ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

برترین‌ها: در روزهای اخیر، اخبار تایید نشده‌ای درباره پیشنهاد آلمان برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران منتشر شده است. مکانیسمی که در چارچوب توافق هسته‌ای ایران (برجام) قرار دارد و به کشورهای عضو این توافق اجازه می‌دهد تا در صورت نقض تعهدات هسته‌ای ایران، تحریم‌های پیشین را بازگردانند. این پیشنهاد (البته تاییدنشده) از سوی آلمان به عنوان یکی از کشورهای مهم عضو برجام، توجه‌ها را به خود جلب کرده و سوالات جدی در خصوص آینده روابط ایران با غرب مطرح کرده است.

واکنش تهران به پیشنهاد تاییدنشده آلمان

در پی انتشار این اخبار، غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه ایران، در گفتگو با رسانه‌ها واکنش نشان داد و اعلام کرد که "اطلاع رسمی از فعال شدن مکانیسم ماشه دریافت نکرده‌ایم" و تأکید کرد که "درستی خبری که از آلمان منتشر شده، مشخص خواهد شد." وی افزود: "فعال کردن اسنب بک (Snapback) قطعنامه‌های سازمان ملل نیازمند شجاعت و پررویی است. البته ما به هر اقدام مشابهی پاسخ خواهیم داد."

این اظهارات نشان‌دهنده رویکرد جدی ایران در مواجهه با تهدیدات احتمالی است. ایران تاکنون به شدت تلاش کرده است تا از فعال شدن مکانیسم ماشه جلوگیری کند و تاکید دارد که این اقدام می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای کشور به همراه داشته باشد.

نگاه روزنامه اعتماد به مکانیسم ماشه

روزنامه اعتماد در تحلیلی پیرامون این موضوع نوشته است که بر اساس مفاد برجام، ایران حق دارد هر زمان که از اجرای تعهدات طرف‌های مقابل ناراضی باشد، تعهدات خود را معلق کرده یا کاهش دهد. سیروس ناصری و نصرت‌الله تاجیک از تحلیلگران این روزنامه تأکید کردند که موضوع فعال‌سازی مکانیسم ماشه بیشتر از هر چیزی به مذاکرات و تعاملات دیپلماتیک ایران و آمریکا و همچنین وضعیت نظامی ایران بستگی دارد. به گفته آنها، در این شرایط نباید از تلاش برای کاهش تأثیرات پسگشت تحریم‌ها غافل شد.

مکانیسم ماشه: اصول و چگونگی فعال‌سازی

مکانیسم ماشه که بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است، در واقع به عنوان یک ابزار نظارتی در توافق هسته‌ای ایران طراحی شده است. در صورت نقض تعهدات ایران، کشورهای عضو برجام می‌توانند تحریم‌های پیشین را بازگردانند. نکته حائز اهمیت این است که این مکانیسم غیرقابل وتو است، یعنی حتی اگر کشورهایی چون روسیه یا چین بخواهند مانع آن شوند، تحریم‌ها به طور خودکار فعال خواهند شد.

نحوه فعال‌سازی این مکانیسم به شرح زیر است:

1. شکایت از ایران: یکی از کشورهای عضو برجام باید اعلام کند که ایران به تعهدات خود عمل نکرده است.

2. ارجاع به کمیسیون مشترک: موضوع به کمیسیون مشترک برجام ارجاع داده می‌شود.

3. فرصت ۳۰ روزه: اگر اختلافات در این مدت حل نشود، کشور شاکی می‌تواند پرونده را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد.

4. بازگشت خودکار تحریم‌ها: در صورتی که شورای امنیت تصمیمی برای تمدید تعلیق تحریم‌ها نگیرد، تحریم‌ها به طور خودکار باز می‌گردند.

چالش‌ها و پیامدهای فعال‌سازی مکانیسم ماشه برای ایران

فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند پیامدهای جدی برای ایران به همراه داشته باشد. از جمله این پیامدها می‌توان به بازگشت تحریم‌های تسلیحاتی، بحران اقتصادی و انزوای دیپلماتیک اشاره کرد. تحریم‌ها نه تنها بخش‌های اقتصادی ایران بلکه همچنین وضعیت سیاسی این کشور را در صحنه بین‌المللی تحت تأثیر قرار خواهند داد.

یکی از چالش‌های مهم این است که آمریکا پس از خروج از برجام در سال ۲۰۱۸، تلاش کرد تا مکانیسم ماشه را فعال کند. اما این تلاش با مخالفت‌های جدی مواجه شد. سوال اصلی این است که آیا کشوری که از توافق هسته‌ای خارج شده، همچنان می‌تواند از این مکانیسم استفاده کند؟

غبار ابهام بر برنامه هسته‌ای ایران

روزنامه قدس در شماره اموز خود می‌نویسد: روز گذشته وزیر خارجه کشورمان در نشستی با دیپلمات‌های خارجی مقیم تهران از تغییر مدل همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دلیل واقعیت‌ها و تحولات اخیر سخن گفت. وی البته تأکید کرد: همچنان عضو متعهد معاهده ان.پی.تی هستیم و خواهیم بود و برنامه هسته‌ای ایران نیز صلح‌آمیز بوده و صلح‌آمیز باقی خواهد ماند.

با وجود تصریح عراقچی بر اینکه «احترام به قوانین این پیمان نباید یک‌جانبه باشد»، اما نشانه‌های چندانی از ابهام دیپلماتیک در سخنان رئیس دستگاه دیپلماسی به چشم نمی‌خورد. این در حالی است که بسیاری از تحلیلگران ، ابهام در برنامه هسته‌ای ایران را مهم‌ترین نشانه شکست حملات نظامی به کشورمان ارزیابی می‌کنند که غرب را ناگزیر از توافق برای رفع این ابهام خواهد کرد.

در این راستا ریچارد نفیو که در آمریکا به عنوان معمار تحریم‌های ایران شناخته می‌شود، در یادداشتی با اشاره به تصویب قانون تعلیق همکاری ایران با آژانس، از غیرشفاف شدن فعالیت‌های هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرد و نوشت: ایران از این پس تلاش‌های خود را بیش از پیش غیرشفاف خواهد کرد، حتی اگر وارد مسیر دیپلماسی شود. ممکن است هرگز سلاحی تولید نکند، یا ممکن است آن را بسیار سریع تولید کند! نفیو حتی خروج ایران از ان.پی.تی را منطقی دانسته و نوشت: تهران می‌تواند از این معاهده خارج شود و می‌تواند دلایل قانع‌کننده‌ای نیز برای این تصمیم ارائه دهد.جیک سالیوان، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا هم در اندیشکده بلفر گفته است: به نظر می‌رسد ایران همچنان بخشی از توان هسته‌ای را حفظ کرده است؛ اما نکته بحرانی این است که در حال حاضر به بازرسان آژانس اجازه بازرسی نمی‌دهد و نمی‌توانیم بفهمیم دقیقاً چه اتفاقی در برنامه هسته‌ای ایران در حال وقوع است و حصول توافق بدون نظارت هم غیرممکن است!

سخن آخر

در نهایت، ایران تمام تلاش خود را کرده است تا از فعال شدن مکانیسم ماشه جلوگیری کند. با وجود فشارهای بین‌المللی و تهدیدات سیاسی، دیپلماسی فعال و همکاری‌های بین‌المللی به عنوان یکی از راه‌های اصلی ایران برای مقابله با این بحران به حساب می‌آید. این در حالی است که غرب و به‌ویژه آلمان، همچنان به عنوان یکی از طرف‌های اصلی توافق هسته‌ای ایران، فشارهای خود را افزایش داده‌اند و باید منتظر ماند و دید که آیا این پیشنهاد به مرحله عملیاتی خواهد رسید یا خیر.