کره جنوبی؛ جادوی تعادل انرژی از کارخانه تا خانه
اقتصاد ایران: کره جنوبی، کشوری کوچک با اقتصادی بزرگ، سال‌ها است با کمترین منابع انرژیِ بومی، یکی از هوشمندانه‌ترین سیاست‌ها را برای حفظ توازن میان تولید و مصرف برق دارد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
امین کاظمی، پژوهشگر سیاست‌گذاری انرژی شرق آسیا در گفتگو با خبرنگار مهر به دلایل موفقیت کره و درس‌هایی که برای ایران دارد، می‌پردازد. وی در این خصوص می‌گوید: برخلاف کشورهای نفت‌خیز منطقه، کره جنوبی تقریباً هیچ منبع انرژی فسیلی قابل توجهی ندارد، اما جزو ۱۰ اقتصاد اول دنیاست. لازمه این پیشرفت، سیاست انرژی به‌شدت عقلانی، آینده‌نگر و مبتنی بر فرهنگ مشارکتی بوده است؛ مدلی که همه بخش‌ها، از دولت تا شهروند و از صنایع تا مدارس، در آن نقش‌آفرین‌اند.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: کره‌جنوبی مدیریت انرژی را به عنوان یک پروژه ملی تعریف کرده است. هر سال با پیش‌بینی دقیق اوج مصرف (پیک)، کمپین‌های ملی تشویق به صرفه‌جویی برگزار می‌کند. نکته جالب اینکه سیاست‌گذاری‌ها فقط کوتاه‌مدت نیستند؛ دولت هم‌زمان روی پروژه‌های انرژی بادی، خورشیدی و واردات برق از کشورهای همسایه هم سرمایه‌گذاری می‌کند تا شبکه‌ای مقاوم و انعطاف‌پذیر بسازد.
کاظمی خاطرنشان کرد: در بخش صنعتی، تجهیزات پیشرفته و سنسورهای هوشمند برای مدیریت مصرف و پایش لحظه‌ای انرژی نصب شده است. کارخانه‌ها بر اساس یک مدل تشویقی-توبیخی، موظف به رعایت استاندارد مصرف‌اند؛ هر بنگاهی که مصرفش را بیش از سطح مجاز کاهش دهد، تخفیف مالیاتی جدی می‌گیرد.
به گفته وی در صنایع انرژی‌بَر مانند فولاد و پتروشیمی، دولت اجباری برای نوسازی خطوط تولید با تکنولوژی‌های کم‌مصرف گذاشته است. به همین دلیل، کره پایین‌ترین شدت انرژی (Energy Intensity) را در صنعت بین اقتصادهای در حال توسعه دارد.
کاظمی ادامه داد: در حوزه خانگی، موفقیت کره بیشتر متکی بر فرهنگ‌سازی و مشوق‌های ملموس است. هر خانواده با کنتورهای هوشمند و اپ اختصاصی، به‌صورت آنلاین و لحظه‌ای، مصرف برق خود را می‌بیند. این شفافیت باعث افزایش مسئولیت‌پذیری شده است. برنامه‌هایی چون «هفته صرفه‌جویی ملی» رسانه‌ای و فراگیر و با حضور مدارس و حتی سلبریتی‌ها برگزار می‌شود؛ همه اقشار، از دانش‌آموز تا سپیدموی بازنشسته، خود را در قبال پایداری انرژی سهیم می‌دانند.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: در کره جنوبی یارانه همگانی انرژی وجود ندارد. مصرف بالاتر به معنی پرداخت بهای بیشتر است؛ مدل پلکانی تعرفه‌ها عملاً پرمصرف‌ها را وادار به صرفه‌جویی می‌کند. اما گروه‌های آسیب‌پذیر مشمول کمک‌هزینه و خدمات هدفمند می‌شوند تا عدالت اجتماعی حفظ گردد. یکی از علل موفقیت این کشور، شجاعت سیاسی در حذف یارانه‌های غیرعادلانه است.
به گفته این کارشناس انرژی دولت کره هم ناظر سفت‌وسخت است، هم میدان‌دار مشوق و ابتکار. شبکه‌ای از مشاوران انرژی شهری وجود دارد که مستقیم با خانوارها و بنگاه‌ها ارتباط می‌گیرند و آموزش می‌دهند. شرکت‌های خصوصی نیز تشویق به سرمایه‌گذاری در راهکارهای نوآورانه انرژی می‌شوند. به بیان دیگر، کره تیم‌ورک کل جامعه را در حوزه برق فعال کرده است. پلتفرم‌های دیجیتال نقشی کلیدی دارند؛ از اپلیکیشن‌های مصورسازی مصرف گرفته تا داشبوردهای آنلاین برای مدیران شهری و ساکنین مجتمع‌ها. با این ابزارها همه افراد جامعه می‌توانند بدانند سهم‌شان در کاهش یا افزایش مصرف برق چقدر است. فناوری عامل شفافیت و مسابقه سالم در مصرف بهینه شده است.
کاظمی ادامه داد: اگر ایران بخواهد بحران تراز انرژی خود را حل کند و وارد دوران تولید و مصرف هوشمند شود، تجربیات کره بسیار راهگشاست. درسی که می‌توان گرفت: یکپارچگی سیاست‌گذاری: ایجاد یک مرجع ملی انرژی با اختیارات کامل و اجماع‌سازی بین همه دستگاه‌ها؛ شفافیت و هوشمندسازی: مثل کره، به هر خانوار و بنگاه کنتورهای هوشمند، و به هر مسئول انرژی داشبورد تحلیلی داده شود؛ تعرفه‌گذاری عادلانه: حذف یارانه‌های عام و حمایت واقعی از کم‌درآمدها؛ فرهنگ‌سازی مستمر: پیوند زدن افتخار ملی ایرانیان به کاهش مصرف و حمایت از تولید برق پاک؛ مشوق برای نوآوری: راه‌اندازی مسابقات ملی و جوایز برای بهترین ایده در کاهش مصرف انرژی.
وی در پایان خاطرنشان کرد: الگوی کره جنوبی نشان می‌دهد تحول واقعی در صنعت برق بدون «حکمرانی هوشمند»، مشارکت مردم و فناوری پیشرفته ممکن نیست. ایران ظرفیت فنی و اجتماعی لازم برای تکرار این موفقیت، حتی در ابعادی بزرگ‌تر را دارد؛ کافی است صدای بخش خصوصی، مردم و متخصصان به سیاست‌گذاران برسد و مدل‌های خردمندانه، جای تصمیمات مقطعی را بگیرد. آیندهٔ مدیریت انرژی با نگاه کل‌نگر، شفاف و مشارکتی ساخته می‌شود؛ درس بزرگ کره برای همه کشورها، به‌ویژه ایران.