کلید بقا در صنعت خودرو ۲۰۲۵؛ انعطاف‌پذیری در زنجیره‌تامین
اقتصاد ایران: مدیران زنجیره‌تامین که دیدگاه خود را از «تامین صرف» به «خلق ارزش» تغییر دهند، بی‌شک در نسل جدید صنعت خودرو به رهبران و پرچم‌داران بازار تبدیل خواهند شد
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
صنعت‌خودرو دنیا با شتابی بی‌سابقه در مسیر تحول صنعتی گام برمی‌دارد؛ تحولی که نه‌تنها مختص فناوری بلکه شامل ساختارهای اقتصادی، قواعد بازی تجارت جهانی، زنجیره‌تامین و حتی مفاهیم سنتی تولید و مالکیت در صنایع سنگین و پیچیده‌ای چون خودرو است. اگر دهه‌های گذشته، صنعت خودرو با محوریت بنزین، زنجیره‌های خطی تامین و مزیت نسبی تولید در جهان معنا می‌شد، اکنون جای آن را مفاهیمی همچون خودروهای برقی، ماژول‌های هوشمند، پلت‌فرم‌های اتصال‌پذیر، سیاست‌گزاری محیط‌زیستی و تحول دیجیتال گرفته‌اند.
در این میان، زنجیره‌تامین خودرو که زمانی پشت‌صحنه آرام و منظم کارخانه‌های اتومبیل‌سازی به‌شمار می‌رفت، امروز در خط مقدم جنگ اقتصادی جهان ایستاده است. از بحران تراشه‌ها تا تحریم‌های فلزات، از شیوع بیماری‌های جهانی تا جنگ‌های تجاری نوین، همه و همه نشان داده‌اند که پایداری این زنجیره، به اندازه فناوری نهایی خودرو در تعیین آینده صنعت اهمیت دارد.
به‌تازگی اظهار نظر ۴۲ تن از مدیران ارشد تامین‌کنندگان بین‌المللی خودرو منتشر شده که نگاهی عمیق به مسیر پیش روی صنعت در سال ۲۰۲۵ دارد. در این تحلیل، چالش‌هایی نظیر اختلالات زنجیره‌تامین، کمبود نیروی متخصص، افزایش فشارهای نظارتی و نوسانات قیمت مواداولیه با دقت بررسی شده‌اند؛ اما در کنار آن، فرصت‌هایی نیز معرفی می‌شوند که آینده صنعت را نه در تهدید، بلکه در تحول می‌بینند.
از تقویت زیرساخت‌های تولید خودروهای برقی و توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیر تا بهره‌گیری از داده‌های کلان برای بهینه‌سازی تولید و لجستیک، این گزارش نشان می‌دهد که شرکت‌هایی که درک عمیق‌تری از «انعطاف‌پذیری هوشمند» داشته باشند، نه‌تنها در برابر توفان‌ها مقاومت می‌کنند، بلکه می‌توانند مسیر موفقیت را برای دهه‌های آینده هموار سازند.
سه چالش اصلی زنجیره تامین خودرو در 2025
صنعت‌خودرو دنیا در ابتدا سال ۲۰۲۵ میلادی با هشدار کارشناسان و مدیران ارشد حوزه تامین مواجه شد، انعطاف‌پذیری نه‌تنها یک مزیت رقابتی، بلکه شرط بقا در زیست‌بوم متحول زنجیره‌تامین خواهد بود. ۴۲ مدیر ارشد زنجیره‌تامین جهانی خودرو به‌روشنی به سه چالش اصلی پیش روی تامین‌کنندگان صنعت‌خودرو در سال ۲۰۲۵ اشاره کردند که شامل اختلال در زنجیره‌تامین، کمبود نیروی انسانی و سخت‌گیری‌های نظارتی است. اما در کنار این چالش‌ها، رشد فناوری‌های نوین، بازار خودروهای برقی و الزام جهانی به‌پایداری محیط‌زیستی، فرصت‌های تازه‌ای را برای بازیگران صنعت ایجاد کرده که می‌تواند چشم‌انداز محتاطانه اما امیدبخشی برای این صنعت در سال جاری رقم بزند. تامین‌کنندگان برای ماندگاری در رقابت جهانی، باید استراتژی‌های خود را بازتنظیم کنند و با تمرکز بر انعطاف‌پذیری و نوآوری، جایگاه خود را در زنجیره‌تامین آینده تثبیت کنند.
چالش‌های اصلی زنجیره‌تامین خودرو در سال 2024 و تداوم آن‌ها در سال 2025
بررسی‌های صورت‌گرفته از وضعیت زنجیره‌تامین خودرو در سال ۲۰۲۴، حاکی از آن است که تامین‌کنندگان با چالش‌هایی چندوجهی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند. برآوردها نشان می‌دهد بسیاری از این مشکلات نه‌تنها برطرف نشده، بلکه در سال ۲۰۲۵ نیز ادامه‌دار خواهد بود که سه مورد آن شامل؛
ادامه اختلالات در زنجیره‌تامین: هنوز بسیاری از تامین‌کنندگان با مشکل دسترسی به مواداولیه، قطعات الکترونیکی، نیمه‌هادی‌ها و تاخیرهای حمل‌ونقل مواجه هستند. تغییر سریع در تقاضا و نبود هماهنگی میان عرضه‌کنندگان جهانی، این اختلالات را مزمن کرده است.
افزایش بی‌سابقه بهای مواد خام: بازار جهانی فلزات، به‌ویژه فولاد، آلومینیوم و مواد تخصصی مورد نیاز برای خودروهای برقی، دستخوش نوسانات شدید قیمتی بوده که منجر به‌افزایش هزینه‌های تولید برای شرکت‌های تامین‌کننده شده است.
افزایش فشارهای نظارتی: از قوانین سخت‌گیرانه محیط‌زیستی گرفته تا استانداردهای جدید ایمنی و الزامات گزارش‌دهی شفاف مالی و کربنی، بخش قابل توجهی از توان مدیریتی شرکت‌ها را به‌خود اختصاص داده‌اند.
مسیرهای رشد در دل بحران: تحول صنعت‌خودرو با تکیه بر خودروهای برقی
در کنار مشکلات یادشده، تحولات مهمی نیز در جریان است که آینده صنعت‌خودرو را بازتعریف می‌کند که سه محور کلیدی در این تحولات نقش دارند:
رشد پایدار بازار خودروهای برقی (EV): پذیرش عمومی و افزایش سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی در حوزه خودروهای الکتریکی، سهم این خودروها را در سبد جهانی خودرو به‌طور قابل توجهی افزایش داده است.
گسترش فناوری‌های اتصال‌پذیر: حضور سیستم‌های هوشمند، سنسورها، ارتباطات اینترنتی در خودروها و ارتباطات V2X (خودرو به‌زیرساخت یا خودرو به‌خودرو) فرصت‌های عظیمی برای توسعه فناوری در بخش تامین ایجاد کرده است.
افزایش اهمیت پایداری و کاهش ردپای کربن: الزام جهانی برای حرکت به‌سمت تولید سبز، تامین‌کنندگان را به‌سمت استفاده از مواد بازیافتی، طراحی‌های انرژی کارا و بهینه‌سازی فرآیندهای صنعتی سوق داده است.
چشم‌انداز صنعت در ۲۰۲۵: فرصت‌ها و راهکارهای استراتژیک
براساس تحلیل‌ها تامین‌کنندگان صنعت‌خودرو در سال ۲۰۲۵ با نگاهی محتاط اما مثبت وارد بازار شده‌اند. برخی محورهای کلیدی این چشم‌انداز عبارتند از:
افزایش تقاضا برای قطعات مرتبط با EV: رشد مصرف‌کنندگان خودروهای برقی، تقاضا برای موتورهای الکتریکی، باتری‌ها، کابل‌ها و قطعات الکترونیکی را به‌شدت بالا برده است.
حرکت به‌سمت رشد متوسط اما پایدار: بسیاری از تامین‌کنندگان در حال سرمایه‌گذاری برای رشد پایدار هستند، نه رشد انفجاری. این استراتژی با توجه به عدم قطعیت‌های اقتصادی، منطقی ارزیابی می‌شود.
تاکید بر بهبود بهره‌وری عملیاتی: تمرکز بر افزایش بهره‌وری داخلی، اتوماسیون، کاهش ضایعات تولید و بهینه‌سازی لجستیک از دیگر راهکارهای پیش روی شرکت‌هاست.
مسائل حیاتی برای عبور از بحران در سال جدید
برای عبور از چالش‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌ها، چند راهبرد کلیدی باید در صدر برنامه‌های تامین‌کنندگان باشد:
انعطاف در ساختارهای عملیاتی: توانایی تطبیق سریع با تغییرات بازار، اختلالات زنجیره و نوسانات قیمتی، از حیاتی‌ترین ویژگی‌های مورد نیاز برای بقای شرکت‌هاست.
مدیریت پیشرفته منابع انسانی: با کمبود جهانی نیروی کار متخصص در حوزه مهندسی، فناوری و تولید، شرکت‌ها ناگزیر به سرمایه‌گذاری جدی در آموزش، جذب و حفظ نیروهای کلیدی شده‌اند.
سرمایه‌گذاری در فناوری‌های آینده‌نگر: هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، باتری‌های نسل جدید، رباتیک و نرم‌افزارهای مبتنی بر داده باید در کانون توجه واحدهای تحقیق و توسعه قرار گیرد.
نظرات مدیران ارشد زنجیره‌تامین جهانی
مصاحبه‌های انجام‌شده با مدیران ارشد صنایع تامین‌کننده، نکات مهمی از فضای عملیاتی و استراتژیک امروز این بخش را روشن می‌سازد: «اگر مدل‌های تامین مبتنی بر پیش‌بینی تقاضا را به‌روز نکنیم، ریسک نرسیدن مواد حیاتی به‌موقع به خط تولید، افزایش می‌یابد.»
به‌گفته یک مدیر ارشد واحد تامین الکترونیک خودرو: «پیشرفت فناوری باتری تنها راه باقی‌مانده برای کاهش هزینه و افزایش برد خودروهای برقی است. ما در حال دو برابر کردن بودجه تحقیقاتی خود هستیم.»به‌گفته یک مدیر دپارتمان توسعه باتری: «با کمبود نیروی فنی در بازار، ما مجبور شدیم دانشگاه اختصاصی داخلی راه‌اندازی کنیم و مهندسان را از صفر تربیت کنیم.»
نقشه راه پیشنهادی برای تامین‌کنندگان صنعت خودرو
بر مبنای داده‌ها و تحلیل‌های ارائه‌شده، نقشه راه زیر برای بازیگران این حوزه در سال ۲۰۲۵ توصیه می‌شود؛ نخست این‌که باید تنوع‌بخشی به منابع تامین و لجستیک ایجاد شود، دوم بازطراحی زنجیره‌تامین با تمرکز بر تاب‌آوری و کاهش ریسک، سوم سرمایه‌گذاری روی نیروی انسانی و آموزش دیجیتال، چهارم افزایش شفافیت و گزارش‌گری محیط‌زیستی (ESG)، پنجم توسعه همکاری‌های استراتژیک با شرکت‌های فناوری و دانشگاه‌ها و نهایتا تدوین قراردادهای هوشمند و واکنش‌پذیر در برابر تغییرات بازار است.
چالش‌های قانونی و مقرراتی پیش روی تامین‌کنندگان
با پیچیده‌تر شدن قوانین بین‌المللی و الزامات داخلی در کشورهای مختلف، تامین‌کنندگان با مجموعه‌ای از چالش‌های حقوقی و نظارتی روبه‌رو هستند که رعایت آن‌ها مستقیما بر توان رقابت‌پذیری و پایداری کسب‌وکار آن‌ها اثر می‌گذارد:
الزامات محیط‌زیستی شدیدتر: قوانین جدید اتحادیه‌اروپا، ایالات‌متحده و چین در حوزه کاهش انتشار کربن، استفاده از مواد قابل بازیافت و گزارش‌دهی ردپای زیست‌محیطی، نیازمند تغییرات بنیادی در زنجیره‌تامین هستند. بسیاری از کشورها نیز الزام به انطباق با استانداردهایی مانند EPR (مسئولیت تولیدکننده در قبال چرخه عمر محصول) را اعمال کرده‌اند.
مقررات جدید در امنیت سایبری خودرو: با گسترش خودروهای متصل (Connected Cars)، دولت‌ها الزاماتی را در حوزه حفاظت از داده و امنیت اطلاعات خودرو وضع کرده‌اند؛ از جمله مقررات UNECE R155 و R156 که به‌ویژه بر تامین‌کنندگان ماژول‌های الکترونیکی اثر مستقیم دارند.
تغییرات در تعرفه‌ها و سیاست‌های تجاری: افزایش تعرفه‌های گمرکی، خروج برخی کشورها از توافقات تجاری چندجانبه و تصمیمات ناگهانی سیاست‌گزاران (همچون تعرفه‌های جدید ایالات‌متحده علیه واردات فلزات و قطعات از کشورهای برزیل، کانادا و چین) موجب عدم‌قطعیت در مدل‌های اقتصادی شرکت‌ها شده است.
سه اصل کلیدی برای موفقیت در عصر تحول
سازمان‌هایی که بر سه محور بنیادین زیر تمرکز کنند، بیشترین شانس موفقیت در این دوران پرتلاطم را خواهند داشت:
مقاومت و تاب‌آوری سازمانی (Resilience): شرکت‌هایی که ساختار تامین متنوع، دسترسی چندگانه به مواد اولیه و برنامه‌های مدیریت بحران دارند، از شوک‌های بیرونی آسیب کمتری می‌بینند.
انعطاف‌پذیری استراتژیک: توانایی بازتعریف مدل‌های کسب‌وکار، خطوط تولید و سیاست‌های قیمتی با توجه به شرایط بازار، به عامل کلیدی بقا تبدیل شده است.
نوآوری مستمر: سرمایه‌گذاری مداوم در تحقیق و توسعه، بهره‌گیری از فناوری‌های نو و ارتباط نزدیک با استارت‌آپ‌ها و مراکز علمی، تضمین‌کننده مزیت رقابتی بلندمدت است.
چشم‌اندازی آمیخته از پیچیدگی و فرصت
صنعت‌خودرو در سال ۲۰۲۵ با یکی از متلاطم‌ترین دوره‌های خود در چند دهه اخیر مواجه است. چالش‌هایی نظیر کمبود نیروی انسانی، ناپایداری زنجیره‌تامین، افزایش فشارهای نظارتی و رقابت جهانی بی‌سابقه، حیات تامین‌کنندگان را در معرض تهدید قرار داده‌اند.اما در سوی دیگر، فرصت‌های بسیار ارزشمندی نیز در حال ظهور هستند: از توسعه خودروهای برقی گرفته تا پیشرفت‌های چشمگیر در اتصال‌پذیری، نرم‌افزارهای خودرو و رشد بازارهای نوظهور. آینده صنعت‌خودرو، دیگر صرفا در خط مونتاژ ترسیم نمی‌شود، بلکه در تحقیق، فناوری، تحلیل داده و همکاری‌های استراتژیک رقم خواهد خورد.
مدیران زنجیره‌تامین که دیدگاه خود را از «تامین صرف» به «خلق ارزش» تغییر دهند و با استفاده از ابزارهای دیجیتال، نیروی انسانی توانمند و سیاست‌های پایداری‌محور استراتژی‌های خود را بازتنظیم کنند، بی‌شک در نسل جدید صنعت‌خودرو به‌رهبران بازار تبدیل خواهند شد.