ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

کاوه بهرامی‌مقدم کارگردان فیلم مستند «دره پروانه‌ها» که به زندگی و آثار زنده‌یاد شیون فومنی شاعر گیلانی می‌پردازد در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آشنایی‌اش با اشعار شیون فومنی گفت: آشنایی من با آثار شیون فومنی به سال‌های پس از انقلاب بازمی‌گردد، زمانی که از طریق نوارهای کاست و کتابفروشی‌های اطراف دانشگاه تهران با شعرهای گیلکی و فارسی او آشنا شدم. این آشنایی تدریجی، موجب شد تا به عمق مفاهیم اشعار او پی ببرم و به زبان و فرهنگ گیلکی علاقه‌مند شوم. در سال ۱۳۷۲ فیلم کوتاه ۱۶ میلی‌متری «پل» را بر اساس منظومه گیلکی او با عنوان «گِیشه دَمِرده» (عروس مرده) ساختم که در جشنواره‌های آن زمان نمایش داده شد. از آن پس، همواره دغدغه پرداختن به زندگی و آثار فومنی را داشتم، تا اینکه پنج سال پیش پروژه ساخت این مستند بلند ۸۶ دقیقه‌ای را آغاز کردم.

وی در پاسخ به این پرسش که بر چه جنبه‌هایی از زندگی و کار فومنی متمرکز بوده است، بیان کرد: شیون فومنی شاعری دوزبانه بود و هم به گیلکی و هم به فارسی شعر می‌سرود. در این مستند، هم به اشعار گیلکی او که ریشه در فولکلور و فرهنگ مردمی دارد، پرداخته‌ام و هم به اشعار فارسی او که جایگاهی ویژه در ادبیات معاصر ایران دارد. فومنی شاعری بود که هم برای عامه مردم جذاب بود و هم برای اهل ادب. در واقع، او همچون حافظ توانسته بود پیوندی میان مخاطبان عام و خاص ایجاد کند.

بهرامی‌مقدمی افزود: سعی کردم نگاهی جامع و متفاوت در ساخت این فیلم داشته باشم به همین دلیل ضمن استفاده از نظرات طیف های گوناگونی از مردم عادی و دهقانان گرفته تا ادیبان و اهل فن درباره شیون از تصاویر سینمایی شاعرانه برای درک بیشتر تفکرات او و تاثیرات اجتماعی و ادبی‌اش استفاده کردم.

این کارگردان درباره چالش‌های ساخت این مستند گفت: به دلیل پراکندگی شخصیت‌های مرتبط با فومنی در سراسر ایران، مصاحبه‌ها و فیلمبرداری‌ها زمان‌بر شد. همچنین، محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری کرونا، روند تولید را کُند کرد. در نهایت، پس از پنج سال فیلم در مکان‌هایی مانند خانه هنرمندان، خانه سینما، جشنواره سینماحقیقت، جشنواره فیلم رشد، موزه سینما، جشن مستقل سینمای مستند نمایش داده شد. «دره پروانه ها» به عنوان بهترین مستند بلند هجدهمین جشنواره «سینماحقیقت» از نگاه انجمن دانش آموختگان مرکز اسلامی آموزش فیلمسازی انتخاب شد.

وی با اشاره به اینکه سینما را با عشق پیگیری می‌کند نه با هدف پول، گفت: من فعالیت در عرصه فیلمسازی را از سال ۱۳۶۴ با سینمای جوان آغاز کردم، هرچند پیش از انقلاب نیز با سینمای کوتاه و فیلمسازانی مانند بصیر نصیری آشنا بودم اما حرفه اصلی من مهندسی راه و ساختمان بود و تا چند سال پیش در این زمینه فعالیت می‌کردم. فیلمسازی همیشه دغدغه شخصی من بود و بیشتر از سر علاقه و عشق به سینما به آن پرداختم تا جنبه اقتصادی.

بهرامی‌مقدم درباره دیگر مستندهای پرتره‌ای که ساخته است، توضیح داد: من مستند «سفر در امتداد سرزمین کهن» را درباره منوچهر طیاب ساختم. وی یکی از پیشکسوتان سینمای مستند ایران بود که بیش از نیم قرن به ثبت فرهنگ و معماری ایرانی پرداخت. در این مستند که حاصل ۶-۷ ماه همراهی با ایشان بود، به بررسی مجموعه آثار وی پرداختم. طیاب تمام ایران را زیر پا گذاشته و میراث فرهنگی ما را به تصویر کشیده بود. یکی دیگر از آثار پرتره من مربوط به کمال‌الملک است. در مستند «کمال‌الملک»، هم به زندگی شخصی این نقاش بزرگ قاجار پرداختم و هم به آثار و تأثیرات او؛ از حضور او در دربار ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه تا تأسیس اولین مدرسه هنری در محل فعلی وزارت ارشاد. کمال‌الملک نه تنها خود استادی بی‌نظیر بود، بلکه شاگردان بزرگی پرورش داد که هرکدام سهمی در هنر ایران دارند. همچنین مستند «پرنده آبی» درباره زندگی تقی عسگری از دیگر مستندهایی است که ساخته ام. تقی عسگری، قهرمان شیرجه ایران، نمونه بی‌نظیری از پشتکار و عشق به میهن بود. وی که خود مهندس راه و ساختمان و از همکاران و استادان من بود، در ۱۰۰ سالگی همچنان فعال بود و حتی در این سن شیرجه می‌زد. عسگری از پایه‌گذاران استاندارد ساخت استخرهای ورزشی در ایران بود و هنوز هم رکوردهای او در آسیا شکسته نشده است. او نشان می‌دهد که عشق به کار و میهن محدودیت سنی نمی‌شناسد.

این کارگردان در پایان درباره پخش و اکران مستند «دره پروانه‌ها» گفت: تهیه‌کننده این فیلم، بنیاد شیون فومنی است که به مدیریت حامد فومنی (فرزند شاعر) فعالیت می‌کند. تصمیم‌گیری درباره پخش گسترده‌تر، مانند نمایش در تلویزیون یا پلتفرم‌های دیجیتال، بر عهده این بنیاد است. البته کارهای قبلی من نیز مانند مستندهای «سفر در امتداد سرزمین کهن»، «کمال‌الملک» و «پرنده آبی» در تلویزیون پخش شده‌اند، بنابراین احتمال چنین اتفاقی برای این فیلم نیز وجود دارد.