اصفهان شاهزاده‌ای گم شده در میان یادگاری نویسی‌ها
اقتصاد ایران: اصفهان -یادگاری نویسی چون خنجری بر پیکره بناهای تاریخی اصفهان نشسته و هویت تاریخی این شهر را به خطر انداخته است.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مرجان سیف الدین *: هرکاشی، با نقش‌های زیبا و رنگارنگ خود مانند بهاری است جامد اما جاویدان و پایدار، گویی ساختمان مسجد شیخ لطف الله شیشه‌ای است که روح فرهنگ و تمدن ایران را در آن بنا نهاده اند تا جاودان بماند. نگهداری از مسجد شیخ لطف الله پاسداری از فرهنگ و تمدن ایران است زیرا این مسجد تبلور روح هنرمندانه ایرانی است.
محمد ندوشن اسلامی، نویسنده پر آوازه ایران، اصفهان را بعد از اینکه شاهزاده اساطیری معرفی می‌کند چنین زیبا او را وصف می‌کند: دمدمه‌های اردیبهشت، اصفهان چون شاهزاده افسون شده‌ای است که طلسمش را شکسته‌اند و آرام آرام از خواب بیدار می‌شود. شکوفه‌های به و بادام، رویاهای پرپر شده اویند و بید مجنون، معشوقه‌ای که زلف های خود را بر او افشانده است و بهار جاویدان، در این رنگ‌ها و نقش‌های کاشی‌ها جای دارد.
اما افسوس که خط‌ها و نوشته‌های نامانوس، چون خنجری بر پیکره نقش جهان نشسته‌اند و این جان زنده را، بی جان کرده‌اند؛ یادگاری‌هایی که جای تحسین را به حیرتی تلخ داده است، و شاید اگر دکتر ندوشن دوباره به اصفهان می‌آمد، می‌نوشت «اصفهان دیگر آن شاهزاده اساطیری آماده جلوس بر تخت شاهی نیست و از خود می‌پرسیدم، به چه معنایند این نقش‌ها و رنگ‌ها؟ چه می‌خواهند بگویند این خط‌های ناخوانا بر این سنگ‌ها، بوته‌ها و نوشته‌ها و اسلیمی‌ها که در هم می‌پیچند؟ جز اینکه این دست‌خط‌ها، به میراث فرهنگی ایران خیانت کرده‌اند و به اصفهان و هنر و فرهنگ آن بی‌احترامی روا داشته‌اند.»
ندوشن در کتاب «سفیر سیمرغ» بارها به تحسین اصفهان زبان می‌گشاید و می‌نویسد و در تماشای میدان «نقش جهان» یادآور می‌شود که گویا بزرگ‌ترین میدان دنیا همین است و شهر اصفهان را همچون تیسفون روزگار باستان می‌داند و نام شاه‌عباس و خسرو انوشیروان را کنار هم می‌گذارد و در گوشه‌ای از این تحلیلش می‌نویسد: «چه از لحاظ قدرت سیاسی، چه از لحاظ تحرک اجتماعی»، اصفهان زمان شاه‌عباس را به تیسفون عصر خسرو اول ساسانی تشبیه می‌کند.
این نویسنده درباره چهلستون چنین می‌گوید: شاه‌عباس می‌خواسته است همان عظمت گذشته را که چه بسا از طریق شاهنامه، بر آن آگاهی یافته بوده، تجدید کند.، او کاخ عالی قاپو را نیز جز آفریده‌های زیبای دست هنرمندان بهشتی توصیف می‌کند و در وصفش به چنین سنجش‌ها و تشبیهاتی دست می‌زند، نقش و نگارهایش، گل و گیاه و طاووس و مرغ، بر دیوار و سقف، یادآور فرش بهارستان ساسانی است.
ندوشن وقتی به سی‌وسه پل می‌رود، مثل هر بنای دل‌انگیز و فاخری از دیدنش احساس افتخار می‌کند.همان سی و سه پلی که مدتی است دفتر یادداشت رهگذرانی است که از فقر فرهنگی، دوستداران میراث فرهنگی را به سوگ نشانده است. در جای دیگر در توصیف حال و هوای پل‌های اصفهان می‌آورد: در فاصله میان سی‌وسه پل و پل خواجو، گردشگاه بسیار زیبایی ایجاد شده است، با چمن و گل و درخت، و رودخانه که در کنارش می‌گذرد و ناخواسته او را به یاد تصنیف زیبای «به اصفهان رو که تا بنگری بهشت ثانی» می‌اندازد تصنیفی که او بارها در نگارش این کتاب زیبا آن را زمزمه کرده است و می‌گوید اصفهان را باید با قلم شاعرانه توصیف کرد و نوشت.
او می‌نویسد اصفهان در شعرها نیز جایی سنگین و گران دارد و بسیاری از سخنوران و شاعران در وصف او نکته‌ای گفتند:
دریغ از اصفهان و از صفای او
که بوی مشک می‌دهد هوای او
سروش اصفهانی
اصفهان را نیمه خوانند از جهان
صد جهان من دیده‌ام در اصفهان
صائب تبریزی
اصفهان شهری مینیاتوری
اصفهان، شهری مینیاتوری که هر گوشه‌اش حکایتی است از هنر و تاریخ. همان‌گونه که پیترو دلاواله آن را «مینیاتور هنر» خوانده و «ژان باتیست تاورنیه فرانسوی» میدان نقش جهان را صحنه‌ای باشکوه برای نمایش هنر شاه عباس کبیر دانسته است. و در سفر خود به اصفهان می‌نویسد: «این شهر، همچون آینه‌ای است که در آن تاریخ، فرهنگ و هنر به هم می‌تابند و هر نقش و نگار، استعاره‌ای است از روح ایرانی و زیبایی جاودانه‌اش، چهارباغ خیابانی است که هر سفیر و مسافری را افسون خود می‌کند. درختان چنار به آن زیبایی داده و زمین‌های دو طرف گل‌کاری شده‌اند».
«هنریش بروگش آلمانی» و «گمریت هاکس آمریکایی» دو سفیری بودند که در زمان شاه عباس به اصفهان آمدند و نوشتند: چهارباغ واقعاً یک خیابان زیبا، باشکوه و بی‌مانند است. در این خیابان هم، مانند سایر آثار اصفهان، شکوه طبیعت و هنر انسانی با هم به‌طور هماهنگ آمیخته شده و یک اثر بدیع و تماشایی به وجود آورده است. در دو طرف خیابان، ساختمان‌های بزرگان، قصرهای سلطنتی، مساجد و مدارس قدیمی بر شکوهش افزوده‌اند.
یادگاری بر یادگارها ننویسید.
با توصیف شاعرانه از اصفهان باید گفت، بسیار دردناک است که زیبایی اصفهان را در زیر حکاکی‌ها، خط خطی‌ها و نام‌های نامانوس ببینیم گرچه یادگاری نویسی در بناهای تاریخی در اصفهان بشدت کاهش یافته و اکنون کمتر مشاهده می‌شود امااین خط‌ها و نقوش ناخوانا، به‌جای تحسین، حس غم و حیرت را در بینندگان به وجود آورده است،. آثاری که به نقل از دکتر ندوشن، در دوران شاه‌عباس به تیسفون عصر خسرو اول ساسانی تشبیه شده و بناهای فاخر مانند چهلستون و عالی‌قاپو به عنوان آثار هنری بهشتی توصیف کرده است.
برخی موارد نادر که ناشی از نا آگاهی افراد در زمینه اهمیت آثار تاریخی و بافت‌های قدیمی است را هنوز مشاهده می‌کنیم و این در حالی است که طبق ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی «هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی، تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است یا تزئینات، ملحقات، تأسیسات، اشیا و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور، که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی- تاریخی یا مذهبی باشد، خسارت وارد آورد، علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از یک الی ۱۰ سال محکوم می‌شود.»
استان اصفهان با بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی که یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام‌های میدان نقش جهان، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده، کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی است.
سوم اردیبهشت زادروز شیخ بهایی، روز اصفهان نام گذاری شده است. اصفهان با الگوی همزیستی مسالمت آمیز ادیان و ثبت چهار میراث جهانی یونسکو، سومین شهر پرجمعیت ایران پس از تهران و مشهد سومین کلان شهر ایران است. اصفهان چهاردهمین کلان‌شهر پرجمعیت خاورمیانه است و جزو ۲۰ شهر اول توریستی دنیا است.
*خبرنگار