قمار هسته‌ای قزاقستان؛ یک نیروگاه برای روسیه، یکی برای چین
اقتصاد ایران: در اقدامی که رقابت ژئوپلیتیکی شدید در آسیای میانه را به نمایش می‌گذارد، قزاقستان قرارداد ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای خود را به روسیه واگذار کرد. دولت آستانه برای دلجویی از چین که بازنده این مناقصه بود، بلافاصله از ساخت یک نیروگاه دوم توسط پکن خبر داد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در یک اعلام غافلگیرکننده اما قابل پیش‌بینی، مقامات قزاقستان روز 14 ژوئن اعلام کردند که شرکت دولتی «روس‌اتم» روسیه را برای ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای این کشور انتخاب کرده‌اند. این تصمیم، قزاقستان را بیش از پیش به همسایه شمالی خود وابسته می‌کند. یک اقتصاددان قزاقستانی در واکنش به این خبر گفت: «بالاخره این نمایش تمام شد.»
اما غافلگیری اصلی در همان روز و زمانی رخ داد که رئیس آژانس انرژی هسته‌ای قزاقستان اعلام کرد این کشور نیروگاه دومی نیز خواهد ساخت که احتمالاً توسط یک شرکت دولتی چینی، یعنی بازنده اصلی مناقصه اول، احداث خواهد شد.
این اقدام دو مرحله‌ای قزاقستان نشان می‌دهد که علی‌رغم پیش‌بینی‌ها مبنی بر فاصله گرفتن آسیای میانه از روسیه پس از جنگ اوکراین، کرملین همچنان راه‌هایی برای حفظ نفوذ خود پیدا می‌کند. اما این نتیجه همچنین نشان می‌دهد که کشورهای این منطقه توانایی نادیده گرفتن چین را نیز ندارند.
پیروزی «روس‌اتم»؛ از مزایای فنی تا «ترس از کرملین»
هرچند انتخاب «روس‌اتم» به شدت رنگ و بوی ژئوپلیتیکی داشت، اما ناظران می‌گویند این شرکت واقعاً پیشنهاد خوبی به قزاقستان ارائه کرده است.
یک محقق در این زمینه می‌گوید: «از نظر مزیت‌های رقابتی، پیشنهاد روس‌اتم واقعاً یکی از بهترین گزینه‌ها برای قزاقستان به نظر می‌رسد.»
روسیه در حال حاضر بخش زیادی از اورانیوم قزاقستان را فرآوری می‌کند، دو کشور دارای زبان و فرهنگ مشترک هستند، روس‌اتم از پیشرفته‌ترین فناوری‌ها برخوردار است و نمونه‌کارهای متعددی در خارج از کشور دارد. علاوه بر این، این شرکت شرایط اعتباری و دفع زباله‌های هسته‌ای مطلوبی را نیز پیشنهاد داده است. با این حال، تحلیلگران سیاسی قزاق با اشاره به عامل فشار مسکو می‌گویند: «ما هنوز از کرملین می‌ترسیم.»
مقامات رسمی قزاقستان اصرار دارند که این تصمیم صرفاً بر اساس امنیت انرژی و توسعه اتخاذ شده و سیاست در آن نقشی نداشته است.
یک بام و دو هوا؛ تلاش آستانه برای دلجویی از پکن
انتخاب «روس‌اتم» به معنای رد کردن پیشنهاد چین بود. اعلام این خبر، تنها دو روز قبل از ورود شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین به آستانه برای دومین اجلاس سران چین و آسیای میانه، در موقعیتی نامناسب صورت گرفت. پکن در اجلاس اول، تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در بخش انرژی آسیای میانه نشان داده بود.
یک تحلیلگر سیاسی در این باره می‌گوید: «وقتی برای منافع روس‌اتم این‌چنین فعالانه لابی شد و قزاقستان اساساً به این لابی پاداش داد، فکر می‌کنم به احتمال زیاد این موضوع طعم ناخوشایندی را برای پکن به جا گذاشته است.»
به نظر می‌رسد اعلام ساخت نیروگاه دوم، تلاشی از سوی قزاقستان برای آرام کردن اوضاع و دلجویی از چین بوده است.
هزینه‌های هنگفت و وابستگی بلندمدت؛ ابهامات پروژه هسته‌ای
جزئیات مربوط به این دو نیروگاه، به ویژه نیروگاه دوم، بسیار مبهم است. نیروگاه‌ها قرار است در شهر اولکن در ساحل دریاچه بالخاش ساخته شوند، اما هزینه دقیق و نحوه تأمین مالی آن‌ها نامشخص است. قیمت این پروژه حداقل 15 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، اما احتمالاً بسیار بیشتر خواهد بود و قزاقستان برای «مدت بسیار بسیار طولانی» وام‌های روسیه را بازپرداخت خواهد کرد.
قزاقستان تأکید کرده که برخلاف نیروگاه آکویو در ترکیه که مالکیت آن با روس‌اتم است، «مالک نیروگاه جمهوری قزاقستان خواهد بود». با این حال، قرارداد نهایی هنوز به امضای توافق‌نامه‌های بین‌دولتی در مورد شرایط اصلی همکاری و تأمین مالی از سوی روسیه بستگی دارد و در صورت عدم توافق بر سر شرایط رضایت‌بخش، ممکن است این توافق اولیه لغو شود.
رقابت بزرگ؛ دیپلماسی هسته‌ای به عنوان ابزار نفوذ
این اقدام در چارچوب جاه‌طلبی‌های بزرگتر روسیه در منطقه‌ای که به طور فزاینده‌ای به سمت چین و دیگر نقاط جهان متمایل شده، قرار می‌گیرد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در سال 2023 در یک سند سیاست خارجی، بر نقش انرژی هسته‌ای به عنوان یک ابزار دیپلماتیک تأکید کرد. پس از آن، آسیای میانه به کانون توجه روس‌اتم تبدیل شد. این شرکت قرارداد ساخت نیروگاه در ازبکستان را نیز به دست آورده و در حال مذاکره با قرقیزستان است.
این بازی دوگانه قزاقستان، تلاشی پرمخاطره برای حفظ موازنه میان مسکو و پکن است و دهه آینده نشان خواهد داد که آیا آستانه می‌تواند با موفقیت از این توازن برای تأمین نیازهای انرژی خود استفاده کند، بدون آنکه بیش از حد به هر یک از این دو قدرت وابسته شود.
انتهای پیام/