به گزارش سلامت نیوز، پوشش واکسیناسیون در ایران بالای 98 درصد است؛ این فراگیری در ایمن‌سازی سالانه از مرگ و میر تعداد بالایی از کودکان جلوگیری می‌کند.
واکسیناسیون یک پیشگیری سطح اول محسوب می‌شود که علاوه بر فرد از جامعه نیز حفاظت می‌کند. در حال حاضر 24 سال است که هیچ موردی از بیماری فلج اطفال در کشور رخ نداده، بیماری کزاز نوزادی حذف شده، موارد بیماری دیفتری به صفر نزدیک شده و بیماری‌های سرخک و سرخجه هم در مرحله حذف قرار دارند اما به گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت، ایران در مجاورت کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان و عراق است که به دلایل مختلف سطح خدمات بهداشت عمومی و واکسیناسیون ضعیف دارند، به همین دلیل تنها راه حفظ سلامت کودکان کشور، تأمین پوشش واکسیناسیون در بالاترین حد ممکن است.
دکتر سیدمحسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت و درمان وزارت بهداشت با اشاره به سابقه طولانی مدت واکسیناسیون عمومی کشور می‌گوید: «ایران سابقه طولانی در واکسن دارد، 20 سال بعد از کشف و معرفی واکسن آبله به دنیا این واکسن در بخشهایی از ایران به کودکان تزریق شد. در دوره قاجار برنامه واکسیناسیون آبله به طور وسیعتری پیگیری و این مسیر ادامه داشت تا اینکه در آستانه پیروزی انقلاب عملاً بیماری آبله در ایران ریشه‌کن شد و اطلاعیه جهانی ریشه‌کنی آبله هم در سال 1979 به تأیید سازمان جهانی بهداشت رسید. اما برنامه سراسری واکسیناسیون به شکل جامع از سال 1363 در کشور با روی کار آمدن شبکه بهداشت خدمات درمانی متحول شد.»
اولین برنامه خانه‌های بهداشت، توسعه واکسیناسیون سراسری، دسترسی آسان برای همه مردم در مناطق برخوردار، کمبرخوردار، شهری و روستایی بود. دکتر زهرایی با بیان اینکه در سال اول اجرای برنامه، پوشش پایین داشتیم، توضیح میدهد: «سال اول فقط توانستیم حدود34 درصد بچهها را پوشش دهیم، اما با تبلیغات گسترده در فضای عمومی جامعه و توسعه زیرساختها، جذب نیروی انسانی آموزش‌دیده اعم از به‌ورز و حمایت همه‌جانبه، توانستیم به سرعت به پوشش بالای 95 درصد در گروه هدف برسیم. طی سالهای گذشته هم بین 98 تا 99 درصد گروه هدف را پوشش دادیم که در دنیا کم‌نظیر است.»
یکی از اهداف سازمان جهانی بهداشت این است که همه کشورهای دنیا بتوانند، با زدن نوبت سوم واکسنهای حاوی دیفتری مثل واکسن پنجگانهای که ما میزنیم، حداقل به 90 درصد در سطح کشورشان برسند. رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در اینباره می‌گوید: «با مقایسه عملکرد پوشش واکسیناسیون ایران با کشورهای دیگر به جرأت می‌توان گفت جزو کشورهای موفق در واکسینه کردن کودکان، با پوشش بالای 98 درصد هستیم. گاهی تصور می‌شود ایمن‌سازی فقط در کشورهای فقیر و ضعیف پوشش مناسب ندارد، اما با بررسی سایت سازمان بهداشت جهانی در مورد پوشش واکسیناسیون کشورها درمییابیم، کشورهای توسعه‌یافته غربی مثل سوئد، آلمان، فرانسه، انگلستان و کانادا هم پوشش واکسیناسیونشان کمتر از 95 درصد است و عملکرد خوب ایران افتخار نظام سلامت است که با همراهی خوب مردم ممکن شد.»
دیگر خبری از فلج اطفال نیست
در کنار نظام مراقبتی که برای پایش موارد مشکوک بیماری در سراسر کشور برقرار شد، در زمینه واکسیناسیون، ایران دستاوردهای بسیاری کسب کرد که مهم‌ترین آنها ریشه‌کنی فلج اطفال است.
دکتر زهرایی توضیح میدهد: «قبل از انقلاب، سالانه چندهزار مورد فلج اطفال داشتیم که آسیب بسیاری به سلامت کودکان وارد میکرد، اما با واکسیناسیون وسیع و انجام موارد کنترلی توانستیم بیماری را در کشور پاک کنیم و نزدیک به 24 سال است، این وضعیت در کشور حفظ شده و هیچ موردی از بیماری فلج اطفال ناشی از ویروس آن نداریم. این موفقیت ارزشمند در شرایطی به دست آمده است که در همسایگی کشورهایی مثل افغانستان و پاکستان قرار داریم، همسایگانی که پوشش واکسیناسیون مطلوبی ندارند و بالاترین ترددهای مجاز و غیرمجاز را از آنها داریم.»
طی سالهای گذشته همیشه خطر ورود ویروس به کشور از کشورهای همسایه وجود داشته و دارد، اما گستردگی واکسیناسیون کودکان ایرانی باعث شده است، بچهها در مقابل ورود مجدد بیماری ایمن بمانند. به گفته دکتر زهرایی، اوایل دهه 60 زمانی که واکسیناسیون گسترده هنوز شکل نگرفته بود، سه ونیم درصد جامعه مبتلا به ویروس هپاتیت B بودند و میتوانستند به دیگران هم منتقل کنند و خودشان هم در معرض آسیب کبدی یا بیماری‌های ناشی از آن بودند. به دنبال برنامه‌های واکسیناسیون در سالهای گذشته این میزان به کمتر از یک درصد در جامعه کاهش پیدا کرد که موفقیت بسیار بزرگی است که نقش مهمی در سلامت جامعه در مقابله با بیماری هپاتیتB دارد.
مرگ با کزاز؛ حفظ جان 100 هزار کودک با واکسن
او درمورد بیماری دیفتری هم می‌گوید: «دیفتری بیماری بسیار کشنده در سالهای دور بود، اما اکنون شرایط طوری است که پزشکان هم این بیماری را به ندرت میبینند. یعنی از حدود 60 سال پیش که همه گیریهای وسیع و مرگ و میربالایی در کودکان به واسطه ابتلا به دیفتری داشتیم حالا به جایی رسیدیم که این بیماری جزو بیماری‌های نادر شده است. یکی دیگر از دستاوردهای پوشش واکسیناسیون در کشور مربوط به ویروس سرخک است. در گذشته و در جمعیت 35 میلیونی کشور سالانه 250 هزار نفر مبتلا به سرخک میشدند و از این تعداد دو تا سه هزار کودک فوت میکردند، ولی در حال حاضر به مرحله تأیید حذف ویروس بومی سرخک و سرخچه از سازمان بهداشت جهانی رسیدیم که نشان‌دهنده اثربخشی واکسیناسیون در کشور است.»
جلوگیری از مرگ کودکان در سطح دنیا هم قابل توجه است، به طوری که برآوردها در چهارسال گذشته نشان میدهد واکسیناسیون در سال توانسته است از مرگ حدود 4 میلیون کودک درجهان جلوگیری کند.
دکتر زهرایی درمورد هدفگذاریهای سازمان بهداشت جهانی برای کاهش بیماری‌های واگیردار می‌گوید: «مقرر شده است، تا سال 2030 یعنی حدود 5 سال دیگر با واکسیناسیون از مرگ 5 میلیون کودک جلوگیری شود که یعنی یک میلیون جان دیگر می‌تواند با واکسن نجات پیدا کند. قبل از وسعت گرفتن واکسیناسیون در کشور، کزاز نوزادی از جمله بیماریهایی بود که به تنهایی عامل یک چهارم مرگهای نوزادی در آن سالها معرفی می‌شد. اگر این بیماری کنترل نمیشد از یک میلیون تولد نوزاد، 7 هزار مرگ را رقم میزد. سالهاست که موارد مرگ ناشی از کزاز نوزادی سالانه یک یا دو مورد است. در این سالها حداقل توانستهایم از مرگ 100 هزار نوزاد به علت کزاز جلوگیری کنیم. همچنین واکسیناسیون سرخک جلوی 80 هزار مرگ را گرفته و با واکسن فلج اطفال هم موفق شدیم، جلوی نقص عضو 24 هزار کودک را در ایران بگیریم.»
دردسرهای همسایگی
مشاهده بیماری سرخک در برخی مناطق کشور یکی از مواردی است که با وجود تأییدیه حذف این ویروس سبب نگرانی می‌شود، چراکه سرخک می‌تواند به سرعت شیوع پیدا کند. بیماری که واکسن آن در 9 و 18 ماهگی تزریق می‌شود، اما به گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت، ایران در همسایگی سه کشور افغانستان، پاکستان و عراق قرار دارد که شیوع سرخک در آنها بالاست. در این میان نوزادان زیر 9 ماه و افرادی که واکسن نزده‌اند در صورت تماس با این افراد، مبتلا می‌شوند.
در سال گذشته 673 مورد مبتلا به سرخک در کشور مشاهده و بلافاصله با مشاهده این موارد و برای پیشگیری از شیوع سرخک، 56 هزار واکسن در آن مناطق مجدد تزریق شد. دکتر زهرایی بیان می‌کند: «مبارزه با بیماری واگیردار بحث یک کشور نیست. همه کشورها باید همدل شوند با پوشش بالای واکسیناسیون به سمت کاهش بیماریها و تبعات ناشی از آن حرکت کنند. تازمانی که در مجاورتمان، کشورهایی با ضعف ساختار بهداشتی وجود دارد، در معرض ورود مجدد ویروس قرار داریم. راه محافظ فعلی، نگهداشت پوشش بالای واکسیناسیون در کشور است. وقتی گفتیم 98 تا 99 درصد از جامعه هدف تحت پوشش هستند، یعنی هنوز یک درصد جامعه که جمعیتی حدود 10 تا 20 هزارنفر می‌شوند، واکسن دریافت نکردند.»
اگر سالانه یک میلیون کودک واکسینه شوند، ممکن است، 5 درصدشان ایمنی صددرصدی نداشته باشند که 50 هزار کودک می‌شود که اگر کنار آمار کودکان واکسن نزده قرار بگیرند جمعیتی حدود 70 هزار نفر می‌شوند، یعنی افرادی که همچنان در معرض خطر ابتلا به سرخک در طغیانها هستند. به همین دلیل تا زمانی که کشورهای همسایه به شرایط مطلوبی در واکسن نرسند، باید نظام مراقبتی را کامل اجرا کنیم.
هزینه واکسن تکمیلی فلج اطفال فقط 22 میلیارد تومان
رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در مورد هزینههای اجرای این نظام مراقبتی می‌گوید: «واکسن فرآوردهای حساس بوده و باید تا زمان تزریق در دمای مناسب 2 تا 8 درجه نگه داشته شود و نظام سلامت به غیر از هزینههایی که برای تأمین واکسن می‌کند باید شرایط نگهداری از آن را در نظر بگیرد که همه اینها مشمول هزینه است و برای حفظ سلامت کودکان همه ساله انجام می‌شود. مثلاً سالانه دو نوبت در مناطق جنوب شرق کشور و سایر مناطق پرخطر عملیات واکسیناسیون تکمیلی فلج اطفال را به صورت خانه به خانه انجام میدهیم تا همه بچه‌های زیر 5 سال در دو نوبت مجدداً واکسن را دریافت کنند. سال گذشته برای اجرای این برنامه فقط 22 میلیارد تومان هزینه اجرایی متقبل شدیم.»