‌طور متوسط بیش از ۱۳ هزار دلار هزینه ارزی در برداشت.

چنین حجمی از منابع درحالی صرف می‌شود که هیچ بازده فناورانه یا صادراتی متناسبی در مقابل آن شکل نگرفته و وابستگی ساختاری کشور به‌واردات بیش از پیش تعمیق یافته است. در چنین شرایطی است که مونتاژ خودرو در کشور در سال گذشته نسبت به‌سال ۱۳۹۵ رشدی معادل ۱۶۵ درصد را تجربه می‌کند.

اما چرا تا این اندازه مونتاژکاری در کشور گسترش پیدا کرده است؟ چند دلیل را می‌توان برای این موضوع برشمرد. نخستین عامل نظام تعرفه‌ای واردات خودرو است. تعرفه‌هایی که قرار بود با افزایش داخلی‌سازی به‌تدریج مشوق تولید واقعی باشند، عملا به ابزاری برای دور زدن محدودیت‌های واردات خودرو بدل شده‌اند.

خودروسازان می‌توانند با داخلی‌سازی در سطحی نه چندان گسترده، شامل خط جوشکاری، رنگ و چند جزء ساده، از مزایای تعرفه‌ای استفاده کنند و واردات خودرو کامل را به‌شکل مونتاژ قطعات منفصله جایگزین سازند. به‌طوری که به‌جای پرداخت حدود ۱۰۰ درصد تعرفه و هزینه‌های جانبی می‌توانند با همین عملیات ساده، تعرفه و هزینه‌های جانبی را به ۴۰ درصد ارزش خودرو برسانند و این سازوکار نه‌تنها انگیزه‌ای برای حرکت به‌سمت طراحی و تولید برند داخلی ایجاد نمی‌کند، بلکه سود حاصل از تفاوت تعرفه‌ها، مونتاژکاری صرف را به‌مدلی جذاب و کم‌هزینه بدل ساخته است.

نتیجه این سیاست‌ها روشن است؛ مونتاژ به‌عنوان بخشی از زنجیره ارزش که کمترین سهم در ایجاد اشتغال و ارزش افزوده دارد، جایگزین تولید واقعی شده است.

همچنین فضا در ایران برای فعالیت‌های شرکت‌های چینی نسبتا باز است و این شرکت‌ها نیز از این فضا استفاده کرده و دست به مونتاژکاری گسترده در صنعت‌خودرو کشور بدون ارزش افزوده‌ای قابل‌توجه می‌زنند.

گزارش مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد ارزش افزوده مونتاژ در زنجیره ارزش خودرو کشور تنها به کمتر از ۷ درصد می‌رسد.

عامل دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، تحریم‌های بین‌المللی علیه کشور است که موجب شده فروش نفت و بازگشت پول آن به‌کشور دشوار شود. در چنین شرایطی همکاری اقتصادی ایران و چین تا حدی به‌سمت تهاتر می‌رود.

بنابراین بخشی از پول نفتی که به این کشور فروخته می‌شود، در قالب قطعات خودرو به‌کشور باز می‌گردد که می‌تواند قطعات منفصله مونتاژ خودرو باشد و اما عامل نهایی و موثرترین آن‌ها، سیاست‌گزاری معیوب در صنعت‌خودرو کشور است که اساسا بستری را فراهم نکرده تا در آن خودروسازی و قطعه‌سازی کشور رشد کند و رقابت‌پذیر باشد.

وقتی محصولات داخلی با قیمت بالا و کیفیتی نه چندان قابل‌توجه تنها آپشن رقیب مونتاژی‌های چینی باشند، طبیعی است که آن‌ها می‌توانند سهم خود را از بازار خودرو ایران افزایش دهند.

افزایش قیمت در بازار وارداتی‌ها

خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای یک تا ۲۰ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که نیسان آپشنال (دریچه‌برقی) (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش ۹۳۰ میلیون‌تومان، شاهین (سانروف و ESP) (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۰۵ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ پاناراما ارتقا یافته (با رینگ) (۱۴۰۴) با ۹ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۷۷ میلیون‌تومان، شاهین اتومات (۱۴۰۴) با ۹ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۵۴ میلیون‌تومان، دنا پلاس (۵ دنده) (۱۴۰۴) با ۶ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۳۰ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ پانوراما ارتقا یافته (۱۴۰۴) با ۵ میلیون‌‎تومان افزایش یک‌میلیارد و ۲۸۹ میلیون‌تومان و ساینا GX دوگانه (۱۴۰۴) با ۴ میلیون‌تومان افزایش ۶۶۶ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.

همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد رشد بهای ۱۵ تا ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ریسپکت پرایم تیپ ۲ (۱۴۰۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۸۰۰ میلیون‌تومان، اکستریم VX (۱۴۰۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۵ ‌میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌تومان، ام‌وی‌ام X۲۲ PRO دنده‌ای (۱۴۰۳) با ۳۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۳۰۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی X۵ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ ‌میلیارد و ۱۸۰ میلیون‌تومان، هایما S۸ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ ‌میلیارد و ۴۱۰ میلیون‌تومان و ام‌وی‌ام X۳۳ کراس اتومات (۱۴۰۴) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۴۵۰ میلیون‌تومان خرید و فروش شدند.

در گروه خودروهای وارداتی نیز شاهد رشد بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش کیا اسپورتیج توربو (۲۰۲۵) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۵ ‌میلیارد و ۸۵۰ میلیون‌تومان، تویوتا کرولا کراس هیبرید ۲۰۰۰ سی‌سی (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۴ میلیارد و ۴۵۰ میلیون‌تومان، فولکس تی‌راک ۱۵۰۰ سی‌سی توربو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون‌تومان و بی‌وای‌دی سانگ‌پلاس (۲۰۲۵) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون‌تومان رسید.