شاهراه ترانزیتی غرب کشور در ایستگاه وعده‌ها جا مانده است
اقتصاد ایران: کرمانشاه- خط ریلی کرمانشاه خسروی به‌عنوان شاهراه ترانزیتی غرب کشور با گذشت چهار دهه همچنان نیمه‌تمام مانده و وعده‌ها روی ریل اجرا قرار نگرفته است.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: راه‌آهن کرمانشاه خسروی به عنوان بخشی از کریدور بزرگ ریلی غرب کشور، سال‌هاست در کانون توجه کارشناسان، مسئولان و مردم قرار دارد؛ پروژه‌ای که علاوه بر نقش ملی و بین‌المللی خود، از نگاه استراتژیک نیز برای توسعه غرب کشور و تقویت جایگاه ایران در ترانزیت منطقه‌ای اهمیت ویژه‌ای یافته است. این طرح بزرگ ریلی از همان ابتدا نه صرفاً به‌عنوان یک پروژه عمرانی محلی، بلکه به‌عنوان بخشی از نقشه جامع حمل‌ونقل کشور و حلقه‌ای کلیدی در اتصال ایران به عراق و سپس دریای مدیترانه تعریف شد؛ مسیری که می‌تواند بار و مسافر را از تهران تا بغداد و از آنجا به نجف، کربلا، سامرا و حتی بندر لاذقیه در سوریه منتقل کند.
اهمیت این خط ریلی را باید در چند بُعد اساسی بررسی کرد؛ نخست بُعد تاریخی و حقوقی که ریشه در توافق سال ۱۳۵۵ میان ایران و عراق دارد. در آن سال مجالس دو کشور توافق احداث راه‌آهن اراک کرمانشاه خسروی بغداد را تصویب کردند و آن را به قانون بدل ساختند. اگرچه وقوع جنگ تحمیلی و تحولات سیاسی مانع تحقق آن شد، اما پس از دهه ۷۰ مجدداً موضوع طراحی و اجرای مسیر مورد توافق قرار گرفت. بخش اراک تا ملایر در سال ۱۳۸۹ و ملایر تا کرمانشاه در سال ۱۳۹۷ به بهره‌برداری رسید، اما تکمیل حلقه پایانی، یعنی مسیر ۲۶۳ کیلومتری کرمانشاه تا خسروی همچنان نیمه‌تمام باقی مانده است.
از سوی دیگر، بُعد جغرافیایی و اقتصادی این پروژه به‌روشنی نشان می‌دهد که چرا کرمانشاه و مرز خسروی از سایر مسیرها اولویت بیشتری دارند. نزدیک‌ترین پایتخت به تهران، بغداد است و عراق به عنوان شریک اصلی تجاری ایران در منطقه، سالانه میلیاردها دلار تبادل کالا با کشورمان دارد. فاصله مرز خسروی تا بغداد تنها ۲۰۷ کیلومتر است و تا نجف ۳۸۰، تا کربلا ۳۰۰ و تا سامرا ۳۳۰ کیلومتر؛ ارقامی که نشان می‌دهد کوتاه‌ترین، امن‌ترین و اقتصادی‌ترین مسیر ریلی برای جابه‌جایی بار و مسافر بین دو کشور از همین نقطه می‌گذرد. همچنین نزدیکی به مرز پرویزخان که در فاصله ۲۰ کیلومتری خسروی قرار دارد ظرفیت این خط را دوچندان می‌کند، چرا که هم دولت مرکزی عراق و هم اقلیم کردستان می‌توانند از این کریدور بهره‌مند شوند.
در بُعد حمل‌ونقل و انرژی، پروژه کرمانشاه خسروی از اهمیت دوچندان برخوردار است. پیش‌بینی‌ها حاکی از جابه‌جایی سالانه ۲.۷ میلیون مسافر و ۵ میلیون تن بار از این مسیر است. این حجم تردد در صورت استفاده از حمل‌ونقل ریلی، به معنای صرفه‌جویی ۹۰ میلیون لیتر سوخت در سال و کاهش چشمگیر آلاینده‌های زیست‌محیطی خواهد بود. از منظر اقتصادی نیز نرخ بازده داخلی مالی این پروژه بیش از ۷ درصد و بازده اقتصادی آن نزدیک به ۲۳ درصد برآورد شده است؛ اعدادی که به روشنی بیانگر انتفاعی بودن آن هستند.
راه آهن کرمانشاه خسروی شاهراهی برای ترانزیت منطقه‌ای
در کنار این مزایا، نباید از بُعد اجتماعی و فرهنگی پروژه غافل شد. استان کرمانشاه به عنوان «دروازه کربلا» هر سال میزبان صدها هزار زائر ایرانی عازم عتبات و هزاران زائر عراقی مشتاق زیارت حرم امام رضا (ع) است. بهره‌برداری از این خط ریلی نه‌تنها سفر زائران را ایمن‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌کند، بلکه تجربه‌ای متفاوت از سفر معنوی را برای آنان رقم خواهد زد. افزون بر این، شهرهای مسیر همچون اسلام‌آباد غرب، کرند غرب، سرپل‌ذهاب و قصرشیرین از مواهب توسعه‌ای و اشتغال‌زایی آن برخوردار خواهند شد.
با وجود این جایگاه برجسته، پروژه کرمانشاه خسروی سال‌هاست در ایستگاه انتظار باقی مانده است. آغاز عملیات اجرایی آن به سال ۱۳۸۰ بازمی‌گردد، اما کمبود اعتبارات، تغییر اولویت‌ها و نگاه‌های مقطعی، بارها موجب کندی یا توقف کار شده است. تاکنون پیشرفت کلی طرح به ۶۷ درصد رسیده اما در بخش کرمانشاه تا خسروی تنها ۳۷ درصد پیشرفت فیزیکی حاصل شده است. این در حالی است که محدوده کرمانشاه اسلام‌آباد غرب حدود ۵۰ درصد پیشرفت دارد اما بخش اسلام‌آباد غرب تا خسروی تنها ۷ درصد به سرانجام رسیده است.
پیمانکار اصلی پروژه، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء است و کارشناسان تأکید دارند که اگر اعتبارات پایدار تخصیص یابد، می‌توان بخش کرمانشاه اسلام‌آباد را در مدت کوتاهی تکمیل کرد. اما واقعیت آن است که ارزش اصلی پروژه در اتصال کامل تا مرز خسروی است و افتتاح بخش‌های میانی بدون تکمیل کل مسیر، دستاورد راهبردی چندانی نخواهد داشت.
یکی دیگر از موانع ساختاری این پروژه، نبود اداره کل راه‌آهن مستقل در استان کرمانشاه است. راه‌آهن این استان زیر نظر استان مرکزی اداره می‌شود و همین موضوع، پیگیری مشکلات و تأمین نیازها را دشوار کرده بود. تشکیل اداره کل مستقل برای کرمانشاه نه‌تنها روند نظارت و اجرای پروژه‌ها را تسهیل می‌کند بلکه در کیفیت خدمات ریلی باری و مسافری استان نیز تأثیرگذار خواهد بود.
اما شاید مهم‌ترین نکته در بررسی پروژه کرمانشاه خسروی، ضرورت عدم انتظار برای طرف عراقی باشد. هرچند توافق بر سر احداث ۲۷ کیلومتر راه‌آهن از خسروی تا خانقین و نوسازی ۱۸۰ کیلومتر مسیر خانقین تا بغداد وجود داشته، اما تاکنون اقدام جدی از سوی عراق صورت نگرفته است. تجربه نشان داده که معطل ماندن برای اجرای موازی در دو سوی مرز، عملاً پروژه را بی‌سرانجام خواهد کرد. در حالی‌که حتی بدون تکمیل مسیر در عراق، احداث راه‌آهن تا مرز خسروی توجیه اقتصادی دارد؛ بارهای ترانزیتی می‌توانند تا مرز با قطار حمل و از آنجا با کامیون جابه‌جا شوند و زائران نیز می‌توانند بخش نخست سفر را با قطار و ادامه مسیر را با وسایل نقلیه عراقی طی کنند.
اکنون این پروژه در فهرست طرح‌های پیشران اقتصادی کشور و ذیل ماده ۴۸ قانون برنامه هفتم توسعه قرار گرفته است؛ جایگاهی که می‌تواند به تمرکز منابع و تسریع روند اجرای آن کمک کند. برآوردها نشان می‌دهد برای تکمیل خط ریلی کرمانشاه خسروی حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است که بخشی از آن از محل تهاتر نفتی تأمین شده و امید می‌رود با تخصیص مستمر منابع، این پروژه پس از بیش از چهار دهه انتظار به ایستگاه پایانی خود برسد.
راه‌آهن کرمانشاه خسروی، بیش از یک پروژه عمرانی است؛ این مسیر پلی است میان دو ملت، شاهراهی برای ترانزیت منطقه‌ای، فرصتی برای صرفه‌جویی انرژی و کاهش آلاینده‌ها، ابزاری برای توسعه استان‌های غربی و در نهایت، گامی بلند در مسیر همگرایی اقتصادی و فرهنگی ایران و عراق. هر روز تأخیر در تکمیل آن، به معنای از دست رفتن فرصت‌های بی‌شمار است، اما هر گام پیش‌رو، آینده‌ای روشن‌تر برای کرمانشاه، غرب کشور و کل ایران رقم خواهد زد.
خبرگزاری مهر استان کرمانشاه تاکنون سلسله گزارشاتی در خصوص خطوط ریلی قطار با عنوان‌های (توقف قطار کرمانشاه-خسروی در ایستگاه اعتبارات)، (راه آهن ۱۷ ساله غرب کشور نیازمند توجه ویژه دولت سیزدهم)، (تکمیل پروژه راه‌آهن کرمانشاه-خسروی چشم انتظار تخصیص اعتبار) منتشر و پیگیری‌هایی در این خصوص داشته است.
آغاز ریل گذاری مسیر کرمانشاه خسروی
منوچهر حبیبی استاندار کرمانشاه ۲۶ مرداد سال جاری در نشست شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان کرمانشاه گفت: ریل‌گذاری راه‌آهن کرمانشاه – اسلام‌آباد غرب – خسروی باید تا پایان شهریورماه آغاز شود و اعتبار ۶ هزار میلیارد تومانی مصوب سفر رئیس‌جمهور نیز تخصیص یافته است.
وی یادآور شد: کل پروژه راه‌آهن کرمانشاه تا خسروی از محل سفر رهبر معظم انقلاب اسلامی اعتبار دارد که در سفر ریاست‌جمهوری برای فاز نخست، ۶ هزار میلیارد تومان اختصاص یافت.
حبیبی همچنین بر لزوم ایجاد اداره کل راه‌آهن کرمانشاه در پیگیری و پیشبرد موضوع خط ریلی خسروی تأکید کرد.
منوچهر حبیبی در ادامه پیگیری‌های خود در پایتخت و دیدارهای ملی در تهران با جغتایی رئیس امور حمل‌ونقل عمران شهری و روستایی دیدار کرد و موضوع تخصیص اعتبارات ۶ همتی سفر ریاست‌جمهوری به راه‌آهن استان مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد در مرحله نخست ۴۵۰ میلیارد تومان پرداخت شود.
وعده اتمام خط ریلی کرمانشاه - خسروی کمتر از دو سال
با توجه به اهمیت تکمیل خط ریلی کرمانشاه - خسروی، فرزانه صادق مالواجرد وزیر راه و شهرسازی، در سفر استانی هیأت دولت به کرمانشاه و در حاشیه بازدید از مسیر راه‌آهن کرمانشاه–خسروی، این پروژه را یکی از مهم‌ترین طرح‌های ترانزیتی کشور دانست و اظهار داشت: این مسیر بخشی از کریدور شرق به غرب است که نقش کلیدی در اتصال کشور به عراق و توسعه صادرات و ترانزیت ایفا می‌کند.
وی با اشاره به پیشرفت قابل توجه زیرسازی در قطعه کرمانشاه تا اسلام‌آباد غرب افزود: زیرسازی این مسیر از سال‌ها پیش آغاز شده، اما برای ادامه عملیات اجرایی و رسیدن به مرحله ریل‌گذاری، نیازمند منابع مالی جدید هستیم. با بودجه‌های سنواتی این پروژه به سرانجام نخواهد رسید، از این رو، پیگیری برای تأمین اعتبار از محل استجازه رهبری در دستور کار قرار گرفته است.
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: در جریان این سفر، بخشی از اعتبارات مورد نیاز برای ادامه پروژه نیز پیش‌بینی شده که با تخصیص آن، امیدواریم تا پایان سال آینده، مسیر کرمانشاه تا اسلام‌آباد غرب به بهره‌برداری برسد و در گام بعدی، عملیات اجرایی مسیر تا مرز خسروی نیز تسریع شود.
صادق مالواجرد در خصوص جانمایی ایستگاه‌های ریلی در مسیر گفت: تأکید ما بر این است که ایستگاه‌ها تا حد امکان به مراکز جمعیتی نزدیک باشند تا امکان بهره‌برداری بهتر برای مردم فراهم شود و سیاست شهرسازی ریل‌محور در عمل تحقق یابد.
وی همچنین با اشاره به سایر بازدیدهای انجام‌شده در شهرستان‌های دالاهو و اسلام‌آباد غرب تصریح کرد: در حوزه راه‌های روستایی و جاده‌های دسترسی، نیاز به ایمن‌سازی و تعریض برخی محورها از جمله مسیر گهواره شناسایی شده و در برنامه وزارتخانه قرار گرفته است. همچنین مشکلات حوزه مسکن مهر، از جمله دیواره‌های حائل و آماده‌سازی زمین‌های گروهی نیز بررسی و برای تسریع در رفع آن‌ها تصمیم‌گیری شده است.
وزیر راه و شهرسازی در پایان تأکید کرد: پروژه راه‌آهن کرمانشاه–خسروی یکی از اولویت‌های اصلی دولت در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل غرب کشور است و با حمایت مجلس و مشارکت سایر دستگاه‌ها، تلاش داریم در بازه‌ای کمتر از دو سال، شاهد راه‌اندازی کامل این مسیر باشیم.