رکود علمی در سایه تجهیزات قدیمی؛ دانشگاه‌ها چشم انتظار صندوق توسعه‌اند
اقتصاد ایران: دبیرکل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری فرسودگی تجهیزات را یکی از دلایل رکود علمی کشور دانست و گفت: اخیراً پیگیری‌هایی در مورد جذب منابع از صندوق توسعه ملی برای آزمایشگاه‌ها انجام شده است.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
به گزارش خبرنگار مهر، تجهیزات آزمایشگاهی و زیرساخت‌های پژوهشی در پیشبرد تحقیقات علمی نقش حیاتی دارند و بدون وجود دستگاه‌ها و زیرساخت‌ها مناسب امکان انجام آزمایش‌های دقیق و قابل اعتماد وجود ندارد و حتی می‌تواند کاهش کیفیت داده در پژوهش‌ها را به دنبال داشته باشد. همچنین آزمایشگاه‌های مجهز می‌توانند زمینه‌ساز جذب پژوهشگران، توسعه همکاری‌های علمی و تربیت نیروی متخصص هستند.
در سال‌های اخیر، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ایران با چالش‌هایی در زمینه زیرساخت‌های آزمایشگاهی مواجه بوده‌اند. یکی از مهم‌ترین مشکلات کمبود بودجه برای تعمیر و تجهیز آزمایشگاه‌ها است. به دلیل مشکلات ناشی از تورم و کاهش ارزش پول ملی، مبالغی که در بودجه‌های سالانه برای این موضوع اختصاص داده می‌شود، پاسخگوی نیازهای دانشگاه‌ها برای تهیه تجهیزات جدید و به‌روز نیست. از طرف دیگر فرسودگی تجهیزات موجود نیز محدودیت‌های جدیدی ایجاد می‌کند.
در همین راستا اسفند ماه سال ۱۴۰۱، مجوز برداشت ۱۰۰ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی برای تجهیزات آزمایشگاهی و زیرساخت‌های پژوهشی صادر شد. در سال ۱۴۰۲ پس از اختصاص این مبلغ، معادل ۱۰ میلیون یورو از آن برای پرداخت بدهی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های اطلاعاتی در نظر گرفته شد و مابقی آن برای تجهیزات بین دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها توزیع شد. ولی با این وجود به نظر می‌رسد این مبالغ پاسخگوی مشکلات نبوده و دانشگاه‌ها هنوز با مشکلات ناشی از کمبودهای تجهیزاتی دست و پنجه نرم می‌کنند.
بر همین اساس از دکتر پیمان صالحی؛ دبیرکل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) و معاون پژوهشی وزیر علوم احتمال اختصاص منابع جدید برای توسعه زیرساخت‌های پژوهشی را جویا شدیم.
پیگیر دریافت مبالغ جدید از صندوق توسعه ملی هستیم
دکتر پیمان صالحی در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد دریافت منابع جدید از صندوق توسعه ملی گفت: اخیراً پیگیری‌هایی در مورد جذب منابع از صندوق توسعه ملی انجام شده است. دلیل پیگیری برای جذب منابع از صندوق توسعه ملی این است که وقتی در قانون بودجه مبالغی تصویب می‌شود، امکان دخل و تصرف و افزایش و حذف بودجه فراهم نیست. قانون بودجه، بودجه‌ای است که در کشور جریان دارد و اگر ما بخواهیم به غیر از بودجه جاری کشور و بودجه وزارت علوم، بودجه‌ای را برای تجهیزات آزمایشگاهی در نظر بگیریم، تنها منبعی که وجود دارد، صندوق توسعه ملی است.
وی ادامه داد: دکتر سیمایی صراف؛ وزیر علوم پیگیری‌های خوبی را در این زمینه انجام داده‌اند. مکاتباتی در این زمینه انجام شده و گزارش‌هایی به صورت مکتوب و حضوری خدمت رئیس‌جمهور داده شده است. امیدواریم مانند دو سال گذشته که پیگیری‌ها جواب داد، ما باز هم بتوانیم از منابع صندوق توسعه ملی برای تجهیزات استفاده کنیم.
دبیرکل شورای عالی عتف در مورد وضعیت انتشار مقالات علمی کشور گفت: تعداد مقالات کشور در سال ۲۰۲۴ از سال ۲۰۲۳ بیشتر بوده است ولی ما باید با شیبی که کشورهای رقیب ما در حال پیشرفت هستند، پیش رویم. ما از نظر مقاله افت نکردیم ولی رتبه ما دچار کاهش شده است.
فرسودگی تجهیزات آزمایشگاهی؛ یکی از دلایل رکود علمی کشور
وی با تاکید بر این‌که یکی از مهم‌ترین عوامل رکود علمی و بهبود نیافتن رتبه علمی کشور ضعف زیرساخت‌های آزمایشگاهی و پژوهشی است، افزود: بخشی از این ضعف، بنیادی است و در برخی دیگر از بخش‌ها تجهیزات پیشرفته وجود دارد ولی فرسوده شده‌اند.
به گفته صالحی؛ دو سال گذشته مبلغی که از صندوق توسعه ملی به این موضوع اختصاص داده و به دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها تزریق شد، کمک کننده بود ولی مبلغ آن عدد بالایی نبود.
بدون وجود برخی تجهیزات آزمایشگاهی نمی‌توانیم مقاله منتشر کنیم
معاون پژوهشی وزیر علوم با اشاره به اهمیت زیرساخت‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی در انتشار مقالات علمی خاطر نشان کرد: امروزه اگر برخی تجهیزات در آزمایشگاه‌های ما وجود نداشته باشند، اصلاً نمی‌توانیم مقاله‌ای منتشر کنیم. به دلیل سخت‌گیری‌ها، مجلات بین‌المللی حاضر نیستند مقالات تحقیقاتی که با تجهیزات قدیمی انجام شده‌اند را منتشر کنند. بنابراین همین موضوع یکی از عوامل رکود علمی کشور در سال‌های اخیر بوده است.
نبود زیرساخت‌های مناسب پژوهشگران را دلسرد می‌کند
وی افزود: برخی اوقات نبود زیرساخت‌های تحقیقاتی مناسب، ممکن است برای پژوهشگران دلسرد کننده باشد. ما پژوهشگران فوق‌العاده‌ای داریم که با تمامی محدودیت‌ها در ایران کار می‌کنند؛ ولی وقتی تجهیزات مناسب نداشته باشند، ممکن است جذب کشورهای دور و نزدیکی شوند که تجهیزات خوبی در اختیار آن‌ها می‌گذارند و آن‌ها می‌توانند با فراغ بال به کار پژوهشی خود بپردازند.
صالحی در مورد راهکار غیر مالی حل این مشکل گفت: یک راه‌حلی که ما برای این مشکل در نظر داریم این است که سعی می‌کنیم با کشورهای دوست و همسایه تجهیزات آزمایشگاهی را به اشتراک بگذاریم. در بخشی ما تجهیزات خوبی داریم و در برخی بخش‌ها آن‌ها تجهیزات مناسبی دارند؛ ولی به هر حال وقتی راه دسترسی به تجهیزات زیاد باشد، سرعت تحقیقات کند خواهد شد.
در آزمایشگاه‌های آموزشی نیز وضعیت خوبی نداریم
وی در پاسخ به این‌که چقدر از صندوق توسعه ملی برای تجهیز آزمایشگاه و تامین زیرساخت‌های پژوهشی نیاز است؛ گفت: نیاز ما محدودیت ندارد چراکه دانشگاه‌های ما سال‌هاست با این مشکل مواجه هستند.
دبیرکل شورای عالی عتف با اشاره به اهمیت آزمایشگاه‌های آموزشی خاطر نشان کرد: علاوه بر مشکل آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، آزمایشگاه‌های آموزشی ما نیز که در آن‌ها دانشجو تربیت می‌شود نیز از نظر تجهیزات وضعیت مناسبی ندارند. بنابراین بودجه‌ها اول باید برای پژوهش هزینه شوند ولی باید به آزمایشگاه‌های آموزشی نیز نگاه ویژه‌ای داشت.