به گزارش سلامت نیوز به نقل از verywellhealth، در بسیاری از موارد، پیش از انجام برخی آزمایش‌های خون لازم است ناشتا باشید. ناشتایی به این معناست که برای مدت مشخصی از خوردن و نوشیدن (به‌جز آب) خودداری کنید. این اقدام ساده می‌تواند تأثیر زیادی در دقت نتایج آزمایش داشته باشد، زیرا مواد غذایی پس از مصرف جذب جریان خون شده و ممکن است باعث نتایج نادرست شوند.
در این مقاله، بررسی می‌کنیم که چرا پزشکان ناشتایی را برای برخی آزمایش‌ها ضروری می‌دانند، چه نوع آزمایش‌هایی به ناشتایی نیاز دارند، چگونه باید خود را آماده کنید و اگر به‌طور تصادفی چیزی خوردید یا نوشیدید، چه باید بکنید.
بیشتر بدانید: نحوه ی خواندن جواب آزمایش چکاپ کامل +جدول
چرا ناشتایی قبل از آزمایش خون اهمیت دارد؟
پس از خوردن غذا یا نوشیدنی، بدن شما شروع به هضم و جذب مواد مغذی می‌کند. این مواد به جریان خون وارد شده و ممکن است مقادیر برخی ترکیبات (مثل قند، چربی یا آنزیم‌ها) را به طور موقت تغییر دهند. اگر هدف آزمایش، بررسی دقیق این ترکیبات باشد، غذا خوردن قبل از نمونه‌گیری می‌تواند نتایج را مخدوش کند.
برای مثال:
-
قند خون بالا به دلیل صرف صبحانه، ممکن است نشانه‌ای اشتباه از دیابت تلقی شود.
-
چربی خون بالا پس از یک وعده چرب، می‌تواند خطر بیماری قلبی را بیش از آنچه هست نشان دهد.
کدام آزمایش‌های خون نیاز به ناشتایی دارند؟
در حالی که اکثر آزمایش‌های خون نیاز به ناشتایی ندارند، برخی از آنها برای نتایج دقیق‌تر، نیازمند پرهیز از خوردن و نوشیدن هستند:
1. پنل متابولیک پایه (BMP)
-
بررسی عملکرد کلیه، الکترولیت‌ها و قند خون.
-
معمولاً نیاز به ۸ ساعت ناشتایی دارد.
2. آزمایش قند خون (گلوکز)
-
برای تشخیص دیابت یا پیش‌دیابت.
-
برخی انواع این آزمایش به ناشتایی ۸ ساعته نیاز دارند.
3. پنل لیپید (آزمایش چربی خون)
-
بررسی کلسترول تام، HDL، LDL و تری‌گلیسیرید.
-
توصیه می‌شود ۹ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید.
4. آزمایش عملکرد کلیه
-
در برخی موارد مانند بررسی کراتینین یا GFR، نیاز به ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی دارد.
5. آزمایش عملکرد کبد
-
اندازه‌گیری آنزیم‌ها و مواد تولید شده توسط کبد.
-
معمولاً نیاز به ۱۰ تا ۱۲ ساعت ناشتایی دارد.
6. سطح آهن
-
برای تشخیص کم‌خونی یا ذخایر آهن بدن.
-
نیاز به ۱۲ ساعت ناشتایی دارد.
7. ویتامین B12
-
بررسی سطح این ویتامین حیاتی در بدن.
-
نیاز به چند ساعت ناشتایی دارد.
8. آزمایش گلوکز بارداری (GTT)
-
غربالگری دیابت بارداری.
-
نیاز به ناشتا بودن و مصرف یک نوشیدنی قندی خاص تحت نظارت دارد.
چه مدت باید ناشتا بود؟
مدت زمان ناشتایی بسته به نوع آزمایش بین ۸ تا ۱۲ ساعت متغیر است. اگر مطمئن نیستید، بهتر است از پزشک یا آزمایشگاه سؤال کنید. در غیر این صورت، ناشتایی ۱۲ ساعته انتخاب مطمئنی است.
به‌طور معمول اگر قرار است صبح آزمایش بدهید، بعد از شام چیزی نخورید تا زمان آزمایش ناشتا باقی بمانید.
در دوره ناشتایی چه چیزهایی مجاز است؟
- آب خالص: نوشیدن آب حتی توصیه می‌شود زیرا به حفظ آبرسانی بدن کمک کرده و رگ‌ها را برای نمونه‌گیری راحت‌تر می‌کند.
در دوره ناشتایی چه چیزهایی مجاز نیست؟
- قهوه، چای، نوشیدنی‌های شیرین، آدامس، سیگار، الکل و ورزش شدید: همگی می‌توانند نتایج برخی آزمایش‌ها را تغییر دهند و باید از آنها پرهیز شود.
اگر به‌طور تصادفی چیزی خوردید یا نوشیدید، چه باید کرد؟
در این حالت، حتماً به کادر درمانی اطلاع دهید. بسته به نوع آزمایش، ممکن است:
-
آزمایش همچنان انجام شود و پزشک هنگام تفسیر نتایج آن را در نظر بگیرد.
-
یا انجام آزمایش به زمان دیگری موکول شود (به‌ویژه برای آزمایش قند خون یا تری‌گلیسیرید).
داروها و ناشتایی
در اغلب موارد، می‌توانید داروهای تجویز شده خود را با مقدار کمی آب مصرف کنید. اما:
-
ویتامین‌ها و مکمل‌ها را نباید قبل از آزمایش مصرف کنید.
-
اگر در مورد دارو خاصی شک دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
اصطلاح «NPO بعد از نیمه‌شب» یعنی چه؟
عبارت NPO مخفف لاتین "nil per os" به معنای "هیچ چیز از راه دهان" است. در شرایط خاص پزشکی (مثلاً قبل از جراحی)، حتی نوشیدن آب هم مجاز نیست. این موضوع با ناشتایی قبل از آزمایش خون تفاوت دارد و باید مطابق با دستور پزشک رعایت شود.
بعد از آزمایش خون چه زمانی می‌توان غذا خورد؟
بلافاصله پس از انجام آزمایش می‌توانید غذا و نوشیدنی میل کنید. بهتر است خوراکی سبک یا نوشیدنی انرژی‌زا همراه داشته باشید، مخصوصاً اگر احساس ضعف می‌کنید.
چگونه نوبت آزمایش بگیریم؟
اغلب آزمایش‌های خون با دستور پزشک انجام می‌شوند. شما می‌توانید:
-
مستقیماً در مطب پزشک نمونه‌گیری شوید (در صورت وجود امکانات).
-
یا به یکی از مراکز آزمایشگاهی ارجاع شوید.
بعضی مراکز نیازی به وقت قبلی ندارند، اما برای اطمینان از دریافت خدمات سریع، رزرو وقت قبلی توصیه می‌شود.
پرسش‌های پرتکرار
نتایج آزمایش خون چقدر طول می‌کشد؟
از چند دقیقه تا چند روز، بسته به نوع آزمایش و اولویت آن (عادی یا اضطراری).
چرا باید آزمایش را تکرار کنم؟
اگر نتیجه مشکوک، غیرمنتظره یا فنی (مانند همولیز یا نگهداری نامناسب نمونه) باشد، ممکن است نیاز به تکرار وجود داشته باشد.