ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بیست و نهمین نشست «صد کتاب ماندگار قرن» با بررسی کتاب «چرند و پرند»، اثر ماندگار علی‌اکبر دهخدا با حضور رویا صدر و اسماعیل امینی امروز، 24 فروردین‌ماه در کتابخانه ملی ایران برگزار شد. 

در این نشست، ابعاد مختلف طنز اجتماعی و انتقادی دهخدا در مجموعه‌ «چرند و پرند» مورد تحلیل قرار گرفت؛ اثری که نه‌تنها از نظر ادبی، بلکه از منظر تاریخی و اجتماعی نیز جایگاهی ماندگار دارد.

صدر در این جلسه با اشاره به جایگاه "چرند و پرند"، آن را اثری تأثیرگذار بر حوزه طنزنویسی و داستان‌نویسی دانست و گفت: وقتی آن زمان که در موسسه گل‌آقا بودیم و از آقای صابری درباره شناخت طنز می‌پرسیدیم، تاکید می‌کرد که بارها و بارها "چرند پرند" را بخوان.

به گفته او؛ همانطور که معروف است داستان‌نویسی قرن نوزدهم از زیر شنل گوگول به دنیا آمد، معتقدم طنزنویسان از زیر قبای دهخدا بیرون آمده‌اند و "چرند پرند" را می‌توان نقطه‌ عطفی در داستان مدرن فارسی‌به شمار آورد. 

بخش دیگر سخنان صدر به رمز ماندگاری "چرند پرند" و تأثیر آن بر ادب فارسی اختصاص داشت. او در این‌باره گفت: ژورنالیسم ارمغان مشروطه و "چرند پرند" آغازگر طنز ژورنالیستی است که به مردم و خواسته‌های آنها تکیه دارد و با استبداد مبارزه می‌کند. "چرند پرند" برخلاف طنز قبل از خود که بیشتر شخصی بود و مخاطب خاص داشت، از ادبیات خواص فاصله می‌گیرد و به آدم‌های آثارش اجازه می‌دهد که با زبان خود صحبت کنند، در واقع دهخدا از این طریق لحن را وارد داستان فارسی می‌کند. 

این منتقد با بیان اینکه دهخدا از این طریق و با به کارگرفتن نام مستعار دخو که نمادی از آدم طنازی است که در آثار عبید زاکانی هم حضور دارد، به نویسنده‌ای پیشتاز برای ادبیات پس از خود تبدیل می‌شود. به گفته او؛ مضمون طنز پیش از دهخدا شخصی و با مخاطب خاص و محدود و بازتاب‌دهنده فضای ذهنی نویسنده بود، اما چرند پرند در عین طرح خواسته‌های مشروطه از جمله حاکمیت قانون، به مبارزه با استبداد نیز می‌پردازد. به مستمسک قرار دادن دین توسط حاکمان و متحجران انتقاد می‌کند و به تناسب به نقد فرهنگی و اجتماعی جامعه نیز می‌پردازد و از نقد بنیان‌های فرهنگی مانند خرافه‌پرستی غفلت نمی‌کند.

صدر در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به بخش‌هایی از "چرند پرند" به نگاه دهخدا به زنان و جایگاه آنان در این اثر از دهخدا پرداخت و تصریح کرد: شیوه برخورد دهخدا با زنان را می‌توان آینه زمانه‌اش دانست. در نگاه اصلاح‌طلبانه، زنان در آثار او از دو وجه مورد اجحاف قرار می‌گیرند؛ نخست از سوی فرهنگ مردسالار که زنان را جنس دوم می‌دانند و دیگری، فرهنگ سنتی و قشری که راه آموزش را بر روی زنان می‌بندند. او مکرراً نسبت به برخورد ظالمانه به زنان در خانواده و جامعه انتقاد و به نشانه‌هایی از بی‌پناهی زنان اشاره می‌کند. 

وی با بیان اینکه دهخدا علی‌رغم استفاده از لحن و زبان عامیانه، درست‌نویسی را در نوشته‌های خود رعایت می‌کند، توجه او به نیازهای زمانه را از دیگر رازهای ماندگاری چرند پرند دانست و یادآور شد: طنز، اجتماعی‌ترین بخش ادبیات است و وقتی مطبوعاتی می‌شود، توجه نویسنده به روح زمانه اهمیت پیدا می‌کند. هنر دهخدا در واقع درک این نیاز است؛ به‌طوری که مخاطب امروز با خواندن آن احساس غریبگی نمی‌کند و مطالب برای او نشانه‌های کهنگی ندارد؛ حتی اگر آدم‌های آن دوره را نشناسد و از رویدادهای تاریخی آن زمان اطلاع نداشته باشد.

به گفته او؛ ابداع در طرح مطالب، تنوع حیرات‌انگیز در استفاده از قالب‌ها مانند گفت‌وشتود، نمایشنامه و... که ره‌آورد تسلط دهخدا بر زبان و واژگان فارسی است و تنوع استفاده در شگردهای ادبی؛ از تشبیه و کنایه گرفته تا تضاد، مدح شبیه به ذم و ... سبب شده تا دهخدا وارد حیطه‌های مختلف زندگی مردم شود و اثر او به یک کلاس نوشتاری در طنزنویسی تبدیل. 

انتهای پیام/