ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها بسیاری از تحلیلگران ترکیه با ادبیاتی تلخ به نخستین نشست اتحادیه اروپا و کشورهای آسیای میانه واکنش نشان می‌دهند. 

ماجرا از این قرار است که در نخستین نشست سران اتحادیه اروپا و کشورهای آسیای میانه در سمرقند، تصمیماتی اتخاذ شد که عملاً دستگاه دیپلماسی ترکیه را با یک شوک سیاسی مواجه کرد. 

پنج کشور آسیای میانه (قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان) به ریاست شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان، در شرایطی با سران اتحادیه اروپا دیدار کردند که ترکیه طی سه سال گذشته، نقشه‌های دیگری برای این منطقه کشیده بود.

دولت ترکیه به عنوان تنها دولتی که بخش ترک نشین شمال جزیره قبرس را به عنوان «جمهوری ترک قبرس شمالی» به رسمیت شناخته، به مدت چند سال تلاش کرده تا قطر، امارات متحده عربی، بنگلادش و پاکستان را از یک سو و از سوی دیگر، اعضای سازمان کشورهای ترک را اقناع کند تا همه آنان، موجودیت سیاسی قبرس ترک را به رسمیت بشناسند. اما هیچکدام از این کشورها دست به چنین اقدامی نزدند و در شرایطی که آنکارا انتظار چنین برخوردی نداشت، سه کشور حاضر شدند تا در بخش روم نشین جمهوری قبرس، سفیر معرفی کنند.

میرضیایف، اردوغان را آچمز کرد

شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان در نشست سمرقند، خطاب به حاضران از آنتونیو کاستا رئیس شورای اروپا، اورسولا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا و روسای جمهور کشورهای آسیای مرکزی به دلیل پذیرش دعوت برای شرکت در این اجلاس قدردانی کرده و این نشست را نقطه عطفی در تاریخ روابط این کشورها با اروپا دانست. 

هدف اصلی از برگزاری نشست مزبور، توسعه مشترک پروژه‌های حمل و نقل و لجستیک، مشارکت در تامین مواد خام استراتژیک و فرصت‌هایی برای اجرای منابع انرژی سازگار با محیط زیست بود. 

متقابلاً اتحادیه اروپا به کشورهای منطقه قول سرمایه گذاری 12 میلیارد یورویی داده که حوزه‌هایی مانند حمل و نقل، مواد اولیه حیاتی، منابع آب، انرژی، اقلیم و اینترنت ماهواره‌ای را پوشش می‌دهد.

میرضیایف، قبل از نشست سمرقند، با کاجا کالاس نماینده عالی رتبه اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی نیز دیدار کرده بود. بهره برداری از پتانسیل کریدور حمل و نقل ترانس خزر، پیشبرد دیجیتالی شدن، ترویج انرژی سبز، رسیدگی به نگرانی‌های زیست محیطی و نوسازی زیرساخت‌ها، از مهمترین حوزه‌های مورد بحث کشورهای آسیای میانه و سران اتحادیه اروپا بود. 

اگر چه همه کشورهای شرکت‌کننده در نشست سمرقند از مواهب این نشست بهره گرفتند، اما ظاهراً فوندرلاین وعده داده که برای الحاق ازبکستان به سازمان تجارت جهانی، راه را هموار کند. 

قاسم جومرت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان نیز گفته است: «قزاقستان یک تامین کننده قابل اعتماد نفت و گاز برای اروپا باقی می ماند. 13 درصد از کل واردات اتحادیه اروپا از کشور ما وارد می شود. بخش بزرگی از آن از طریق کنسرسیوم خط لوله خزر انجام می شود».

بندی از بندهای متن بیانیه نشست سمرقند و اقدامات بعد از آن، دقیقاً همان چیزی است که موجب خشم و عصبانیت اردوغان شد. 

در بند 4 بیانیه آمده است: «ما متعهد به همکاری برای صلح، امنیت و دموکراسی، انطباق کامل با قوانین بین‌المللی از جمله منشور ملل متحد و اصول اساسی احترام به استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی همه دولت‌ها در داخل مرزهای شناخته شده بین‌المللی آنها هستیم. ما متعهد شدیم که به اصول فوق، به ویژه حاکمیت و تمامیت ارضی همه کشورها در تمامی مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای احترام بگذاریم و از هرگونه اقدام مغایر با این اصول خودداری کنیم. در همین راستا، ما تعهد قاطع خود را به قطعنامه 541 (1983) شورای امنیت سازمان ملل متحد و مشارکت منطقه‌ای تاکید کردیم. ما بر تعهد همه کشورها به پرهیز از تهدید یا استفاده از زور در روابط بین‌الملل خود، پیروی از قوانین بشردوستانه بین‌المللی تاکید کردیم و بر لزوم حل و فصل مسالمت‌آمیز درگیری‌ها تاکید کردیم». 

از آنجایی که قطعنامه 541 مربوط به قبرس است، خیلی زود مشخص شد که منظور واضح طرفین از این بند، مخالفت کشورهای مزبور با اهداف سیاست خارجی ترکیه در جزیره قبرس است. 

کما این که سه کشور (قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان) از مجموع 5 کشور مزبور نیز اعلام کردند که سفیر به جمهوری قبرس خواهند فرستاد. چنین چیزی به این معنی است که آنها نه تنها برخلاف خواست اردوغان، حاضر نشدند قبرس ترک شمالی را به رسمیت بشناسند، بلکه با قبرس اصلی نیز وارد ارتباط رسمی و دیپلماتیک شده‌اند. 

به این ترتیب، سه عضو سازمان کشورهای ترک (TDT) در نشست 4 آوریل با اتحادیه اروپا در سمرقند، متعهد شدند که قطعنامه‌های 541 و 550 شورای امنیت سازمان ملل متحد را به رسمیت می‌شناسند. 

در این قطعنامه‌ها، اعلامیه 1983 جمهوری ترک قبرس شمالی (KKTC) محکوم شده و سازمان ملل رسماً اعلام کرده که دولتی به این نام را به رسمیت نمی‌شناسد. حالا سه یار منطقه‌ای نزدیک اردوغان نیز عملاً زیر میز زده و آشکارا اعلام می‌کنند که سیاست اردوغان در جزیره قبرس را قبول ندارند. 

سکوت ترکیه

در شرایطی که ترکیه با بحران اقتصادی، تنش سیاسی ناشی از دستگیری اکرم امام اوغلو و فشارهای روانی ناشی از ابهام در خلع سلاح پ.ک.ک روبرو شده، حالا با معضل قبرس نیز روبرو شده است. 

در نتیجه طبیعی است که در این شرایط، دستگاه دیپلماسی آنکارا، سکوت را بر اتخاذ مواضع تند و رادیکالی ترجیح دهد. آن هم در شرایطی که اردوغان ناچار شده به توصیه دونالد ترامپ و به منظور دوری از تنش با اتحادیه اروپا و رژیم صهیونیستی، فعالیت گسترده اکتشاف نفت و گاز در شرق مدیترانه را هم تعطیل کرده و کشتی‌های خود را که به نام پادشاهان عثمانی نامگذاری شده، به سواحل لیبی بفرستد.

احزاب اپوزیسیون ترکیه از عدم واکنش مقامات ارشد ترکیه انتقاد کرده‌اند. روزنامه جمهوریت به عنوان یکی از روزنامه‌های مخالف اردوغان، مواضع سه کشور آسیای میانه را به عنوان «شکست استراتژیک اردوغان» و «ناامیدی ژئوپلیتیکی»، توصیف کرده است. 

این روزنامه اعلام کرده که سه عضو مهم سازمان کشورهای ترک که اردوغان آنها را رفقای استراتژیک می‌خواند، به راحتی و به خاطر 12 میلیارد یورو به آنکارا خیانت کرده‌اند.

روزنامه بیرگون چاپ آنکارا که یکی دیگر از جراید مخالفین اردوغان است، در گزارشی دیگر با تیتر «دو شکست بزرگ در یک روز» چنین نوشته است: جنگنده های اسراییل در روز روشن در سوریه به پایگاه نظامی ترکیه حمله کردند اما دولت اردوغان واکنشی نشان نداد. این یک شکست آشکار برای ما در سوریه است. اما شکست مهمتر در سمرقند روی داد. یعنی در همان جایی که در پرونده قبرس، عملاً طعم تلخ یک شکست دیپلماتیک را تجربه کردیم. با این حساب، دولت اردوغان، هم در گستره نظامی و هم در حوزه دیپلماسی، ناتوان و ناکارآمد عمل کرد. 

آیدین سلجان دیپلمات سابق نیز به این روزنامه گفته است: تا دیروز اردوغان می‌گفت، کشورهای ترکی، برادران ما هستند. اما حالا همان برادران، نه تنها قبرس ترک را به رسمیت نمی‌شناسند، بلکه با قبرس رومی روابط رسمی دیپلماتیک برقرار کرده و ترکیه و قبرس ترک را تنها گذاشتند.

رسانه‌های طرفدار دولت، از جمله Yeni Akit و Haber7، این وضعیت را به عنوان یک مانور ژئوپلیتیکی اتحادیه اروپا برای تضعیف نفوذ ترکیه و روسیه در آسیای مرکزی توصیف کردند. 

همچنین دریاسالار بازنشسته جم گوردنیز، معمار دکترین سیاسی ترکیه در شرق مدیترانه به نام «وطن آبی» ترکیه، انتقادات شدیدی را بیان کرده و نوشته است: «دولت اردوغان، دچار نابینایی ژئوپلیتیکی و ناتوانی سیاسی شده است. اگر نه، باید با اقدام قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان، مقابله می‌کرد. به راستی این اقدام سه کشور ترک، شایان تاسف است. اگر جمهوری آذربایجان نیز از این تصمیم تبعیت کند، شکست دیپلماتیک ما کامل خواهد شد!». 

همچنین سایت خبری – تحلیل سول خبر خاطرنشان می‌کند که آنکارا با هدفی به نام رهبری «جهان ترک» دست به توسعه روابط با آسیای میانه زد، اما کنون شاهد این است که کشورهای مزبور، استراتژی‌های مستقلی را دنبال می‌کنند که با منافع ترکیه در تضاد است. 

همه اینها در حالی است که دولت جدید سوریه نیز گفتگو با قبرس رومی را آغاز کرده و عملاً نشان داده که با اهداف ترکیه در جزیره، مخالف است. 

برای کشورهای آسیای مرکزی، قبرس دروازه ورود به اتحادیه اروپا است. همچنین بهبود روابط قبرس با سوریه، این تغییرات چشم‌انداز ژئوپلیتیکی مدیترانه شرقی را تغییر می‌دهد و ترکیه را به طور فزاینده‌ای در حوزه ایدئولوژیک خود به حاشیه می‌برد.

در پایان باید گفت: همچنان که سایت یتکین ریپورت نوشته، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان برای به رسمیت شناختن روابط دیپلماتیک با قبرس رومی، نه با آنکارا تماس گرفتند و نه با سازمان کشورهای ترک مشورت کردند و کاری غیر از سکوت از دست ترکیه برنیامد.
انتهای پیام/