ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش خبرگزاری مهر، مسعود معینی پور رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی با حضور در برنامه خرمشهر شبکه افق به تشریح دستاوردهای رویارویی دوازده روزه ایران و غرب و تحلیل وضعیت پیش رو پرداخت.

وی در ابتدای سخنان خود گفت: رویداد نظامی دوازده روزه اخیر میان جمهوری اسلامی ایران و رژیم صهیونیستی، صرفاً یک حادثه محدود به زمان و مکان مشخص نبود؛ بلکه در بطن خود بخشی از یک رویارویی تاریخی و تمدنی عمیق‌تر را نمایندگی می‌کند. این نخستین رویارویی سخت رسمی جمهوری اسلامی با رژیم صهیونیستی است؛ مواجهه‌ای که پس از دوره‌ای از جنگ شناختی، جنگ نرم و درگیری‌های غیررسمی، اکنون به صحنه تقابل نظامی آشکار وارد شده است. در این فضا، بسیاری از تحلیل‌های شتاب‌زده داخلی و خارجی با مقایسه تطبیقی این رخداد با جنگ‌های تاریخی، درصدد ارزیابی نتایج آن برآمده‌اند. با این حال، آنچه اهمیت دارد، نه تقلیل این رویارویی به یک پیروزی یا شکست مقطعی، بلکه درک واقع‌گرایانه از بستر تاریخی، تمدنی و راهبردی این مواجهه است.

رئیس کتابخانه مجلس افزود: به دور از بزرگ‌نمایی یا تقلیل‌گرایی، مجموعه دستاوردهای راهبردی جمهوری اسلامی ایران در این نبرد تاریخی در شش محور اصلی قابل صورت‌بندی است که ابعاد گوناگون داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی این مواجهه را منعکس می‌کند: ۱. تثبیت یکپارچگی نظام تصمیم‌گیری حاکمیت، ۲. کاهش شکاف‌های سیاسی و اجتماعی در نخبگان و جامعه، ۳. تعمیق حب الوطن و هویت ملی در میان مردم ایران، ۴. بیداری جهان عرب و ایجاد فرصت برای گفت‌وگوهای نوین منطقه‌ای، ۵. تغییر تصویر بین‌المللی ایران و افول چهره صهیونیسم در افکار عمومی غرب و ۶. تحول در صورت‌بندی مسائل علمی، دانشگاهی و نظام دانشی کشور.

وی در ادامه به تشریح این دستاوردها پرداخت و در تبیین اولین دستاورد یعنی «تثبیت یکپارچگی نظام تصمیم‌گیری حاکمیت»، گفت: در شرایط مواجهه با این بحران بزرگ، برای نخستین بار هم‌گرایی کاملی میان ارکان اصلی حاکمیت یعنی قوای اجرایی، تقنینی و نهاد ولایت فقیه پدید آمد. شکاف‌های گذشته که گاه میان دولت، مجلس و ارکان کلان حکمرانی بروز می‌یافت، در این مقطع جای خود را به وحدت رویه در تصمیم‌گیری‌ها داد.

معینی‌پور در ادامه دستاورد دوم این رویارویی را «کاهش شکاف‌های سیاسی و اجتماعی در نخبگان و جامعه» دانست و افزود: در سال‌های گذشته، جمهوری اسلامی ایران با انبوهی از شکاف‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مواجه بود که ریشه آن به حوادث پس از سال ۱۳۸۸ بازمی‌گشت. طی حدود شانزده سال گذشته، واگرایی‌هایی در سطوح مختلف میان نخبگان، حاکمیت و توده‌های مردم شکل گرفته بود. این شکاف‌ها گاه در سطح حاکمیت میان دولت و نهادهای کلان، گاه در میان نخبگان و گاه در بستر عمومی جامعه آشکار می‌شدند و هم‌گرایی ملی را با چالش مواجه می‌ساختند. اما در پی این تقابل سخت و بی‌سابقه، برای نخستین بار در این بازه زمانی طولانی، هم‌گرایی کم‌نظیری در سطوح حاکمیت، نخبگان و توده‌های مردم به وجود آمد. اقشار و گروه‌هایی که پیش‌تر در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در تقابل و اختلاف بودند، اکنون به نقطه وحدتی رسیدند که در آن همگی پای دفاع از منافع ملی و نظام ایستادند. این هم‌گرایی نه تنها در سطح حاکمیت سیاسی، بلکه در میان نخبگان فکری، دانشگاهی و اجتماعی نیز به وضوح قابل مشاهده بود.

وی با بیان این هشدار که این وضعیت هم‌گرایانه، علی‌رغم ارزش و اهمیتی که دارد، ماهیتی شکننده دارد و نباید به عنوان وضعیتی خودپایدار تلقی شود، گفت: اگر مدیریت تدبیرآمیز و بازآرایی سریع در ساختارهای سیاسی، اقتصادی و گفتمانی جمهوری اسلامی صورت نگیرد، بازگشت شکاف‌های اجتماعی در آینده ممکن خواهد بود. لذا ضرورت دارد فرصت به وجود آمده برای بازشناسی عمیق شکاف‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد و جریان کنشگری و گفتمان‌سازی سیاسی در جمهوری اسلامی به سرعت بازآرایی شود. تجربه لبنان و برخی دیگر از کشورها نشان می‌دهد با پایان یافتن فضای جنگ و بحران، در صورت عدم بازآرایی ساختارهای تصمیم‌گیری و تعامل اجتماعی، اشتراکات ملی به سرعت تضعیف می‌شوند و تضاد منافع مجدداً غالب می‌گردد. بنابراین، این دستاورد بزرگ، بیش از هر چیز به تدبیر مستمر برای تثبیت آن وابسته است.

رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی «تعمیق حب الوطن و هویت ملی در میان مردم ایران» را سومین دستاورد رویارویی مستقیم ایران با رژیم صهیونیستی به عنوان نیروی نیابتی غرب عنوان کرد و افزود: در این مقطع تاریخی، دفاع از ایران به عنوان یک هویت فراگیر و مشترک، بار دیگر در مرکز کنش جمعی مردم قرار گرفت. در این مقطع، حتی کسانی که شاید در حوزه‌های دیگر نقدهایی جدی به نظام جمهوری اسلامی دارند، به‌واسطه تعلق خاطر به وطن و ملیت خود، در برابر تهدید خارجی ایستادند و حمایت از ایران را اولویت نخست خود قرار دادند. این سطح از هم‌گرایی ملی که در اقشار گوناگون با سلایق مختلف به‌وجود آمد، در تاریخ معاصر ایران و حتی در پنج جنگ بزرگ دو قرن اخیر کشور نیز کمتر تجربه شده است.

وی ادامه داد: می‌توان این واقعیت را بازتابی از شناخت دقیق رهبران جمهوری اسلامی از ظرفیت‌های مردمی دانست. همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب پیش از این فرموده بودند: «اگر جمهوری اسلامی را هم قبول ندارید، برای ایران رأی بدهید.» این نشان می‌دهد که در ساحت تحلیل کلان نظام، همواره این باور به ظرفیت مردم ایران در شکل‌گیری و حفظ هویت ملی وجود داشته است.

دانشیار علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع) «بیداری جهان عرب و ایجاد فرصت برای گفت‌وگوهای نوین منطقه‌ای» را به عنوان چهارمین دستاورد معرفی کرد و گفت: ملت‌ها و نخبگان جهان عرب تا پیش از این تصور نمی‌کردند روزی جمهوری اسلامی ایران بتواند وارد چنین سطحی از رویارویی مستقیم با رژیم صهیونیستی شود. در نگاه بسیاری از آن‌ها، تقابل جدی با صهیونیسم صرفاً در حد آرزو و شعار باقی مانده بود، اما اکنون این آرزو به واقعیت پیوسته است.

وی افزود: این تحول می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری فرصت‌های گفتمانی و تعاملات اجتماعی و فکری میان جمهوری اسلامی ایران و ملت‌ها و نخبگان جهان عرب شود؛ فرصتی که پیش از این به‌طور جدی و بالفعل شکل نگرفته بود. اکنون محورهای مشترکی برای گفت‌وگو و همکاری میان گروه‌های اجتماعی مختلف، صنوف و حاکمیت ایران با جهان عرب فراهم شده است که می‌تواند بستر مناسبی برای تعامل تمدنی و تقویت جبهه مقاومت باشد. روشنفکران وابسته به گفتمان انقلاب اسلامی و جریان نواندیشی اسلامی می‌توانند از این ظرفیت تازه‌شکل‌گرفته برای پیوند گفتمان مقاومت در سطح منطقه بهره بگیرند و حوزه نفوذ فکری جمهوری اسلامی را گسترش دهند.

این پژوهشگر علوم سیاسی «تغییر تصویر بین‌المللی ایران و افول چهره صهیونیسم در افکار عمومی غرب» را دیگر دستاورد راهبردی این مواجهه و تحولی مهم در سطح افکار عمومی جهان و بازتعریف چهره رژیم صهیونیستی و جمهوری اسلامی ایران در نظام بین‌الملل دانست و گفت: افکار عمومی غرب و آمریکا به گونه‌ای روزافزون با چهره واقعی رژیم صهیونیستی آشنا شده‌اند. نقض بی‌سابقه قواعد و پروتکل‌های انسانی، کودک‌کشی، مظلوم‌کشی و بی‌اعتنایی صریح به تمامی تعهدات بین‌المللی توسط رژیم صهیونیستی، سبب شده است که بسیاری در غرب امروز نگاه دیگری به این رژیم داشته باشند، به‌ویژه زمانی که دیده می‌شود هیچ نهاد بین‌المللی و حتی شورای امنیت سازمان ملل موفق به صدور قطعنامه‌ای در محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی نمی‌شود، این پرسش در میان افکار عمومی شکل می‌گیرد که کدام قدرت می‌تواند چنین رژیمی را به چالش بکشد.

وی افزود: ایران به عنوان حاکمیتی که با رژیم صهیونیستی درگیر شده و آن را به چالش جدی کشیده است، در نظام تحلیلی افکار عمومی غرب برجسته شده است. این ظرفیت جدید، به‌ویژه در فضای عمومی و رسانه‌ای کشورهای اروپایی و آمریکایی، فرصتی مهم برای جمهوری اسلامی فراهم آورده است تا از طریق ابزارهای ارتباطی و دیپلماسی عمومی، تصویر منصفانه‌تری از جایگاه خود در نظام بین‌الملل ترسیم کند.

معینی‌پور ششمین دستاورد را «تحول در صورت‌بندی مسائل علمی، دانشگاهی و نظام دانشی کشور» دانست و با اشاره به روندهای جاری در نهادهای علمی، دانشگاهی و حوزوی کشور، گفت: علوم اجتماعی، فقه، اخلاق، روان‌شناسی، حقوق و سیاست در کشور در سال‌های اخیر مسئله «جنگ» را به حاشیه برده و به طور عامدانه یا غافلانه آن را از دستور کار خود خارج کرده‌اند، در حالی که واقعیت زیست اجتماعی جامعه ایران نشان می‌دهد که جنگ و مواجهه با تهدیدات سخت، همچنان بخش جدایی‌ناپذیر از حیات سیاسی و اجتماعی جمهوری اسلامی است. از این منظر، نظام علم کشور نیازمند بازخوانی جدی صورت‌بندی‌های مسئله‌شناسی خود در حوزه جنگ و امنیت است.

وی با بیان اینکه الگوهای سنتی در تحلیل رفتار اجتماعی ایران دیگر پاسخگوی تحولات امروز نیست و علوم اجتماعی ایران باید به بازتعریف جدی مبانی تحلیلی خود بپردازد، افزود: نه تنها دانشگاه‌ها، بلکه حوزه‌های علمیه نیز باید مسئله جنگ و مواجهه تمدنی را در دستور کار مطالعات خود قرار دهند، چرا که بی‌توجهی مستمر نهاد علم به این عرصه موجب حذف تدریجی مرجعیت اجتماعی آن و انتقال پایگاه مرجعیت به بیرون از این نهادها خواهد شد. از این رو، ضرورت دارد که بازآرایی ساختاری در علوم اجتماعی، فقهی، اخلاقی، حقوقی و سیاسی کشور با محوریت مسئله جنگ و امنیت تمدنی جمهوری اسلامی ایران، در دستور کار فوری مراکز علمی قرار گیرد.