ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

خبرگزاری مهر-گروه استان‌ها: جنگل‌های ایلام، با آن درختان بلوط کهنسال و سایه‌سارهای آرام در دل کوه‌های زاگرس نفس می‌کشند و با هر نسیم، زمزمه‌ای از زندگی در گوش طبیعت می‌پیچد؛ باید گفت این سرزمین سبز که عروس زاگرس نام دارد، نه فقط زیستگاه پرندگان و جانوران، بلکه حافظ خاطرات مردمانی می‌باشد که با خاک و برگ و باد، پیوندی دیرینه دارند.

با این حال این آرامش دیرپا، هر ساله با آغاز فصل گرما توسط شعله‌هایی بی‌رحم آتش، شکسته می‌شود؛ متأسفانه سالهاست آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌ها و مراتع ایلام، چهره‌ی طبیعت را دگرگون کرده و صدای سوختن برگ‌ها، جای آواز پرندگان را گرفته است.

در تابستان سال جاری هم طبق گزارش‌ها منتشر شده از چندین نقطه در استان، آتش با سرعتی نگران‌کننده گسترش یافته و بخش‌های وسیعی از پوشش گیاهی را نابود کرده است؛ مناطقی که تا همین دیروز، سبز و زنده بودند، امروز در هاله‌ای از دود و خاکستر فرو رفته‌اند.

بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که عوامل انسانی همچون بی‌احتیاطی در روشن کردن آتش، رهاسازی زباله‌های قابل اشتعال و در برخی موارد، سهل‌انگاری در مدیریت منابع طبیعی، از جمله دلایل اصلی وقوع این بحران بوده و نقش پررنگی در آغاز این آتش‌سوزی‌ها داشته‌اند؛ در کنار این عوامل، شرایط اقلیمی خاص منطقه از جمله خشکسالی‌های متوالی، افزایش دمای هوا و وزش بادهای گرم نیز موجب تشدید و تسریع در گسترش آتش شده‌اند.

لازم به ذکر است، پیامدهای این آتش‌سوزی‌ها تنها محدود به نابودی درختان نیست؛ از بین رفتن زیستگاه‌های جانوری، کاهش تنوع زیستی، تهدید منابع آب و آسیب به اقتصاد محلی از جمله خساراتی است که در کوتاه‌مدت و بلندمدت گریبان‌گیر منطقه خواهد شد.

همچنین، با توجه به نقش جنگل‌ها در کنترل فرسایش خاک و تنظیم اقلیم، ادامه‌دار بودن این روند می‌تواند تبعاتی فراتر از مرزهای ایلام داشته باشد و به بحرانی ملی بدل شود.

آتش سوزی جنگل‌های ایلام و پیامدهای منفی آن

کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: آتش‌سوزی‌های مکرر و گسترده در جنگل‌ها و مراتع سرسبز ایلام این روزها به یک فاجعه زیست‌محیطی تبدیل شده، چرا که این شعله‌های بی‌رحم نه تنها هزاران هکتار از پوشش گیاهی بی‌نظیر و دیرینه این منطقه را به خاکستر تبدیل می‌کنند، بلکه بسیاری از گونه‌های جانوری بومی را نیز آواره یا نابود می‌سازند؛ از سوی دیگر اکوسیستم‌های حساسی که سال‌ها طول کشیده تا شکل بگیرند در عرض چند ساعت در برابر این آتش‌ها زانو می‌زنند و میراث طبیعی ایلام را به شدت تهدید می‌کنند.

مجید حیدری زاده با بیان اینکه عوامل متعددی در بروز و گسترش این آتش‌سوزی‌ها نقش دارند، افزود: برخی از این عوامل مانند خشکسالی‌های پی‌درپی که پوشش گیاهی را به هیزمی خشک و آماده اشتعال تبدیل می‌کنند، یا وزش بادهای شدید که شعله‌ها را به سرعت در سطح وسیع‌تری منتشر می‌سازند، طبیعی هستند؛ اما سهم عمده‌ای از این فجایع ناشی از بی‌احتیاطی انسانی است که از جمله آنان می‌توان به رها کردن ته سیگار در طبیعت، روشن کردن آتش برای تفریح و عدم مهار آن و همچنین سوزاندن بقایای کشاورزی در نزدیکی جنگل‌ها اشاره کرد که همه و همه به گسترش این بلایا دامن زده و ایلام را به نقطه‌ای بحرانی در نقشه آتش‌سوزی‌ها تبدیل کرده‌اند.

حیدر زاده در خصوص پیامدهای منفی آتش‌سوزی، بیان کرد: آتش سوزی در نواحی جنگلی از نابودی پوشش گیاهی فراتر رفته و عواقبی همچون تخریب خاک حاصلخیز، فرسایش آبی و بادی، افزایش ریزگردها، از دست رفتن زیستگاه‌ها و برهم خوردن تعادل اکولوژیکی به همراه دارد.

این کارشناس در پایان گفت: کنترل آتش‌سوزی‌ها نیازمند راهکارهای جامع و پیشگیرانه است که از جمله آنان می‌توان به آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی در زمینه پیشگیری از بروز حریق‌های ناخواسته، تقویت و به‌روزرسانی تجهیزات اطفای حریق و افزایش شمار نیروهای متخصص و آموزش‌دیده، ایجاد خطوط آتش‌بر و مدیریت پوشش گیاهی در مناطق مستعد خطر، استفاده از فناوری‌های نوین مانند پهپادها و سیستم‌های پایش ماهواره‌ای برای شناسایی زودهنگام کانون‌های آتش و واکنش سریع، تدوین قوانین سخت‌گیرانه‌تر در مورد عوامل انسانی مسبب آتش‌سوزی و نظارت مستمر بر اجرای آن‌ها اشاره کرد.

بروز ۴۴ فقره آتش‌سوزی در سال جاری

جانشین فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان ایلام نیز روز گذشته در گفتگوی ویژه خبری اظهار داشت: استان ایلام با مساحتی بالغ بر دو میلیون هکتار یکی از غنی‌ترین زیست‌بوم‌های زاگرس محسوب می‌شود که ۸۷ درصد از اراضی آن ملی است و از این میزان ۵۴ درصد را جنگل و ۳۳ درصد را مرتع و بیابان تشکیل می‌دهد.

محسن وطنی افزود: در واقع استان ایلام با دارا بودن بیش از هزار گونه دارویی و پوشش گیاهی متنوع از اهمیت بالایی در حفظ تعادل اکولوژیکی منطقه برخوردار است و جنگل‌های بلوط آن نه‌تنها مأمن گونه‌های جانوری بومی بلکه سد طبیعی در برابر گرد و غبار و فرسایش خاک هستند.

وطنی با اشاره به تهدیدهای زیست‌محیطی موجود بیان کرد: ورود گرد و غبار از کشور عراق شیوع آفات و امراض گیاهی و پدیده شوم آتش‌سوزی سالانه خسارات جبران‌ناپذیری به منابع طبیعی استان وارد می‌کند.

وی با ارائه آماری از حریق‌های اخیر اعلام کرد: از ابتدای فصل حریق تاکنون ۴۴ فقره آتش‌سوزی در سطحی بالغ بر یک هزار و ۲۰۰ هکتار رخ داده است که اگرچه نسبت به سنوات گذشته کاهش نسبی داشته اما همچنان پیامدهای منفی بسیاری به همراه داشته و بخش قابل توجهی از پوشش گیاهی منطقه را نابود کرده است.

وطنی با تأکید بر نقش عوامل انسانی در بروز آتش‌سوزی‌ها گفت: ۹۵ درصد از این حوادث ناشی از رفتارهای عمدی یا غیرعمدی انسان‌ها از جمله روشن کردن آتش برای تفریح بدون مهار کافی، رها کردن ته‌سیگار در طبیعت و سوزاندن بقایای کشاورزی در نزدیکی جنگل‌ها است.

وی همچنین با اشاره به اختلافات قومی و قبیله‌ای افزود: اختلافات قومی و قبیله‌ای در برخی موارد منجر به آتش‌زدن عمدی عرصه‌های منابع طبیعی شده و بحران را تشدید کرده است.

این مسئول ادامه داد: در سطح استان ایلام ۹۷ منطقه بحرانی شناسایی شده‌اند که به دلیل تفرجگاهی بودن یا توپوگرافی خشن بیشتر در معرض خطر آتش‌سوزی قرار دارند که در این مناطق افراد هنگام ترک محل آتشی را که برای تفریح روشن کرده‌اند خاموش نمی‌کنند و همین بی‌احتیاطی باعث گسترش حریق می‌شود.

وی درباره اقدامات پیشگیرانه گفت: هر ساله افرادی به عنوان قرقبان در مناطق بحرانی مستقر می‌شوند و حضور این نیروها در کاهش خسارات بسیار مؤثر بوده زیرا به محض اطلاع از حریق امکان اعزام سریع نیرو به منطقه فراهم می‌شود.

وطنی در خصوص برنامه‌های احیای مناطق آسیب‌دیده به طرح ملی کاشت یک میلیارد درخت اشاره کرد و گفت: سهم استان ایلام از این طرح ۷۲ میلیون اصله درخت در طول چهار سال است که بخش اعظمی از نهال‌کاری‌ها به مناطقی که دچار حریق شده‌اند اختصاص خواهد یافت تا پوشش گیاهی منطقه احیا شود.

این مسئول در پایان بیان کرد: جنگل‌های ایلام با قدمتی هزارساله و نقشی حیاتی در حفظ منابع آبی و مقابله با بیابان‌زایی نیازمند حفاظت جدی و مشارکت همگانی هستند؛ زیرا این جنگل‌ها نه‌تنها میراث طبیعی بلکه بخشی از هویت فرهنگی و زیستی مردم ایلام هستند و هر شعله‌ای که در آن‌ها زبانه می‌کشد زخمی است بر پیکر زاگرس که تنها با آگاهی مسئولیت‌پذیری و اقدام عملی می‌توان از تکرار آن جلوگیری کرد.

جنگل‌های ایلام میراث طبیعی زاگرس‌اند که آتش‌سوزی‌های مکرر آن‌ها را تهدید می‌کند، از این رو حفظ این منابع حیاتی نیازمند مدیریت علمی مشارکت مردمی و اقدام فوری است تا بتوان آینده‌ای پایدار برای طبیعت و زندگی انسانی رقم زد.