مترو در شرایط بحرانی می‌تواند پناهگاه باشد
اقتصاد ایران: با آغاز تجاوز نظامی به کشورمان، یکی از مباحث مطرح‌شده برای امنیت بیشتر شهروندان، استفاده از برخی ساختمان‌ها و سازه‌های مقاوم مثل ایستگاه‌های مترو به‌عنوان پناهگاه بود.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
در روزهای ابتدایی تجاوز رژیم اشغالگر قدس به ایران، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت بیان کرد که امنیت مردم در زمان حمله‌ها بسیار مهم است و در همین راستا مساجد و ایستگاه‌های مترو به‌عنوان پناهگاه آماده خدمات‌رسانی هستند و در اختیار مردم قرار می‌گیرند. در ادامه این موضوع را بررسی می‌کنیم.
سوله‌های بحران، بیشتر برای زلزله مقاومت دارند
چند روز قبل، رئیس شورای اسلامی شهر تهران درخصوص وضعیت پناهگاه‌های شهر تهران گفت: «متاسفانه در تهران و شهرهای دیگر به صورت کامل پناهگاهی نداریم؛ باید با توجه به تجربیات زمان جنگ از پناهگاه‌هایی استفاده کنیم که پیش از این در برخی مکان‌های مشخص شهر احداث شده‌اند.»
وی ادامه داد: «در زمان جنگ برای ساخت پناهگاه، ستادی در نخست‌وزیری تشکیل شد که بنده نیز با آن همکاری داشتم و قرار بود پناهگاه‌ها با طرح‌های مختلفی اجرا شود. حتی یکی از طرح‌های تحقیقاتی که من روی آن کار کردم، پناهگاه‌های بتنی پیش‌ساخته بود که این ظرفیت را داشت در زیرزمین‌ها با قطعات جدا شده نصب و به یک پناهگاه ثابت و محکم تبدیل شود.»
رییس شورای شهر تهران تاکید کرد: «ما در زمان جنگ هم نیاز به آموزش برای رفتن به پناهگاه داشتیم؛ حتی در خوزستان و شهر اهواز وقتی جنگ شروع شد به خیابان‌ها آمدیم و شروع کردیم به پناهگاه ساختن.»
وی افزود: «در تهران مردم در زیرزمین‌ها و زیر راه‌پله‌ها سنگر می‌گرفتند تا وضع زمان بمباران به‌پایان برسد. من فکر می‌کنم باید دراین‌باره کار مهندسی و درستی صورت گیرد. خیلی از کشورها، استانداردهای ساختمانی‌شان پناهگاه دارد؛ یعنی همان‌طوری که باید انبار بسازند، حتما باید پناهگاه هم داشته باشند؛ حتی کشوری مثل سوئیس پناهگاه مقابله با تشعشعات اتمی را دارد که شرایط خاصی دارد.»
چمران تصریح کرد: «مترو و سوله‌های بحران می‌توانند در شرایط بحرانی پذیرای مردم باشند؛ تونل‌های مترو و خود مترو عمق زیادی دارند، بنابراین پناهگاه‌های مناسبی هستند که می‌توان از آن استفاده کرد.»
وی با بیان این‌که وسایل اولیه مورد نیاز باید به سوله‌های بحران منتقل، انبار و نگهداری شود، گفت: «البته کاربری سوله‌ها را تغییر دادیم. تعداد اندکی باقی ماند که آن هم دو عملکردی است؛ یعنی در شرایط بحران حتما باید سریعا تخلیه شود و در اختیار ستاد بحران قرار بگیرد؛ امروز به ستاد مجددا یادآوری می‌کنم که سوله‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. البته مقاومت این اماکن بیشتر متناسب با زلزله است و شاید برای زمان بمباران چندان مناسب نباشند.»
وی افزود: «مردم می‌توانند در مترو پناه بگیرند؛ هم در مترو، هم در پارکینگ‌های طبقاتی زیرزمینی وزارتخانه‌ها و ساختمان‌های بلند می‌توان پناه گرفت.»
مترو تهران در یک شب حدود ۴ هزار نفر را پذیرا بود
روز گذشته محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز در جواب این سوال که آیا مترو می‌تواند پناهگاه باشد؟ توضیح داد: «اساسا در شرایط بحران برای پدافند غیرعامل، امکان استفاده از مترو به‌عنوان پناهگاه وجود دارد؛ اما تجهیز ایستگاه‌ها به‌امکاناتی از قبیل سرویس‌های بهداشتی سیار، آب، دارو و... نیاز به تمهیداتی دارد که باید به آن توجه داشت.»
وی گفت: «برنامه‌ریزی ما نیز از روز اول به این ترتیب بود که پذیرای مردم باشیم. مترو در شب اول حدود ۴ هزار نفر را پذیرا بود و به‌پناهگاه مردم تبدیل شد. رفته‌رفته مردم از شهر خارج شدند و آمار مراجعه به مترو کمتر شد؛ ولی ما تمهیدات مورد نظر را پیش‌بینی کرده بودیم.»
نقش ایستگاه‌های مترو در پدافند غیرعامل
در سال ۱۹۴۰ و در میانه جنگ جهانی دوم، لندن با حملات سنگین هوایی از سوی آلمان نازی مواجه شد. هزاران نفر از مردم برای در امان ماندن از این حملات، به ایستگاه‌های مترو پناه بردند. مترو لندن که از سال ۱۸۶۳ فعالیت خود را آغاز کرده بود، یکی از پیشرفته‌ترین شبکه‌های زیرزمینی آن زمان محسوب می‌شد.
این تونل‌ها به‌دلیل عمق و ساختار مقاوم، پناهگاه‌های موثری برای مردم شدند. در ابتدا، دولت بریتانیا مخالف استفاده از مترو به‌عنوان پناهگاه بود؛ اما فشار افکار عمومی و شدت حملات، درنهایت این فضاها را به پناهگاه‌هایی رسمی تبدیل کرد.
پس از جنگ تحمیلی ایران و عراق، در اسناد بالادستی مانند طرح جامع تهران (۱۳۸۶) و برنامه‌های پنج‌ساله شهرداری، بر لزوم تدوین الزامات پدافند غیرعامل برای مترو تاکید شده بود.
پدافند غیرعامل مجموعه اقدامات غیرمسلحانه‌ای است که با هدف افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات دشمن انجام می‌شود.
از طرفی ساخت مترو تهران از سال ۱۳۶۴ آغاز شد. اما آیا مترو، پناهگاهی امن برای تهران نیز هست؟ یکی از کارشناسان این حوزه می‌گوید: «در ساخت ایستگاه‌های مترو به موضوع پدافند غیرعامل توجه کافی نشده؛ زیرا این مساله هزینه‌های ساخت را به‌شدت افزایش می‌داد.
تنها ایستگاه مترو قیطریه در زمان مدیریت آقای محسن هاشمی، برای مواقع بحرانی همچون بمباران طراحی شد و از این نظر، با سایر ایستگاه‌ها متمایز است. با این حال، پس از تغییر مدیریت، این ایستگاه نیز نیمه‌کاره رها شد و بدون تکمیل الزامات پدافند غیرعامل به بهره‌برداری رسید.»
این کارشناس ادامه می‌دهد: «گرچه ایستگاه‌ها برای دوران بمباران طراحی نشده‌اند، اما به‌دلیل عمق زیاد، شاید بتوان از آن‌ها به‌عنوان محل پناه‌گیری استفاده کرد.»