ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، شواهد و قراین متعددی، از جمله نتایج قریب به اتفاق نظرسنجی‌های صورت گرفته در سرزمین‌های اشغالی (به استثنای موارد جهت‌دار همچون نظرسنجی شبکه 14، وابسته به حزب حاکم لیکود و شخص بنیامین نتانیاهو)، حکایت از آن دارند که دوران سیطره بلامنازع بنیامین نتانیاهو بر حزب لیکود و به تبع آن، بر جناح راست افراطی رژیم صهیونیستی، در حال به سرآمدن است. این تحول، در صورت تحقق، می‌تواند نشانگر یک دگردیسی بنیادین در ساختار قدرت این رژیم باشد؛ گذار از عصری که با نام نتانیاهو گره خورده بود، به مرحله‌ای نوین با بازیگران و معادلات جدید.

نتانیاهو: از محور ثبات تا عامل انسداد سیاسی

یکی از چالش‌های مزمن رژیم صهیونیستی در سال‌های اخیر، فقدان ثبات سیاسی بوده است. این در حالی است که برای دوره‌ای نسبتاً طولانی، به ویژه در فاصله سال‌های 2009 تا 2019، شخص نتانیاهو و حزب لیکود به عنوان لنگرگاه ثبات در این رژیم عمل می‌کردند. با این حال، به‌تدریج و با آشکارتر شدن رویکردهای تمامیت‌خواهانه و منافع شخصی نتانیاهو، جذابیت همکاری با وی برای بسیاری از احزاب و چهره‌های سیاسی رنگ باخت. نتانیاهو که زمانی نقطه ثقل ائتلاف‌های راست‌گرا بود، رفته‌رفته به مانعی بر سر راه تشکیل کابینه‌های باثبات بدل شد. کاهش مقبولیت نتانیاهو در میان سیاستمداران و ساکنان سرزمین‌های اشغالی را می‌توان در دلایل زیر جستجو کرد:

• رویگردانی متحدان سنتی: این روند با خروج تدریجی متحدان کلیدی آغاز شد. حزب کارگر، پس از یک دوره کوتاه مشارکت در کابینه نتانیاهو در سال 2011 (به رهبری ایهود باراک)، راه خود را جدا کرد. سپس، یائیر لاپید (رهبر یش عتید) و تسیپی لیونی (رهبر هاتنوعا) که در سال 2013 به کابینه پیوسته بودند، در اواخر 2014 توسط نتانیاهو اخراج شدند و به صف مخالفان پیوستند. اوج‌گیری اختلافات میان نتانیاهو و آویگدور لیبرمن، رهبر حزب «اسرائیل خانه ما»، به ویژه پس از آتش‌بس با حماس در سال 2018، لیبرمن را نیز از دایره متحدان نزدیک نتانیاهو خارج ساخت.
•    بحران تشکیل کابینه و چرخه انتخابات: این ریزش متحدان، به بحران تشکیل کابینه و بن‌بست سیاسی عمیقی منجر شد که رژیم صهیونیستی را از سال 2019 تا 2022 به ورطه برگزاری پنج انتخابات پیاپی کشاند. در این میان، بنی گانتس، رهبر ائتلاف آبی و سفید (و سپس حزب بلوک دولت)، پس از تجربه‌ای تلخ و کوتاه از ائتلاف چرخشی با نتانیاهو (که تنها 13 ماه دوام آورد)، به جمع منتقدان سرسخت او پیوست.
•   جدایی نفتالی بنت: آخرین مهره قابل توجهی که از اردوگاه نتانیاهو جدا شد، نفتالی بنت بود. بنت که سال‌ها در سایه نتانیاهو فعالیت سیاسی کرده بود، پس از انتخابات 2021، با چرخشی قابل توجه، به همراه یائیر لاپید، کابینه موسوم به «کابینه تغییر» را تشکیل داد و به نخست‌وزیری رسید (در قالب توافق چرخشی با لاپید). کارشکنی‌های مستمر حزب لیکود و متحدانش در دوران رهبری اپوزیسیون، نقش مهمی در فروپاشی زودهنگام این کابینه ایفا کرد و روابط میان بنت و نتانیاهو را به تیرگی کامل کشاند.

بازگشت مقتدرانه اما بحران‌ساز

با وجود این پیشینه و صف طولانی مخالفان، نتانیاهو و ائتلاف راست‌گرای افراطی و مذهبی او، در انتخابات نوامبر 2022 به یک پیروزی قاطع دست یافتند که به آن‌ها اجازه داد از ابتدای ژانویه 2023، راست‌گراترین و مذهبی‌ترین کابینه تاریخ رژیم صهیونیستی را تشکیل دهند. این پیروزی که با حاشیه امنیتی نسبتاً مطمئن (اختلاف 8 کرسی با اپوزیسیون) به دست آمد، نتانیاهو و متحدانش را به پیگیری برنامه‌هایی جاه‌طلبانه سوق داد.

• طرح جنجالی اصلاحات (کودتای) قضایی: نقطه آغاز این برنامه‌ها، طرح موسوم به «اصلاحات قضایی» بود که توسط یاریو لوین، وزیر دادگستری کابینه، در سوم ژانویه 2023 رونمایی شد. هدف اصلی این طرح، تضعیف شدید دیوان عالی رژیم و افزایش قدرت قوه مجریه و مقننه بود؛ اقدامی که به زعم طراحانش، راه را برای تصویب قوانین مورد نظر ائتلاف حاکم (از جمله قوانین مربوط به معافیت حریدی‌ها از خدمت سربازی و توسعه شهرک‌سازی) هموار می‌کرد، چرا که دیوان عالی قدرت لغو قوانین و تصمیمات دولتی را داراست. این طرح اما به سرعت به پاشنه آشیل نتانیاهو بدل شد. از هفتم ژانویه 2023، اعتراضات گسترده و بی‌سابقه‌ای علیه این طرح آغاز شد که برای 39 هفته متوالی ادامه یافت. این اعتراضات نه تنها یک شکاف و دوقطبی عمیق و خطرناک در جامعه صهیونیستی ایجاد کرد، بلکه بخش قابل توجهی از توان و تمرکز دستگاه‌های امنیتی و نظامی رژیم را به مدیریت بحران داخلی و سرکوب اعتراضات معطوف ساخت.
• فراهم کردن ناخواسته زمینه برای عملیات طوفان الاقصی: این شکاف داخلی و انحراف توجه نیروهای امنیتی، بدون شک یکی از عوامل مهمی بود که گروه‌های مقاومت فلسطین را در انتخاب زمان و اجرای موفقیت‌آمیز عملیات غافلگیرکننده «طوفان الاقصی» در 7 اکتبر 2023 یاری رساند.

ضربه مهلک 7 اکتبر و سقوط آزاد محبوبیت

شکست اطلاعاتی و عملیاتی سنگین رژیم صهیونیستی در پیش‌بینی و مقابله با عملیات طوفان الاقصی، ضربه‌ای خردکننده بر پیکره محبوبیت حزب لیکود و شخص نتانیاهو وارد آورد؛ محبوبیتی که پیش از آن نیز به دلیل بحران اصلاحات قضایی، نسبت به زمان انتخابات نوامبر 2022، دچار فرسایش شده بود. نظرسنجی‌ها پس از 7 اکتبر، سقوط کرسی‌های بالقوه لیکود را از حدود 32 کرسی (در انتخابات 2022) به محدوده 15 تا 17 کرسی نشان می‌دادند.

ترمیم نسبی ولی ناکافی جایگاه نتانیاهو

در ماه‌های پس از 7 اکتبر، با تداوم جنگ علیه غزه و کسب برخی دستاوردها در جبهه‌های مختلف (غزه، لبنان، سوریه) و همچنین تشدید تنش‌ها با محور مقاومت به ویژه جمهوری اسلامی ایران، نتانیاهو توانسته است بخشی از آرای از دست رفته را بازیابی کند. در اوایل مارس 2025 نظرسنجی‌های معتبر جایگاه لیکود را بین 22 تا 25 کرسی تخمین می‌زنند. این میزان، در صورت عدم محاسبه حزب احتمالی نفتالی بنت، لیکود را همچنان در صدر احزاب قرار می‌دهد.

اما نکته کلیدی اینجاست که این ترمیم محبوبیت، به هیچ وجه برای بازگرداندن توانایی نتانیاهو در تشکیل یک ائتلاف اکثریتی (حداقل 61 کرسی) کافی نبوده است. در اکثر سناریوهای مبتنی بر نظرسنجی‌ها، مجموعه احزاب اپوزیسیون فعلی (شامل احزاب میانه، چپ و راست‌گرایان مخالف نتانیاهو) به همراه احزاب عربی، توانایی تشکیل کابینه جایگزین را دارند.

شبح «راست جدید» و بازگشت محتمل نفتالی بنت

وضعیت کنونی نشان‌دهنده یک تحول مهم در پایگاه رای جناح راست رژیم صهیونیستی است. بخش قابل توجهی از رای‌دهندگانی که در دو دهه گذشته به طور سنتی از لیکود و نتانیاهو حمایت می‌کردند، اکنون به دنبال گزینه‌ای جدید هستند.

• سرگردانی رای‌دهندگان راست: در ماه‌های اولیه پس از 7 اکتبر، نارضایتی از عملکرد نتانیاهو، بخشی از این آرا را به سمت بنی گانتس سوق داد. اما حضور گانتس در کابینه جنگی نتانیاهو، عدم اتخاذ مواضع انتقادی قاطع علیه او و تعلق گانتس به اردوگاه میانه، باعث شد بسیاری از این رای‌دهندگان مردد و بریده از نتانیاهو، از گانتس نیز رویگردان شوند و به گزینه‌های دیگری با قرابت بیشتر به جناح راست، مانند حزب «اسرائیل خانه ما» به رهبری لیبرمن، بیاندیشند.
•  پدیده بنت: در این خلاء، نام نفتالی بنت به عنوان یک آلترناتیو جدی مطرح شده است. اکثر نظرسنجی‌های معتبر در یک سال گذشته، سناریوی بازگشت بنت به عرصه رقابت در قالب یک حزب جدید را مورد سنجش قرار داده‌اند. نتایج به طرز شگفت‌انگیزی نشان می‌دهند که حزب جدید بنت نه تنها عملکرد خوبی خواهد داشت، بلکه در اکثر موارد با اختلافی بین 2 تا 5 کرسی، بالاتر از لیکود قرار گرفته و رتبه اول را کسب می‌کند.
•   ثبت حزب جدید: این گمانه‌زنی‌ها با اقدام عملی بنت در ثبت یک حزب سیاسی جدید با نام موقت «بنت 2026» در وزارت داخلی رژیم صهیونیستی از اول آوریل 2025 (بر اساس تاریخ متن اصلی) ، رنگ واقعیت به خود گرفته و سناریوی بازگشت او را جدی‌تر از همیشه ساخته است.
• ائتلاف بدون نیاز به احزاب عربی: مهم‌تر از جایگاه فردی حزب بنت، تاثیر آن بر بلوک‌بندی سیاسی است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که با حضور حزب بنت، بلوک مخالفان نتانیاهو قادر خواهد بود بدون نیاز به حمایت احزاب عربی، یک ائتلاف باثبات با حاشیه امنیتی قابل توجه تشکیل دهد. این امر، برخلاف ائتلاف شکننده و ناهمگون بنت-لاپید در دوره قبل، چشم‌انداز یک دولت جایگزین با ثبات‌تر (از منظر ساختار داخلی رژیم) را تقویت می‌کند.

پوست‌اندازی در جناح راست

به نظر می‌رسد بدنه اصلی حامیان جناح راست در سرزمین‌های اشغالی، پس از سال‌ها رهبری نتانیاهو و به ویژه در پی ناکامی‌های اخیر (اصلاحات قضایی و شکست 7 اکتبر)، به این نتیجه رسیده است که زمان عبور از وی و حرکت به سوی نسل جدیدی از رهبران فرا رسیده است. این تمایل به «پوست‌اندازی» و بازتعریف رهبری در جناح راست، امری است که تا پیش از 7 اکتبر چندان قابل تصور نبود، اما اکنون با توجه به واقعیت‌های میدانی و نظرسنجی‌ها، بسیار محتمل به نظر می‌رسد.

عوامل تاثیرگذار و آینده نامعلوم

با وجود تمام این نشانه‌ها، صحنه سیاسی رژیم صهیونیستی همواره مستعد تحولات غیرمنتظره است:

1. ترفندهای نتانیاهو: نمی‌توان احتمال تلاش نتانیاهو برای بهره‌برداری از بحران‌های امنیتی خارجی یا اجرای مانورهای سیاسی داخلی به منظور احیای بخشی دیگر از محبوبیت از دست رفته‌اش را نادیده گرفت.
2. بحران‌های داخلی: تشدید تنش‌ها پیرامون مسائلی چون تلاش کابینه برای برکناری مقامات ارشد امنیتی و قضایی (مانند رونن بار، رئیس شاباک، یا گالی بهاراو-میارا، دادستان کل) یا ممانعت از تشکیل کمیته تحقیق مستقل درباره علل شکست 7 اکتبر، می‌تواند به تشدید بحران محبوبیت نتانیاهو و لیکود منجر شود.
3. ائتلاف‌های احتمالی: شکل‌گیری ائتلاف‌های جدید می‌تواند معادلات را تغییر دهد. به عنوان مثال، ائتلاف احتمالی میان بنت و لیبرمن می‌تواند قدرت جناح راستِ بدون نتانیاهو را به شدت افزایش دهد. از سوی دیگر، تشکیل یک ائتلاف گسترده‌تر در جناح چپ-میانه با محوریت چهره‌هایی چون گادی آیزنکوت، یائیر لاپید، یائیر گولان و حتی بنی گانتس، ممکن است بخشی از آرای سرگردان را جذب کرده و بر میزان موفقیت حزب بنت تاثیر بگذارد.

آنچه امروز از لابه‌لای سطور نظرسنجی‌ها و تحلیل روندهای سیاسی در سرزمین‌های اشغالی قابل استنباط است، آغاز شمارش معکوس برای پایان دوران طولانی بنیامین نتانیاهو است. فروپاشی پایگاه رای سنتی او، ظهور آلترناتیوهای جدید در جناح راست مانند نفتالی بنت و ناتوانی مداوم او در کسب اکثریت پارلمانی در نظرسنجی‌ها، همگی موید این نکته‌اند. اگرچه سیاست در رژیم صهیونیستی همواره آبستن حوادث غیرمترقبه است، اما بازگشت نتانیاهو به جایگاه پیشین خود در فرصت باقی‌مانده تا انتخابات بعدی، نیازمند رویدادی شبیه به معجزه خواهد بود. سپهر سیاسی این رژیم در آستانه یک تحول ساختاری قرار دارد که می‌تواند پیامدهای قابل توجهی برای آینده آن و منطقه به همراه داشته باشد.

انتهای پیام/