ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

پس از جنگ دوم قره‌باغ و در چارچوب توافق‌نامه صلح میان آذربایجان و ارمنستان، مقرر شد ارمنستان این مسیر را برای اتصال آذربایجان و نخجوان فراهم کرده و امنیت آن را تأمین کند. با این حال، تفسیر دو طرف از ماهیت این مسیر متفاوت است؛ در حالی ارمنستان آن را صرفاً یک مسیر عبوری می‌داند، آذربایجان خواستار کریدور واقعی با حداقل تشریفات مرزی و کنترل‌های حاکمیتی است.

در این بین جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و تاریخی خود، همواره مسیر امن و قابل اتکایی برای ترانزیت آذربایجان فراهم کرده و حتی در مقاطع بحرانی نظیر دوران کرونا، تردد ایمن از طریق مرز بیله‌سوار و جلفا را تضمین کرده بود. این مسیر ضمن حفظ امنیت منطقه، به‌عنوان یک گزینه مهم حمل‌ونقلی ارزان و قابل اعتماد برای آذربایجان باقی مانده و همچنان نقش کلیدی در تعاملات ترانزیتی و لجستیکی در قفقاز دارد.

در همین راستا دیروز فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی در سفر به ارمنستان با داویت خوداتیان، وزیر مدیریت سرزمینی و زیرساخت این کشور نشستی را برگزار کرد.

وی در این نشست با تأکید بر اهمیت کریدورهای ترانزیتی شمال–جنوب و خلیج فارس–دریای سیاه، خواستار تقویت بسترهای جاده‌ای، ریلی و لجستیکی در ارمنستان برای تسهیل انتقال کالا شد.

وی با اشاره به نابرابری حدود 330 دلاری میان عوارض دو کشور، خواستار بازنگری در این رویه شد و گفت: ایجاد مسیرهای حمل‌ونقلی جدید باید با پرهیز از تغییرات ژئوپولیتیکی همراه باشد.

وزیر راه و شهرسازی بازگشایی مسیر ریلی جلفا–ایروان–گرجستان را گامی مهم در تسهیل ترانزیت منطقه‌ای دانست و سفر رئیس‌جمهور ایران به ارمنستان را نقطه عطفی در توسعه مناسبات تهران–ایروان در بخش‌های حمل‌ونقل و لجستیک برشمرد.

خوداتیان وزیر مدیریت سرزمینی و زیرساخت ارمنستان نیز با قدردانی از حمایت‌های ایران، به ویژه در جریان زلزله 2024 میلادی از عملکرد موفق شرکت‌های پیمانکاری ایرانی تمجید کرد و از برگزاری مناقصه قطعه جدید مسیر شمال-جنوب خبر داد. همچنین، اختلافات موجود در میزان عوارض دریافتی از ناوگان ایرانی را تأیید کرد و از تشکیل کارگروه مشترک برای بررسی تخصصی این مسئله خبر داد.

حدود دو هفته قبل امین ترفع، رئیس مرکز امور بین‌الملل وزارت راه و شهرسازی با اشاره به اهمیت کریدور زنگه‌زور و دسترسی امن و ارزان آذربایجان به نخجوان به تسنیم گفته بود: کریدور زنگه‌زور از این جهت اهمیت دارد که آذربایجان نیاز دارد تا به بخشی از خاک خود که خارج از جغرافیای اصلی‌اش قرار گرفته، دسترسی داشته باشد.

وی یادآور شد: از دهه‌های گذشته تاکنون این دسترسی همواره به صورت امن و ارزان و بدون مانع از مسیر ایران برقرار بوده و همچنان نیز ادامه دارد. کامیون‌ها و اتوبوس‌های آذربایجانی از طریق مرز بیله‌سوار وارد خاک ایران می‌شوند و از جلفا خارج می‌شوند یا بالعکس.

ترفع با اشاره به نقش ایران در تسهیل این دسترسی افزود:جمهوری اسلامی ایران همواره حتی در مقاطع بحرانی نظیر دوران کرونا این مسیر را برای تردد ایمن و باز نگه داشته است تا ارتباط آذربایجان با منطقه جدا افتاده‌اش یعنی نخجوان برقرار باشد.

وی درباره اختلافات فعلی میان آذربایجان و ارمنستان بر سر ماهیت مسیر زنگه‌زور گفت: در جریان توافق‌نامه سه‌جانبه صلح پس از جنگ دوم قره باغ، مقرر شد ارمنستان مسیر ارتباطی آذربایجان و نخجوان را فراهم کند و امنیت آن را تأمین کند. اما تفسیر دو طرف متفاوت است؛ ارمنستان می‌گوید این صرفاً یک مسیر عبوری است، در حالی‌که آذربایجان خواهان یک کریدور واقعی با حداقل تشریفات مرزی و کنترل‌های حاکمیتی است.

وی با تاکید بر این‌که مسئله زنگه‌زور یک موضوع ژئوپولیتیکی پیچیده است، گفت: وقتی موضوعی در این سطح مطرح می‌شود، طبیعی است که قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای وارد کنش‌گری شوند. این مسیر به‌واسطه موقعیت خاص قفقاز، اهمیت ژئوپولیتیکی بالایی پیدا کرده است.

رئیس مرکز امور بین الملل وزارت راه و شهرسازی یادآور شد: هرچند نظرات متعددی مطرح شده، اما واقعیت این است که هنوز مسیرى از خاک ارمنستان به‌صورت اجرایی برای اتصال آذربایجان و نخجوان ایجاد نشده است.

ترفع گفت: در پاسخ به طرح کریدور زنگه‌زور، ارمنستان ابتکار جدیدی با عنوان (چهارراه صلح) مطرح کرده و تأکید دارد که باید از این فرصت برای اتصال شمال به جنوب و شرق به غرب از طریق ارمنستان ایجاد شود.

وی تأکید کرد: اگر موضوع صرفاً در حد مسیر حمل‌ونقلی باشد، ماجرا ساده‌تر به نظر می‌رسد. اما اگر تغییرات ژئوپولیتیکی در مرز ها مطرح شود، طبیعتاً برداشت‌ها و واکنش‌ها متفاوت خواهد بود و موضع جمهوری اسلامی ایران نیز پیش‌تر توسط وزارت امور خارجه و مقامات ذی‌ربط به‌روشنی اعلام شده است.

ترفع درباره اهمیت مسیر ایران برای آذربایجان یادآور شد: اکنون هم مسیر ایران فعال است و در صورت تحقق هر مسیری دیگری، باز هم مسیر ایران بهترین مسیر برای آذربایجان خواهد بود. بر این اساس، ایران همواره یک مسیر امن و قابل اتکا برای ترانزیت آذربایجان به نخجوان باقی خواهد بود.