در روزهایی که جامعه با فشار روانی ناشی از تهدیدات امنیتی، جنگ یا بلایای طبیعی دست‌وپنجه نرم می‌کند، بیماری‌های قلبی و عروقی به‌طور چشم‌گیری افزایش می‌یابند. آمارهای بین‌المللی در سال‌های گذشته، از زلزله کوبه ژاپن تا حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر و بحران‌های نظامی در خاورمیانه، همگی بر یک واقعیت تلخ تأکید دارند: استرس جمعی می‌تواند به مرگ‌های خاموش بیانجامد.
استرس، قاتل آرام قلب
استرس شدید روانی ناشی از اخبار جنگی، صدای آژیر خطر، نگرانی برای خانواده، و نداشتن حس کنترل بر اوضاع، تأثیر مستقیمی بر سیستم قلب و عروق دارد. در چنین وضعیتی، بدن وارد حالت هشدار مداوم می‌شود: ضربان قلب بالا می‌رود، فشار خون افزایش می‌یابد، و سطح هورمون‌هایی مثل کورتیزول و آدرنالین از حد طبیعی عبور می‌کند.
این واکنش فیزیولوژیک اگرچه برای بقا در لحظه طراحی شده، اما وقتی روزها و هفته‌ها ادامه یابد، زمینه‌ساز حملات قلبی، سکته مغزی، و تشدید بیماری‌های مزمن می‌شود. این پدیده نه‌تنها در سالمندان بلکه در بزرگسالان میانسال و حتی جوانانی با زمینه فشارخون یا کلسترول بالا نیز دیده می‌شود.
بحران و آمار بیماری‌های قلبی
مطالعات انجام‌شده در کشورهای مختلف نشان می‌دهند:
-
در پی زلزله ۲۰۱۱ ژاپن، نرخ سکته قلبی در برخی مناطق تا دو برابر افزایش یافت.
-
پس از حملات ۱۱ سپتامبر در آمریکا، میزان بستری بیماران قلبی در نیویورک طی دو هفته اول به‌طور معناداری بالا رفت.
-
در مناطق درگیر جنگ، مانند غزه، اوکراین و سوریه، کلینیک‌های قلب و اورژانس‌ها در زمان تشدید حملات نظامی با موجی از بیماران قلبی روبه‌رو می‌شوند.
این آمارها نشان می‌دهند که تنش‌های روانی اجتماعی نه‌تنها سلامت روان، بلکه فیزیک بدن را نیز تهدید می‌کند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
-
افراد بالای ۵۵ سال
-
بیماران مبتلا به دیابت، فشار خون یا کلسترول بالا
-
افرادی با سابقه قبلی سکته
-
افرادی که در روزهای اخیر دچار اضطراب شدید، بی‌خوابی یا حملات عصبی شده‌اند
چطور از قلب خود در بحران محافظت کنیم؟
در شرایطی که استرس جمعی اجتناب‌ناپذیر است، باید اقدامات روزمره‌ای را برای محافظت از سلامت قلب انجام داد:
-
داروهای خود را به‌موقع و طبق دستور پزشک مصرف کنید، به‌ویژه داروهای فشار خون، قلب، یا اعصاب.
-
از اخبار بی‌وقفه و منابع غیررسمی فاصله بگیرید. چند بار در روز کافی‌ست؛ بمباران اطلاعاتی فشار مضاعف روانی ایجاد می‌کند.
-
تغذیه سبک و کم‌نمک داشته باشید. غذاهای پرچرب و شور در زمان استرس بیشتر به بدن آسیب می‌زنند.
-
تحرک روزانه هرچند کوتاه را فراموش نکنید. حتی ۱۵ دقیقه پیاده‌روی در خانه یا حرکات کششی می‌تواند تفاوت زیادی ایجاد کند.
-
تنفس عمیق، مدیتیشن یا حتی چند دقیقه سکوت مؤثر است. سعی کنید در روز حداقل یک نوبت بدن خود را از حالت اضطراری خارج کنید.
-
به علائم هشداردهنده توجه کنید: درد قفسه سینه، تنگی نفس، تپش قلب یا سرگیجه ناگهانی را نادیده نگیرید. مراجعه به اورژانس، حتی در شرایط بحرانی، واجب است.
در میان اخبار موشک‌ها، آژیرها، و شایعات نگران‌کننده، سلامت قلب شاید آخرین چیزی باشد که به ذهن می‌رسد — اما اولین چیزی‌ست که ممکن است آسیب ببیند. بحران‌ها تمام می‌شوند، اما پیامدهای جسمی و روانی آن‌ها می‌تواند باقی بماند. مراقبت از سلامت، نه فقط وظیفه‌ای فردی، که بخشی از تاب‌آوری جمعی است.