سرخک از مرزها می‌آید؛ هشدار وزارت بهداشت درباره اتباع واکسینه نشده
اقتصاد ایران: معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: ما حدود هفت تا هشت میلیون تبعه داریم که بخشی از آن‌ها ممکن است واکسیناسیون کامل دریافت نکرده باشند.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
به گزارش خبرنگار خبرگزاری مهر، علیرضا رئیسی معاون بهداشت وزارت بهداشت در نشست خبری بیست و ششمین همایش آموزش پزشکی و هفتمین جشنواره مطهری که به مناسبت هفته سلامت برگزار شد، گفت: در حالی که دنیا به سمت پیشرفت‌های پزشکی و بهداشتی گام برمی‌دارد، همچنان عوامل خطری جدی، جان مادران و نوزادان را تهدید می‌کند.
وی افزود: سالانه هزاران مادر در سراسر جهان به‌دلیل مشکلات مرتبط با بارداری و زایمان جان خود را از دست می‌دهند؛ نوزادان نیز با خطراتی همچون نارسایی، عفونت‌ها و سو تغذیه مواجه هستند.
به گفته رئیسی؛ با وجود تلاش‌های بی‌وقفه مراکز بهداشتی، این چالش‌ها به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه همچنان ادامه دارد.
وی افزود: در این میان، آزمایشگاه‌های بهداشتی نقش پررنگی در شناسایی زودهنگام عوامل خطر، پایش وضعیت مادر و نوزاد، و ارائه خدمات تخصصی ایفا می‌کنند.
رئیسی ادامه داد: در دوران همه‌گیری کرونا، این نقش دوچندان شد و کارکنان آزمایشگاه‌ها با وجود کمبود منابع و افزایش حجم مراجعات، با دقت و مسئولیت‌پذیری، در خط مقدم مراقبت از سلامت مادران باردار و نوزادان حضور داشتند.
به گفته وی؛ انتظار می‌رود با افزایش آگاهی، توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و حمایت‌های بین‌المللی، بتوان گام‌های مؤثرتری برای کاهش مرگ‌ومیرهای قابل پیشگیری در میان مادران و نوزادان برداشت.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با اشاره به اهمیت عدالت در دسترسی به خدمات سلامت، اظهار داشت: ما باید بتوانیم عدالت در دسترسی را برای همه مردم کشور فراهم کنیم؛ به این معنا که هر فردی، در هر نقطه‌ای از کشور که زندگی می‌کند، بتواند با کمترین هزینه خدمات سلامت را دریافت کند. این موضوع به ظاهر ساده است اما در عمل بسیار پیچیده است و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت است.
وی افزود: خوشبختانه یکی از نقاط قوت نظام سلامت ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر، در همین حوزه است. ما در حال حاضر برای ۳۰ میلیون نفر از جمعیت کشور که در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر زندگی می‌کنند، دسترسی ایجاد کرده‌ایم. من پیش از این نیز گفته‌ام و دوباره تأکید می‌کنم که امکان ندارد در کشوری مانند ایران، حتی در جمعیت‌های کمتر از هزار نفر، خانه بهداشت وجود نداشته باشد.
ابزارهای مهم برای تحقق عدالت در سلامت
رئیسی با تأکید بر اهمیت شبکه گسترده بهداشت گفت: این گستردگی شبکه بهداشت در سطح کشور و میزان دسترسی مردم، خصوصاً در حوزه پیشگیری، نقطه‌قوت مهمی برای نظام سلامت ایران محسوب می‌شود.
وی در ادامه افزود: یکی از ابزارهای مهم برای تحقق عدالت در سلامت، استفاده از ظرفیت‌های جغرافیایی کشور از طریق سیستم‌های ساختارمند مثل پزشکی خانواده و نظام ارجاع است. این ابزارها می‌توانند فرصت‌های برابر برای مردم در سراسر کشور فراهم کنند. پزشکی خانواده و نظام ارجاع از بهترین ابزارهایی هستند که امکان ارائه بسته‌های خدماتی مشخص، با جمعیت و کیفیت تعریف‌شده را به صورت منظم فراهم می‌کنند.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با اشاره به چالش‌های درون‌سازمانی گفت: اگر از منظر نظام سلامت به بیرون نگاه کنیم، وظیفه اصلی ما ایجاد این عدالت است. اما اگر به درون ساختار سلامت نگاه کنیم، می‌بینیم که در زمینه‌هایی مثل بهداشت، درمان و آموزش، موفقیت کامل حاصل نشده و یکی از دلایل اصلی آن، نظام پرداخت چندپاره است.
وی توضیح داد: در حال حاضر مدل‌های متنوعی از پرداخت در حوزه سلامت وجود دارد؛ در برخی بخش‌ها پرداخت سرانه، در برخی سرویس‌محور و در جاهایی پرداخت مبتنی بر عملکرد است.
وی افزود: همین گوناگونی در پرداخت‌ها موجب شده دستیابی به عدالت در پرداخت بسیار دشوار باشد.
رئیسی ادامه داد: اجرای عدالت کاری بسیار سخت است، اما نظام پرداخت باید به گونه‌ای طراحی شود که رفتار افراد را در جهت اهداف سلامت شکل دهد. ما اگر به بازار کار هم نگاه کنیم، متوجه می‌شویم وقتی شغلی با درآمد بیشتر ایجاد می‌شود، افراد به آن سمت تمایل پیدا می‌کنند.
به گفته وی؛ در حوزه پزشکی و تخصص‌ها نیز همین‌طور است. برخی تخصص‌ها با تراکم بالا و برخی با کمبود مواجه هستند، که این مسئله نیز از نبود تعادل در نظام پرداخت نشأت می‌گیرد.
وی ادامه داد: وزارت بهداشت در دوره جدید مدیریتی خود، به صورت جدی به این موضوع وارد شده و تلاش دارد با در نظر گرفتن شرایط متفاوت مناطق از روستا تا مرز، و سطح تحصیلات و تخصص افراد، تعادل واقعی و پایدار ایجاد کند.
به گفته رئیسی؛ این مسیر دشوار است اما گامی ضروری برای رسیدن به عدالت سلامت در کشور به شمار می‌آید.
پویش‌ها ابزار آگاهی‌بخشی هستند، نه راه‌حل فوری کاهش تصادفات
معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به راه‌اندازی پویش‌هایی در حوزه کاهش تصادفات جاده‌ای، گفت: هر برنامه‌ای متناسب با ظرفیت و هدف‌گذاری‌اش باید مورد انتظار قرار گیرد.
وی افزود: پویش‌ها در ذات خود به معنای آگاهی‌بخشی، جلب توجه و حساس‌سازی جامعه و مسئولان نسبت به یک مسئله مهم هستند، نه راه‌حلی فوری برای حل مشکلات پیچیده‌ای مانند سوانح جاده‌ای است.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از روزهای خاص در تقویم نیز با همین هدف نام‌گذاری شده‌اند، افزود: هدف از راه‌اندازی پویش‌هایی مثل "پویش نه به تصادف"، جلب توجه عمومی و مسئولان به عمق فاجعه تصادفات جاده‌ای بود. اما این به معنای انتظار کاهش فوری تصادفات از اسفند تا فروردین نیست. موفقیت چنین پویش‌هایی باید با ابزارهای مشخص و معیارهای عینی مانند اصلاح نقاط حادثه‌خیز یا بازنگری در قوانین سنجیده شود.
رئیسی با تأکید بر اینکه حل معضل تصادفات نیازمند نگاه چهارضلعی است، افزود: ضلع اول، وضعیت جاده‌هاست؛ ما بیش از ۳ هزار نقطه حادثه‌خیز در کشور داریم که اصلاح آن‌ها زمان‌بر و نیازمند عزم ملی است. ضلع دوم، قوانین و جرایم رانندگی است که متأسفانه بازدارندگی کافی ندارند.
رئیسی ادامه داد: در بسیاری کشورها جرایم رانندگی آن‌قدر سنگین‌اند که متخلفان به‌ندرت ریسک می‌کنند، اما در ایران جرایم سبک است و اجرای قانون نیز با چالش مواجه است.
سالانه نزدیک به ۲۰ هزار جوان در تصادفات جان خود را از دست می‌دهند
وی ادامه داد: ضلع سوم به اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی بازمی‌گردد. هدف پویش نیز در همین زمینه بود؛ آگاه‌سازی مردم و هشدار به مسئولان نسبت به کم‌کاری‌ها و نواقص موجود. ما از یک‌سو از جوانی جمعیت صحبت می‌کنیم، اما سالانه نزدیک به ۲۰ هزار جوان در تصادفات جان خود را از دست می‌دهند. این آمار تکان‌دهنده است و باید زنگ خطری جدی برای همه باشد.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با اشاره به اینکه این پویش دارای سه فاز کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است، گفت: ارزیابی تأثیر نهایی این پویش، باید در بازه سه ساله و با شاخص‌هایی چون کاهش تصادفات، کاهش مرگ‌ومیر و ارتقا ایمنی صورت گیرد.
رئیسی ضلع چهارم این مسئله را ایمنی خودروها دانست و گفت: متأسفانه ایمنی خودروهای داخلی بسیار پایین است. بیش از ۶۰ درصد مرگ‌ومیرها سر صحنه و در اثر برخورد اولیه اتفاق می‌افتد، زیرا خودروها ایمنی لازم را ندارند. برخورد دو خودرو نباید به مرگ جمعی سرنشینان منجر شود. من پیش‌تر هم گفته‌ام، باز هم تأکید می‌کنم که از خودروسازان داخلی امیدی ندارم، چون حاضر به پذیرش مسئولیت و اصلاح نیستند.
آمار موتورسیکلت‌های فرسوده
وی همچنین با اشاره به موتورسیکلت‌ها افزود: از ۱۳ میلیون موتورسیکلت در کشور، ۱۲ میلیون و ۳۰۰ هزار دستگاه فرسوده‌اند. در برخی شهرها حتی برخورد دو موتورسیکلت منجر به کشته شدن چهار جوان شده است؛ این نشان‌دهنده ضعف جدی در ایمنی است.
رئیسی گفت: پویش نه به تصادف تصادف در فاز کوتاه‌مدت خود، بیشتر با هدف جلب توجه مسئولان و مردم آغاز شد. هدف‌گذاری نهایی آن حداکثر کاهش ۸ درصدی مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات است.
به گفته وی؛ باید بپذیریم که موفقیت در این حوزه نیازمند مشارکت همه‌جانبه و تغییرات بنیادین در زیرساخت، قانون، فرهنگ و ایمنی است.
پزشک خانواده هنوز در کشور به‌درستی اجرا نشده است
رئیسی با تأکید بر ضرورت بازنگری در نحوه اجرای نظام پزشک خانواده، تصریح کرد: تا به امروز، پزشک خانواده به‌طور کامل در کشور اجرا نشده و آنچه تاکنون انجام شده، صرفاً اجرای ناقص در سطح اول خدمات بوده است؛ آن هم عمدتاً در مناطق روستایی و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر در استان‌هایی مانند فارس و مازندران هستند.
وی با اشاره به اینکه پیش از هرگونه ارزیابی درباره موفق یا ناموفق بودن برنامه پزشک خانواده باید ابتدا نگاهی جامع به این مفهوم داشت، گفت: برخی از ما گمان می‌کنیم پزشک خانواده یعنی فقط حضور پزشک در خانه‌های بهداشت و مراکز روستایی؛ در حالی که این نگاه بسیار سطحی و حتی خطرناک است.
وی افزود: شبکه بهداشت و درمان کشور باید دربرگیرنده تمام سطوح خدمات باشد؛ از سطح یک (خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت) تا سطح دو (مطب‌ها و کلینیک‌های تخصصی) و سطح سه (بیمارستان‌های عمومی و فوق تخصصی). است.
معاون بهداشت وزارت بهداشت افزود: تا زمانی که ما نظام ارجاع را به‌درستی در همه این سطوح پیاده‌سازی نکنیم، نمی‌توانیم ادعا کنیم که پزشک خانواده را اجرا کرده‌ایم. در حال حاضر فقط سطح یک را درگیر کرده‌ایم، آن هم بیشتر با پزشکان عمومی؛ در حالی که سطح دو و سه که شامل خدمات تخصصی و بستری هستند، هنوز وارد این زنجیره نشده‌اند.
پزشک خانواده شکست نخورده است
رئیسی ادامه داد: بی‌انصافی است اگر بگوییم برنامه پزشک خانواده شکست خورده، چون اصلاً هنوز به‌طور واقعی اجرا نشده که بخواهیم درباره موفقیت یا ناکامی آن قضاوت کنیم.
به گفته وی؛ ما باید ابتدا ساختار را کامل بسازیم، بعد به ارزیابی بپردازیم. مانند این است که خودرویی بسازیم که هنوز موتور ندارد و بخواهیم در مورد عملکردش صحبت کنیم.
وی با اشاره به تعریف جامع پزشک خانواده گفت: پزشک خانواده یعنی پزشکی که مسئول مراقبت از یک جمعیت مشخص است. این جمعیت می‌تواند یک خانواده، یک روستا یا حتی یک شهر باشد و این خدمات باید از سوی یک تیم تأمین‌کننده مشخص، با فرآیند مشخص، کیفیت قابل سنجش و بودجه تعیین‌شده ارائه شود.
رئیسی تأکید کرد: در مسیر ارائه خدمات، وقتی فردی بیمار می‌شود، باید از سطح یک وارد شبکه شده و در صورت نیاز به خدمات تخصصی، به سطح دو و سپس به سطح سه ارجاع شود.
به گفته رئیسی؛ مهم‌تر از همه این است که بازخورد تمام مراحل درمان باید به پزشک خانواده بازگردد تا مراقبت مستمر و مؤثر برقرار باشد؛ از نوع داروی دریافتی گرفته تا اقدامات بیمارستانی و پیگیری‌های بعدی برود.
وی گفت: آنچه اکنون به دنبال آن هستیم، اجرای کامل پزشک خانواده در بستر واقعی شبکه بهداشت و درمان کشور است؛ با تعریف دقیق، اتصال واقعی بین سطوح و با هدف نهایی ارتقا سلامت مردم و استفاده عادلانه از منابع است.
هشدار معاون بهداشت وزارت بهداشت نسبت به خطر ورود سرخک از کشورهای همسایه
رئیسی با اشاره به پوشش بالای واکسیناسیون در کشور، نسبت به خطر ورود بیماری سرخک از کشورهای همسایه هشدار داد و گفت: پوشش واکسیناسیون در کشور ما بسیار بالاست و بین ۹۵ تا ۹۸ درصد برآورد می‌شود، اما همسایگی با کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان و عراق که پوشش واکسیناسیون پایینی دارند، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.
وی با اشاره به جمعیت چندمیلیونی اتباع خارجی در کشور افزود: ما حدود هفت تا هشت میلیون تبعه داریم که بخشی از آن‌ها ممکن است واکسیناسیون کامل دریافت نکرده باشند. ورود بیماران از کشورهای با شیوع بالای سرخک می‌تواند منجر به انتقال بیماری به افراد واکسینه‌نشده در داخل کشور شود، به‌ویژه در میان کودکان زیر ۹ ماه که هنوز واکسن دریافت نکرده‌اند.
رئیسی ادامه داد: هر ساله مواردی از سرخک در کشور شناسایی می‌شود که اغلب منشأ خارجی دارد. این موارد عمدتاً در دو گروه قرار می‌گیرند و کودکانی که هنوز به سن واکسیناسیون نرسیده‌اند و افرادی که از کشورهای با شیوع بالا وارد کشور شده‌اند.
وی با بیان اینکه وضعیت سرخک در جهان نیز نگران‌کننده است، افزود: حتی در برخی کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا که در برخی مناطق پوشش واکسیناسیون به زیر ۶۰ درصد رسیده، شیوع مجدد بیماری مشاهده شده است. این نشان می‌دهد کاهش پوشش ایمنی چه تبعاتی دارد.
معاون بهداشت تأکید کرد: یکی از چالش‌های ما این است که موفقیت‌های بزرگ نظام بهداشتی کشور در کنترل بیماری‌هایی مانند فلج اطفال، آبله و سرخک به‌دلیل بی‌خبری از بروز بیماری‌ها، دیده نمی‌شود.
وی افزود: اما این «بی‌خبری»، حاصل سال‌ها برنامه‌ریزی دقیق، واکسیناسیون گسترده و مراقبت مستمر است.
وی گفت: ما جزو نخستین کشورهایی در منطقه بودیم که موفق به مهار سرخک شدیم، اما این موفقیت نیازمند تداوم مراقبت و همکاری همه‌جانبه است.
به گفته وی؛ با افزایش ترددهای مرزی، کنترل بیماری‌هایی چون سرخک نیازمند هوشیاری بیشتر نظام سلامت است.