از هشتگ تا طوفان دیجیتال؛ روایت سقوط آزاد اسرائیل
اقتصاد ایران: هر شهروند در هر نقطه از جهان با یک تلفن همراه، یک فعال رسانه‌ای و مدنی است که می‌تواند تصاویر بی‌واسطه تکان‌دهنده از فاجعه انسانی غزه را در لحظه به دست میلیون‌ها کاربر در سراسر جهان برساند.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
به گزارش خبرنگار مهر؛ در عصر دیجیتال، میدان نبرد دیگر به جبهه‌های فیزیکی محدود نمی‌شود. عصر دیجیتال، مرزهای جنگ را از نو ترسیم کرده و «جنگ روایت‌ها» را به یکی از تعیین‌کننده‌ترین عرصه‌های تقابل تبدیل کرده است. در این پارادایم نوین، شبکه‌های اجتماعی از فضایی برای سرگرمی و ارتباطات شخصی فراتر رفته و به سلاحی قدرتمند در نبرد بدل شده‌اند؛ سلاحی که با قدرت افشاگری و بسیج آنی کاربران قادر است روایت‌های رسمی جعلی مانند نگاه‌های ترویجی از سوی صهیونیست‌ها را به چالش بکشد و یک دادگاه جهانی مبتنی بر افکار عمومی برپا کند.
در بحبوحه تشدید تجاوزات نظامی رژیم صهیونیستی در منطقه، این پدیده با قدرتی بی‌سابقه ظهور کرده است. دیگر این تنها رسانه‌های سنتی نیستند که دروازه‌بانان اطلاعات محسوب می‌شوند. امروز، هر شهروند در هر نقطه از جهان با یک تلفن همراه، به صورت بالقوه یک فعال رسانه‌ای و مدنی است که می‌تواند تصاویر واقعی، بی‌واسطه و تکان‌دهنده از فاجعه انسانی غزه را در لحظه به دست میلیون‌ها کاربر در سراسر جهان برساند. این جریان سیل‌آسای محتوا، از تصاویر کودکان گرسنه و ساختمان‌های ویران شده تا شهادت شهروندان بی دفاع فلسطینی در صف‌های دریافت کمک، فضای مجازی را به تریبونی جهانی برای صدای مردم فلسطین تبدیل کرده و روایتی جایگزین و قدرتمند در برابر ماشین تبلیغاتی تل‌آویو قرار داده است.
خبرنگار مهر در این یادداشت تحلیلی، با مروری کوتاه بر روند این پدیده، استدلال می‌کند که موج انتقادی علیه جنایات اشغالگران در فضای دیجیتال، یک طغیان احساسی و گذرا نیست، بلکه یک جنبش ساختاریافته و داده‌محور است که تأثیرات ملموس و قابل اندازه‌گیری بر جایگاه بین‌المللی این رژیم گذاشته است. از یک سو، تحلیل محتوایی فعالیت کاربران و هشتگ‌های پربازدید گویای عمق فاجعه در غزه هستند و از سوی دیگر، داده‌های آماری و نظرسنجی‌های معتبر بین‌المللی فرسایش شدید وجهه رژیم صهیونیستی و رهبران آن را در میان ملت‌های جهان به تصویر می‌کشند. در این میان، هدف نشان دادن این است که چگونه پیکسل‌ها و بایت‌ها در عصر اطلاعات، به ابزاری برای پاسخگو کردن قدرت و شکل‌دهی به یک وجدان جمعی جهانی علیه بی‌عدالتی تبدیل شده‌اند.
هشتگ‌ها به مثابه فریاد؛ روایت گرسنگی در غزه
یکی از برجسته‌ترین نمودهای کنشگری دیجیتال کاربران طرفدار فلسطین، همه‌گیر شدن هشتگ «#GazaIsStarving» (غزه گرسنه است) در پلتفرم‌های مختلفی چون ایکس و اینستاگرام محسوب می‌شود. این هشتگ که بازدیدهای چند صد هزارتایی را ثبت کرده، تنها یک ترند مجازی نیست؛ بلکه بازتابی مستقیم از فاجعه انسانی است که در غزه جریان دارد. محتوای منتشر شده ذیل این هشتگ، شامل تصاویر و ویدئوهای تکان‌دهنده‌ای از کودکانی است که با سوءتغذیه شدید دست‌وپنجه نرم می‌کنند، مردمی که برای دریافت اندکی غذا در صف‌های کمک‌رسانی هدف قرار می‌گیرند و خانواده‌هایی که در میان ویرانه‌ها برای یافتن قوت لایموت تلاش می‌کنند.
این روایت دیجیتال به شکلی مستند نشان می‌دهد که اشغالگران صهیونیست با محاصره شدید غزه و ممانعت از ورود کافی کمک‌های بشردوستانه، از گرسنگی به عنوان یک سلاح جنگی استفاده می‌کند. گزارش‌ها از کشته شدن صدها فلسطینی در نزدیکی مراکز توزیع کمک و ممنوعیت فعالیت آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی (UNRWA) در غزه، مؤید این واقعیت تلخ است.
وبگاه خبری الجزیره طی روزهای اخیر در گزارشی اعلام کرد این محتواها که به سرعت توسط کاربران در سراسر جهان بازنشر می‌شوند، تصویری بی‌پرده از جنایات جنگی و نقض سیستماتیک حقوق بشر ارائه می‌دهند؛ تصویری که پیش از این کمتر به این شکل در معرض دید افکار عمومی جهانی قرار گرفته بود.
سقوط آزاد وجهه اسرائیل در نظرسنجی‌های جهانی
این موج انتقادی در فضای مجازی، با افت شدید مشروعیت رژیم صهیونیستی در عرصه بین‌المللی هم‌زمان شده است. بر اساس نظرسنجی جامع مرکز تحقیقاتی پیو (Pew Research Center) به تاریخ ۳ ژوئن ۲۰۲۵ که در ۲۴ کشور جهان انجام شده، دیدگاه‌ها نسبت به رژیم اشغالگر قدس و نخست‌وزیر آن، بنیامین نتانیاهو، به شدت منفی است. بر اساس نتایج نظر سنجی، در ۲۰ کشور از این ۲۴ کشور، اکثریت قاطع جمعیت دیدگاهی منفی نسبت به صهیونیست‌ها دارند. این روند نزولی حتی در میان متحدان سنتی اشغالگران نیز مشهود است؛ برای مثال، در بریتانیا میزان دیدگاه منفی از ۴۴ درصد در سال ۲۰۱۳ به ۶۱ درصد در مقطع کنونی رسیده و در ایالات متحده نیز این رقم طی سه سال اخیر ۱۱ درصد افزایش یافته است.
بر اساس گزارش مذکور تحلیل عمیق‌تر این داده‌ها، شکاف‌های معناداری را آشکار می‌کند:
- شکاف نسلی: در کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا، کانادا و فرانسه، جوانان به مراتب دیدگاه منفی‌تری نسبت به نسل‌های مسن‌تر در قبال رژیم صهیونیستی دارند. به عقیده کارشناسان این امر نشان می‌دهد نسل جدید که اطلاعات خود را بیشتر از منابع آنلاین و بدون فیلتر دریافت می‌کند، پذیرش کمتری برای روایت‌های رسمی دولت‌ها داشته و با قربانیان فلسطینی همدردی بیشتری می‌کند.
- شکاف ایدئولوژیک: در اکثر کشورها، افراد با گرایش‌های چپ و لیبرال، منتقدان سرسخت‌تری برای سیاست‌های رژیم اشغالگر قدس هستند. برای مثال در آمریکا، ۷۴ درصد لیبرال‌ها دیدگاهی منفی نسبت به اسرائیل دارند، در حالی که این رقم در میان محافظه‌کاران تنها ۳۰ درصد است. به زعم بسیاری از متخصصان، این آمار نشان می‌دهد که انتقاد از اسرائیل به یک موضع محوری در میان جریان‌های عدالت‌خواه جهانی تبدیل شده است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که این دیدگاه منفی و تنفر عمومی به شخص نتانیاهو نیز تسری یافته و در اکثر کشورهای متحد صهیونیسم، اعتماد عمومی به او برای مدیریت صحیح امور جهانی در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد. متخصصان بر این باورند که داده‌های دیجیتال ثابت می‌کنند انتقادات آنلاین، یک پدیده گذرا و محدود به حباب‌های مجازی نیستند، بلکه بازتابی از یک تغییر بنیادین در افکار عمومی جهان هستند.
روایت متقابل و اتهام یهودستیزی
نهادهای حامی صهیونیسم و دولت این رژیم در واکنش به این فشار فزاینده افکار عمومی جهان، تلاش می‌کنند تا انتقادات از سیاست‌های خود را با برچسب «یهودستیزی» (Antisemitism) بی‌اعتبار سازند. گزارش‌هایی مانند نظرسنجی اتحادیه ضد افترا (ADL) که مدعی افزایش باورهای یهودستیزانه در سطح جهان شده است، اغلب در این راستا به کار گرفته می‌شود. این گزارش با طرح ادعایی عجیب و دور از ذهن، تأکید می‌کند که نزدیک به نیمی از جمعیت جهان دارای نگرش‌های یهودستیزانه هستند و این روند در میان جوانان شدت بیشتری دارد!
با این حال، تحلیل دقیق‌تر شرایط نشان می‌دهد که باید میان انتقاد از یک رژیم سیاسی اشغالگر به دلیل سیاست‌های نظامی و تجاوزکارانه آن و نفرت‌پراکنی علیه یک قومیت یا مذهب، تمایز قائل شد. داده‌های مرکز پیو به وضوح نشان می‌دهد که بخش بزرگی از نگرش منفی جهانی، معطوف به سیاست‌های مشخص دولت رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو است. جوانان و گروه‌های لیبرالی که در جوامع غربی بر اساس اصول حقوق بشر و عدالت اجتماعی به نقد عملکرد اشغالگران می‌پردازند، در واقع در حال اعتراض به یک ساختار سیاسی و نظامی هستند، نه یک گروه مذهبی. استفاده ابزاری از اتهام یهودستیزی برای خاموش کردن صدای منتقدان، راهبردی است که با افزایش آگاهی عمومی، کارایی خود را به تدریج از دست می‌دهد.
سخن پایانی
به عقیده بسیاری از متخصصان، آنچه امروز در برابر چشمان ما در حال وقوع است، صرفاً یک موج زودگذر از فعالیت‌های آنلاین نیست؛ بلکه تجلی هم‌افزایی قدرتمند و تاریخی میان کنشگری دیجیتال و تحولات بنیادین در افکار عمومی جهانی است. این دو پدیده در یک حلقه بازخورد یکدیگر را تقویت می‌کنند. به عبارت دیگر، روایت‌های دست اول، مستند و تکان‌دهنده از جنایات جنگی و بحران انسانی در غزه که از طریق شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند، دیگر تنها داستان‌های پراکنده نیستند. بنابراین، وقتی مرکز تحقیقاتی پیو از سقوط بی‌سابقه وجهه بین‌المللی رژین صهیونیستی گزارش می‌دهد، این آمار خشک و بی‌روح با تصویر کودکی که از سوءتغذیه رنج می‌برد یا فیلم حمله به غیرنظامیان در صف غذا، معنایی انسانی، اخلاقی و فوری پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، جریان دیجیتال، چرایی پشت این اعداد را به جهانیان نشان می‌دهد.
در مقابل این موج سهمگین، راهبرد دفاعی صهیونیست‌ها و لابی‌های حامی آن‌ها، به شکل فزاینده‌ای بر استفاده از سپر اتهام یهودستیزی برای منحرف کردن انتقادات متمرکز شده است. این راهبرد که سال‌ها کارآمدی نسبی داشت، امروز در برابر شفافیت بی‌سابقه‌ای که فناوری به ارمغان آورده، در حال فرسایش است. شواهد نشان می‌دهد مخاطب جهانی، به ویژه نسل جوان که با سواد رسانه‌ای بالاتری رشد یافته، به شکل فزاینده‌ای قادر به ایجاد یک تمایز شناختی حیاتی میان انتقاد مشروع از سیاست‌های یک دولت اشغالگر و نظامی با نفرت‌پراکنی نژادپرستانه علیه یک قوم یا دین است. وقتی انتقادات مشخصاً متوجه اقدامات دولت نتانیاهو، محاصره غزه و نقض قوانین بین‌المللی است، برچسب یهودستیزی دیگر نمی‌تواند به عنوان یک ابزار خاموش‌کننده مؤثر عمل کند.
در نهایت، به نظر می‌رسد که «طوفان دیجیتال» علیه سیاست‌های رژیم صهیونیستی، پدیده‌ای فراتر از یک موضوع فناورانه است. این رخداد، نشانه‌ای روشن از یک تغییر پارادایم جهانی در موازنه قدرت است. ما شاهد ظهور الگویی نوین برای پاسخگویی هستیم که در آن «قدرت نرم» افکار عمومی که توسط فناوری به توان رسیده، می‌تواند «قدرت سخت» نظامی و دیپلماتیک را به چالش بکشد. «دادگاه افکار عمومی» دیگر یک مفهوم انتزاعی نیست؛ این دادگاه اکنون تریبون هیئت منصفه‌ای متشکل از کاربران جهانی و شواهد و مدارک مبتنی بر محتوای دیجیتال خود را دارد. در این دادگاه، مصونیت از مجازات که دولت‌های قدرتمند برای دهه‌ها از آن برخوردار بودند، به شدت تضعیف شده است. آنچه در قبال مسئله فلسطین در حال رخ دادن است، ممکن است سرآغازی برای عصری باشد که در آن هیچ تجاوز و جنایتی، هرچقدر هم که توسط قدرت‌های بزرگ حمایت شود، نمی‌تواند از زیر نورافکن تیزبین وجدان بیدار جمعی در امان بماند.