به گزارش سلامت نیوز به نقل از مهر،در شرایطی که مصرف کالاهای فرهنگی و آموزشی در کشور کاهش یافته، صنعت دخانیات با چهره‌ای مدرن‌تر، اما مرگبارتر، خود را به ذهن نوجوانان تحمیل کرده است. رنگ‌های جذاب ویپ‌ها، طعم‌های متنوع نیکوتینی، و تبلیغاتی که بی‌صدا اما مؤثر در فضای مجازی پخش می‌شوند، همه گواه آنند که امروز، سلامت نسل آینده در معرض تهدید جدی است.
دکتر شریف ترکمن‌نژاد، مشاور علمی جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران هشدار می‌دهد:«ما از شش تا هشت کارخانه دخانیات در دهه‌های گذشته، حالا به بیش از ۳۶ کارخانه رسیده‌ایم و سالانه حدود ۷۰ میلیارد نخ سیگار در ایران تولید و مصرف می‌شود. مصرف‌کنندگان دخانیات در کشور به ۱۲ میلیون نفر رسیده‌اند.»
دخانیات در قاب سریال و شبکه‌های اجتماعی
ترکمن‌نژاد معتقد است که صنایع دخانی با استفاده هوشمندانه از ابزارهای فرهنگی و رسانه‌ای، سیگار را نه فقط یک محصول، بلکه یک سبک زندگی معرفی کرده‌اند.
او تأکید می‌کند: «کافی است نوجوان یک شخصیت محبوب را در حال کشیدن سیگار در یک سریال خانگی ببیند؛ تمام آموزش‌های مدرسه به‌راحتی خنثی می‌شود.»
کیسه‌های نیکوتینی؛ محصولی جدید، خطرناک و بی‌صدا
محصولاتی مانند «کیسه نیکوتین» (Nicotine Pouches) حالا به‌عنوان نسل جدید و بی‌صدا از مصرف نیکوتین وارد بازار ایران شده‌اند. این محصولات کوچک، که در دهان قرار می‌گیرند، بدون دود و بو هستند و به‌شدت در میان جوانان رواج یافته‌اند.«این محصولات به‌طور خاص برای مصرف مخفیانه طراحی شده‌اند و در شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان انتخابی «مدرن و سالم‌تر» تبلیغ می‌شوند. این دقیقاً همان جایی‌ست که قانون‌گذاری و نظارت عقب مانده است.»
ضعف ساختاری در مالیات و قانون‌گذاری
با وجود تجربه جهانی که نشان می‌دهد افزایش قیمت دخانیات باعث کاهش مصرف می‌شود، ایران در حوزه مالیات دخانیات بسیار ضعیف عمل کرده است. افزایش‌های جزئی هم به‌دلیل تورم بی‌اثر شده‌اند و صنایع دخانی بدون دغدغه به توسعه فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند.
وقتی سیگار، قهرمان فیلم می‌شود
رسانه‌ها به‌ویژه سینما، نقش کلیدی در ترویج دخانیات دارند. حتی شرکت‌های بزرگی مانند فیلیپ موریس، از سال‌ها پیش اعلام کرده‌اند که «سلبریتی‌ها و فیلم‌ها، بهترین ابزار برای تبلیغ سیگارند.»
در اغلب فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی، کشیدن سیگار دیگر نه تابوست، نه هشداردهنده؛ بلکه به یک عنصر «کول» و شیک تبدیل شده است.
نبود قانون؛ راهی باز برای تبلیغ پنهان
مطالعه‌ای از دانشگاه الزهرا نشان می‌دهد که صحنه‌های مرتبط با سیگار در سریال‌ها و فیلم‌های خانگی به‌شدت افزایش یافته‌اند. بدون وجود یک نهاد ناظر یا دستورالعمل الزام‌آور، این جریان همچنان به رشد ادامه می‌دهد.
تدوین ۵ بسته سیاستی برای مهار بحران
با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی، پنج بسته سیاستی در حوزه مبارزه با دخانیات در حال بررسی و تصویب است. یکی از مهم‌ترین آن‌ها، سیاست‌گذاری رسانه‌ای برای حذف یا محدودسازی تبلیغات دخانیات در فیلم، سریال و فضای مجازی است.«اگر این سیاست‌ها اجرایی شوند، می‌توان به تغییر فضا امیدوار بود؛ اما تا آن زمان، صنعت دخانیات با قدرت رسانه، همچنان پیروز میدان است.»
سیگارهای الکترونیکی؛ فریب «آینده بدون دود
اگرچه شرکت‌هایی مثل فیلیپ موریس و JTI با شعارهایی مثل «آینده بدون دود» محصولات خود را عرضه می‌کنند، اما ویپ‌ها و سیگارهای الکترونیکی نیز نیکوتین دارند و حاوی ترکیبات سمی هستند. بخار این دستگاه‌ها شامل فلزات سنگین، فرمالدهید و مواد سرطان‌زا است.
انواع ویپ در ایران از آیکاس گرفته تا پادماد، به‌ویژه میان نوجوانان محبوب شده‌اند و فروشگاه‌ها در مرکز شهر و فضای مجازی بدون مجوز به فروش آن‌ها ادامه می‌دهند.
سهم نگران‌کننده شرکت‌های خارجی
گزارش وزارت صمت نشان می‌دهد که بیش از ۷۰٪ دخانیات تولید ایران تحت برندهای خارجی است و این شرکت‌ها، با تاکتیک‌های دیجیتال، بازار ایران را هدف گرفته‌اند؛ بدون نظارت و محدودیت.
بخار بی‌خطر؟ نه، سمی و مرگبار
در پایان باید گفت که تصور «بی‌ضرر بودن» بخار ویپ‌ها فریب بزرگی است. بخار ویپ، حاوی مواد محرک و آسیب‌زاست. ریه‌هایی که در اثر مصرف ویپ آسیب دیده‌اند، دچار «ریه پاپ‌کُرنی» می‌شوند؛ یعنی آسیب غیرقابل بازگشت با لکه‌های سفید در تصویربرداری.
دخانیات دیگر فقط یک نخ سیگار نیست. این صنعت با چهره‌ای مدرن، بی‌صدا اما کشنده، از فضای مجازی تا سریال‌های پرمخاطب نفوذ کرده و ریه نسل آینده را نشانه گرفته است. تنها راه مقابله، اجرای جدی قوانین، افزایش مالیات، نظارت بر محتوا و آگاه‌سازی عمومی است—پیش از آن‌که دیر شود.