برنامه هفتم توسعه و طرح ریزی ۲۲ پروژه پیشران
اقتصاد ایران: بر اساس احکام برنامه هفتم توسعه ۲۲ پروژه پیشران از حدود ۶ ماه قبل احصا شده و هم اکنون با تعیین دستگاههای متولی فرایند پیاده سازی آنها کلید خورده است.
منشأ طرح
ایده پروژه‌های پیشران از دل قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران استخراج شده است. در این قانون تأکید شده که بخشی از ظرفیت‌های مالی، نهادی و قانونی کشور باید بر اجرای طرح‌هایی متمرکز شود که دارای مقیاس ملی بوده، زنجیره‌های ارزش تولیدی و زیرساختی کشور را تکمیل کنند و به شکل مستقیم در افزایش تولید ناخالص داخلی و ایجاد اشتغال نقش داشته باشند. سازمان برنامه و بودجه با همکاری دستگاههای تخصصی، فهرستی از پروژه‌های راهبردی را تهیه و در قالب دستورالعمل دولت نهایی کرده است.
ویژگی‌ها و معیارهای انتخاب پروژه‌ها
بر اساس دستورالعمل مصوب، طرح‌های پیشران باید چند ویژگی کلیدی داشته باشند:
افزایش ارزآوری خالص و کمک به رفع ناترازی‌های کلان (با اولویت انرژی و آب)
تکمیل زنجیره ارزش کالاها و خدمات رقابت‌پذیر داخلی
دارا بودن سرمایه‌گذاری خارجی یا شریک بین‌المللی
کاهش عدم توازن‌های منطقه‌ای و تقویت توسعه متوازن
استفاده از مدل مشارکت عمومی ـ خصوصی (PPP)
دانش‌بنیان بودن و انتقال فناوری‌های نوظهور به کشور
مرور 22 پروژه پیشران
مطابق پیوست مصوبه دولت، 22 پروژه پیشران در حوزه‌های مختلف صنعت، انرژی، زیرساخت و فناوری تعریف شده‌اند که قرار است به‌عنوان موتور محرک رشد اقتصادی کشور عمل کنند. اهم این پروژه‌ها عبارتند از:
توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی و پالایشی برای تکمیل ظرفیت پایین‌دستی و صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا.
طرح‌های بزرگ معدنی و فولادی شامل تکمیل زنجیره استخراج تا محصول نهایی.
برنامه‌های توسعه میادین نفت و گاز مشترک با تمرکز بر مناطق غرب کارون و خلیج فارس.
پروژه‌های تولید و انتقال برق تجدیدپذیر و توسعه نیروگاه‌های سیکل ترکیبی.
توسعه زیرساخت حمل‌ونقل ریلی و بندری با اولویت کریدورهای ترانزیتی شمال–جنوب و شرق–غرب.
طرح‌های آب‌رسانی و شیرین‌سازی آب دریا برای مناطق کم‌آب کشور.
سرمایه‌گذاری در صنایع دانش‌بنیان و فناوری‌های نوظهور از جمله بیوتکنولوژی و هوش مصنوعی.
پروژه‌های بزرگ حوزه مسکن و شهرسازی نوین با الگوی مشارکت عمومی–خصوصی.
سرمایه‌گذاری در صنایع غذایی و کشاورزی پیشرفته برای افزایش بهره‌وری و امنیت غذایی.
سایر پروژه‌ها نیز طیف وسیعی از حوزه‌های اولویت‌دار اقتصادی را پوشش می‌دهند که بر اساس معیارهای یادشده، در شورای اقتصاد تصویب و با حمایت‌های قانونی و مالی دولت اجرا خواهند شد.
گفتنی است، 8 پرژوه پیشران به شرح زیر است،
اجرای گام (فاز) دوم طرح احیا و بهبود اراضی کشاورزی (550 هزار هکتاری خوزستان و ایلام)
دستگاه اجرایی اصلی (مسئول): وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو
دستگاههای اجرایی همکار: سازمان برنامه و بودجه کشور، معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری
مبنای قانونی: جزء (2) بند (ت) ماده (33)
تکمیل و توسعه و بهره‌برداری از طرح‌های گرمسیری و سَردسیری
دستگاه اجرایی اصلی (مسئول): وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو
دستگاههای اجرایی همکار: سازمان برنامه و بودجه کشور، معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری
مبنای قانونی: جزء (2) بند (ت) ماده (33)
طرح جامع احداث و ساماندهی زیرساخت‌های منابع آب و خاک کشاورزی در استان‌های شمالی در سطح یک میلیون هکتار
دستگاه اجرایی اصلی (مسئول): وزارت جهاد کشاورزی
دستگاههای اجرایی همکار: سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت نیرو
مبنای قانونی: جزء (2) بند (ت) ماده (33)
قطار برقی در مسیرهای طولانی و پرمسافر از جمله تهران – مشهد
دستگاه اجرایی اصلی (مسئول): وزارت راه و شهرسازی
دستگاههای اجرایی همکار: سازمان برنامه و بودجه کشور، معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری
مبنای قانونی: بند (الف) ماده (48)
لاورپوری اروند رود
دستگاه اجرایی اصلی (مسئول): سازمان برنامه و بودجه کشور و وزارت راه و شهرسازی
دستگاههای اجرایی همکار: وزارت امور خارجه، ستاد کل نیروهای مسلح
مبنای قانونی: بند (الف) ماده (48)
توسعه زنجیره اکتشاف و استخراج نفت و گاز و پتروپالایشگاه‌ها و صنایع پایین‌دستی پتروشیمی
دستگاه اجرایی اصلی (مسئول): وزارت نفت
دستگاههای اجرایی همکار: وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان برنامه و بودجه کشور، معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
مبنای قانونی: بند (الف) ماده (48)
هوشمندسازی و دستیابی به توانمندی تزریق ماهواره به مدارهای زمین‌آهنگ
دستگاه اجرایی اصلی (مسئول): وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
دستگاههای اجرایی همکار: معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
مبنای قانونی: بند (الف) ماده (48)
تأمین زیرساخت یکپارچه مورد نیاز در جهت بهبود زیست‌بوم فناوری در حوزه‌های نوین (1- هوش مصنوعی، 2- بار الکتریکی [کوانتوم]-3زیست مهندسی- 4میکرو الکترونیک- 5-فناوری مهندسی)
دستگاه اجرایی اصلی (مسئول): معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری
دستگاههای اجرایی همکار: سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
مبنای قانونی: بند (ت) ماده (99)
مصوبه بهمن‌ماه 1403 دولت درباره 22 پروژه پیشران، در واقع تلاشی است برای تمرکز منابع محدود کشور بر طرح‌هایی که بیشترین اثرگذاری را بر رشد اقتصادی و اشتغال دارند. اجرای دقیق و نظارت شفاف بر این پروژه‌ها می‌تواند مسیر اقتصاد ایران را در برنامه هفتم توسعه به سمت تحرک واقعی سوق دهد.
با توجه به اهمیت جدی این پروژه ها و نقش متفاوت انها در توسعه به صورت مورد از دستگاههای متولی وضعیت پیشرفت فیزیکی و پیاده سازی آنها به کمک ظرفیت رسانه پیگیری خواهد شد.
