مسجد نصیرالملک شیراز؛ زمزمه‌هایی عارفانه در نغمه زیبای نور و رنگ
اقتصاد ایران: شیراز-در شیراز شهر عطر بهارنارنج مسجد نصیرالملک بر آسمان سر کشیده که خود، تابلویی بی‌بدیل از عشق و هنر و یک احساس بی‌بدیل است که زمزمه‌ای از شکوه ابدی را در گوش زمان نجوا می‌کند.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: شیراز همواره مهد هنر، شعر و زیبایی بوده است. شهری که هر نفسش، بوی تاریخ و فرهنگ می‌دهد و هر سنگفرشش، داستانی، هزاران سال عشق و خلاقیت را روایت می‌کند.
در میان این همه دلربایی، مسجدی چون نگینی درخشان بر تارک این شهر می‌درخشد؛ مسجدی که نامش با نور و رنگ عجین شده و هر سال میلیون‌ها دل عاشق را از سراسر جهان به سوی خود می‌خواند.
مسجد نصیرالملک، فراتر از یک مکان عبادی، یک معجزه هنری است که در دوران قاجار، با دستانی پر از ایمان و دلی سرشار از ذوق، بنا نهاده شد. این مسجد، جایی است که هر ذره نور، قصه یک رنگ می‌شود و هر رنگ، زمزمه‌ای از شکوه هستی.
میراثی از جنس نیک‌خواهی و نور
در پس این همه زیبایی، نام نصیرالملک می‌درخشد. او نه تنها یک حاکم، بلکه انسانی بود که قلبش برای مردم می‌تپید و دستانش همواره گره‌گشای مشکلات بود. این بنا، یادگاری از نیک‌خواهی اوست که با دستان هنرمند استادان بنام آن زمان، حاج محمدحسن معمار و میرزا رضا کاشی‌گر به اوج زیبایی رسید.
اما نقطه اوج این اثر، آنجایی رقم خورد که سال‌ها بعد، استاد حاج میرزا با دستان جادویی خود، شیشه‌های رنگی را به این بنا بخشید و از آن زمان بود که مسجد نصیرالملک، نه تنها مسجدی برای نماز، بلکه معبدی برای پرستش نور و رنگ شد. این مسجد، تندیسی از ظرافت و هنرمندی است که هر بخش آن با وسواس و عشقی بی‌بدیل خلق شده است.
از هشتی آجری که می‌گذریم، حیاطی وسیع و دل‌باز به رویمان گشوده می‌شود. حوض فیروزه‌ای در قلب حیاط، چون آینه‌ای آسمان را در خود منعکس می‌کند و گلدان‌های گل، گویی لبخند بر لب دارند.
در شمال حیاط، طاق مروارید، با مقرنس‌کاری‌های ظریف و کاشی‌های هفت‌رنگش، چون نگینی درخشان می‌درخشد. در میان آبی و سبز و زرد، رگه‌های صورتی خودنمایی می‌کند؛ صورتی‌ای که به این زودی‌ها از یاد نخواهید رفت. این رنگ، سرآغاز یک داستان است؛ داستان رویایی مسجد صورتی.
اما باید گفت که تمام سحر و جادو، در شبستان غربی نهفته است. اینجا، جایی است که نور خورشید، نقاش چیره دست این بوم هزار رنگ می‌شود. از میان شیشه‌های رنگی، شعاع‌های نور به هزاران رنگ می‌شکنند و دیواره‌ها و ستون‌ها را به جادویی از الگوهای هندسی و گل‌های خیالی تبدیل می‌کنند.
ستون‌های سنگی، کاشی‌هایی با نقوش گل و بوته و آیات قرآن کریم که با خط ثلث بر سقف نقش بسته‌اند، هر بیننده‌ای را به تأمل وا می‌دارد. اینجا می‌توانید ساعت‌ها بنشینید و از این زیبایی لذت ببرید، گویی که در یک رؤیای رنگین غرق شده‌اید.
در شرق حیاط، شبستانی دیگر خودنمایی می‌کند؛ با هفت ستون سنگی و فضایی آرامش‌بخش‌تر. اینجا جایی است که تاریخ نفس می‌کشد و می‌توانید حس زندگی گذشته را در تک تک آجرها لمس کنید.
مسجد صورتی، نامی به رنگ رؤیا
این مسجد بسیار زیبا نه فقط به خاطر رنگ کاشی‌ها، که به دلیل حس و حال دل‌نشینی که در این فضا جاری است، صورتی نام گرفته است.
صورتی، رنگ آرامش، رنگ لطافت و رنگ عشق است. در نصیرالملک، این رنگ با آبی آسمانی، زرد طلایی، سبز و سفید ترکیب می‌شود و دنیایی از هارمونی و زیبایی خلق می‌کند. این مسجد، گویی یک جعبه جواهر است که با هر تابش نور خورشید، درخشش تازه‌ای می‌یابد و هر بار، شما را به تماشای نقشی تازه دعوت می‌کند.
برای آنکه در این جشن نور و رنگ سهیم باشید، بهترین زمان دیدار، اوایل صبح، به خصوص در فصول بهار و پاییز است. در این ساعت‌ها، نور خورشید با تمام سخاوتش، از پنجره‌های رنگین‌کمان عبور می‌کند و شبستان را به دریایی از الگوهای درخشان تبدیل می‌کند. لحظه‌ای که از یاد نخواهید برد؛ لحظه‌ای که حس می‌کنید جهان تمام زیبایی‌اش را در همین مکان و در همین لحظه به شما هدیه داده است.
خاطره‌ای جاویدان
مسجد نصیرالملک، بیش از یک بنای تاریخی، یک تجربه است؛ تجربه‌ای که با تمام وجود حس می‌شود و تا ابد در قلب می‌ماند. اینجا، جایی است که می‌توان لحظه‌ای از هیاهوی جهان فاصله گرفته و در آغوش زیبایی محض، آرام گرفت.
مسجد نصیرالملک شیراز، نگین مذهبی و عرفانی دیار حافظ و سعدی
فاطمه نیازکار، عضو هیئت علمی گروه معارف و مدیر گروه معارف دانشگاه پیام نور شیراز در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تأکید بر جایگاه ویژه شیراز به عنوان شهری با پیشینه مذهبی و عرفانی غنی و میزبانی مساجد متعدد، به تشریح اهمیت مسجد نصیرالملک پرداخت و آن را نگینی درخشان خواند که فراتر از مرزهای ایران، از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی به دلیل ارزش‌های مذهبی، معماری بی‌نظیر و تاریخچه پربارش به شمار می‌رود.
وی افزود: شیراز شهر مذهبی، عرفانی، با اعتقادات ربانی، شهر حافظ، سعدی، روزبهان، اولیا و عرفا بوده و باورهای مذهبی در این شهر مشهود و زبانزد است. مسجد نصیرالملک از مساجد بسیار با ارزش، ویژه، دیدنی و مورد توجه همگان در این کلانشهر است.
نیازکار در ادامه به جزئیات ساخت و تاریخچه مسجد نصیرالملک اشاره کرد و گفت: ساخت مسجد توسط میرزا حسن علی نصیرالملک شیرازی، یکی از حاکمان شیراز، با هزینه شخصی وی آغاز شد. عملیات ساخت در سال ۱۲۹۳ یا ۱۲۹۴ هجری قمری کلید خورد و سرانجام در سال ۱۳۰۵ هجری قمری به اتمام رسید. این مسجد، که حدود ۱۵۰ سال پیش در دوره قاجار بنا شده، در سال ۱۳۵۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. موقعیت مکانی آن در خیابان گود عربان یا نصیر نظام، نزدیک حرم مطهر شاهچراغ (ع) است.
عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه پیام نور شیراز سپس به تشریح معماری و زیبایی‌های بی‌بدیل مسجد پرداخت و افزود: مسجد نصیرالملک چندین بار مرمت و بازسازی شده و همواره ظاهر زیبای خود را حفظ کرده است و معماری منحصربه‌فرد، ظرافت و زیبایی قابل توجهی دارد. این مسجد دارای دو شبستان است؛ شبستان شرقی که برای استفاده در زمستان با محراب کاشی‌کاری شده طراحی شده و گرم و دلپذیر است و شبستان غربی که برای تابستان با ستون‌های سنگی و پنجره‌های فراوان، روشن و خنک است. ویژگی خاص این مسجد، استفاده از کاشی‌کاری‌های صورتی و شیشه‌های رنگی با نقاشی گل‌های زیباست که با تابش نور خورشید، رنگ‌های دل‌انگیز و فضایی روحانی و فوق‌العاده دل‌نشین ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: حیاط مسجد نصیرالملک دارای حوض مستطیل شکل، فواره سنگی و آراسته با باغچه‌های زیباست. هشتی‌ها فضایی کوچک و دنج هستند که پس از عبور از آن‌ها، وارد صحن وسیع مسجد شده و حس آرامش و روحانیت را به انسان منتقل می‌کنند. دالان یا راهرو مسجد فضایی باریک و طولانی است که شبستان شرقی و غربی را به هم متصل می‌کند و با طراحی مناسب و کاشی‌کاری‌های زیبا، فضایی خنک، آرام و دلپذیر فراهم می‌آورد.
مسجد نصیرالملک دارای دو ایوان غیرقرینه در شمال و جنوب است
نیازکار به بخش‌های دیدنی دیگر مسجد اشاره کرد و گفت: گاوچاه، بخش جالب توجهی است که در گذشته منبع آب مسجد و محلی برای نگهداری حیوانات بوده و امروزه به عنوان یک اثر تاریخی اهمیت دارد؛ آب از این چاه به فواره‌های داخل حیاط می‌رسید و فوران می‌کرد.
عضو هیئت علمی گروه معارف و مدیر گروه معارف دانشگاه پیام نور شیراز افزود: مسجد نصیرالملک دارای دو ایوان غیر قرینه در شمال و جنوب است؛ قسمت شمالی شامل چهار غرفه در دو طرف ایوان و قسمت جنوبی دارای دو گلدسته زیبا و خیره‌کننده است. اشعار سعدی که بر روی برخی کاشی‌ها حک شده، توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند. همچنین، آرامگاه امامزاده زنجیری (ع)، حضرت سید جلال‌الدین ابن علی زین‌العابدین (ع)، در قسمت شمال شرقی مسجد و در یک حیاط مجزا قرار دارد. اصل بنای این آرامگاه به دوران صفوی بازمی‌گردد و تزئینات و الحاقات آن مربوط به دوران زندیه و قاجاریه است. روایت است که میرزا حسن خان نصیرالملک، فرزند حاکم فارس اعتقاد خاصی به این امامزاده داشت.
نیازکار تصریح کرد: نقل شده است که در زمان قاجار افراد متهم را در این امامزاده زنجیر می‌کردند و اگر بی‌گناه بودند، می‌توانستند زنجیرها را پاره کنند به همین دلیل این امامزاده واجب التعظیم امامزاده زنجیری (ع) نام گرفته است. سنت توزیع کردن نذری در شب‌های سه‌شنبه در این بقاع متبرکه توسط شیرازی‌ها همچنان پابرجاست.