برج قابوس در مسیر احیا؛ روایت هزار سال شکوه در دل گنبدکاووس
اقتصاد ایران: گنبدکاووس-برج قابوس، بلندترین برج آجری جهان و نماد شکوه معماری اسلامی و ایرانی، بار دیگر در مسیر نوسازی و حفاظت قرار گرفته است.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: در قلب شهرستان گنبدکاووس، برجی با ابهت و شکوه سر بر آسمان کشیده است که تاریخ را در دل خود جای داده است. برج قابوس، یادگار دوران زیاریان، در سال ۳۷۵ هجری قمری به دستور قابوس بن وشمگیر ساخته شد. این سازه با ارتفاع ۵۲ متر و فرم استوانه‌ای خود، جلوه‌ای منحصر به فرد از مهندسی و هنر ایرانی است.
برج قابوس با آجرهای پخته‌شده و ملات ساروج ساخته شده است. طراحی آن شامل بدنه‌ای مدور با ۱۰ پره مثلثی‌شکل است که از پای بنا تا رأس گنبد امتداد دارند. کتیبه‌ای کوفی به خط بنایی، به دو زبان عربی و فارسی، دور تا دور برج را فرا گرفته و اطلاعات ارزشمندی از سازندگان آن ارائه می‌دهد.
این بنای فاخر در سال ۲۰۱۲ میلادی به‌عنوان پانزدهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد و از آن زمان تاکنون، همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است.
یک تجربه فراموش‌نشدنی از دل تاریخ
گردشگر اهل اصفهان، که برای نخستین بار از برج قابوس دیدن کرده است، با شگفتی از عظمت این بنا به خبرنگار مهر، می‌گوید: من بناهای تاریخی زیادی در ایران دیده‌ام، اما برج قابوس حس متفاوتی دارد. این برج با آن ارتفاع چشمگیر و طراحی منحصربه‌فردش، شکوه معماری ایرانی را به رخ می‌کشد. وقتی به بالای برج نگاه می‌کنی، انگار زمان به عقب برمی‌گردد و شکوه دوران زیاریان را احساس می‌کنی.
مریم جعفری با اشاره به اهمیت مرمت و حفاظت از این اثر ادامه می‌دهد: این بنا بخشی از هویت ملی ماست و نباید اجازه دهیم آسیب ببیند. خوشبختانه خبر مرمت برج قابوس نشان می‌دهد که مسئولان به اهمیت این اثر پی برده‌اند. امیدوارم با ادامه این اقدامات، فرزندان ما نیز بتوانند از این میراث ارزشمند لذت ببرند.
یک مقصد ویژه برای علاقه‌مندان به معماری
جان ویلیامز، گردشگر انگلیسی که به تاریخ و معماری علاقه‌مند است، درباره تجربه بازدید خود از برج قابوس به خبرنگار مهرمی‌گوید: من برای اولین بار در یک مستند تلویزیونی با برج قابوس آشنا شدم و از همان زمان آرزو داشتم از نزدیک آن را ببینم. وقتی اینجا رسیدم، عظمت برج و جزئیات معماری آن مرا شگفت‌زده کرد. باورکردنی نیست که این برج هزار سال پیش ساخته شده است و همچنان استوار ایستاده است.
این گردشگر خارجی ادامه می‌دهد: حفاظت از چنین بناهایی تنها به ایران محدود نمی‌شود. این آثار میراث بشری هستند و همه ما مسئول حفظ آن‌ها هستیم. امیدوارم پروژه مرمتی که آغاز شده است، با دقت انجام شود و برج قابوس برای سالیان طولانی پابرجا بماند.
میراثی برای افتخار و آموزش
سارا محمودی، دانشجوی رشته باستان‌شناسی از تهران، درباره ارزش آموزشی برج قابوس به خبرنگار مهر، می‌گوید: به‌عنوان دانشجوی باستان‌شناسی، بازدید از این بنا برای من مانند یک درس عملی بود. این برج نشان می‌دهد که معماران ایرانی چگونه از ترکیب آجر و ملات، اثری ماندگار خلق کرده‌اند. جزئیات کتیبه‌ها و نحوه اجرای گنبد مخروطی آن، مهارت فوق‌العاده سازندگان را نشان می‌دهد.
سارا محمودی تأکید می‌کند: این میراث نه‌تنها برای گردشگران بلکه برای دانشجویان و محققان نیز اهمیت دارد. امیدوارم دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی از فرصت‌های مطالعاتی بیشتری در اینجا استفاده کنند. حفظ این برج یعنی حفظ بخشی از تاریخ علمی و هنری ما است.
یک مقصد خانوادگی با خاطرات ماندگار
محسن کیانی، که به همراه خانواده‌اش از شیراز به گنبدکاووس سفر کرده است، تجربه خود را این‌گونه توصیف می‌کند: برای ما، بازدید از برج قابوس فقط دیدن یک بنای تاریخی نبود، بلکه یک سفر خانوادگی به دل تاریخ بود. بچه‌ها با شنیدن قصه ساخت برج و داستان‌های قابوس بن وشمگیر، علاقه زیادی به تاریخ پیدا کردند.
مرمت برج قابوس؛ گامی برای صیانت از هویت ملی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از تخصیص ۶ میلیارد تومان اعتبار برای مرمت و بازسازی برج قابوس خبر داد.
وی با تأکید بر اهمیت این اثر تاریخی گفت: مرمت برج قابوس، نه‌تنها گامی برای حفظ این اثر جهانی است، بلکه پاسداشت هویت ملی و فرهنگی ایران محسوب می‌شود. اجرای این پروژه می‌تواند به رونق گردشگری و توسعه اقتصادی منطقه کمک شایانی کند.
به گفته فریدون فعالی، ترک‌هایی که بر بدنه برج مشاهده شده است، تحت کنترل و نظارت مستمر کارشناسان قرار دارد و تهدیدی جدی برای ساختار بنا به‌شمار نمی‌رود. با این حال، اقدامات حفاظتی و مرمتی برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی در دستور کار قرار گرفته است.
گنبدکاووس؛ فراتر از برج قابوس
گنبدکاووس تنها با برج قابوس شناخته نمی‌شود. این شهرستان، گنجینه‌ای از جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی است که هر یک روایتگر گوشه‌ای از تاریخ پرشکوه ایران‌زمین هستند.
دیوار بزرگ گرگان یکی دیگر از آثار تاریخی است این اثر که به «مار سرخ» نیز معروف است، دومین دیوار دفاعی جهان پس از دیوار چین محسوب می‌شود. دیوار گرگان با ۲۰۰ کیلومتر طول، روزگاری یکی از مستحکم‌ترین سازه‌های نظامی در برابر هجوم مهاجمان بوده است.
مجموعه سوارکاری گنبدکاووس با قدمتی طولانی، مرکز برگزاری مسابقات اسب‌دوانی در سطح ملی و بین‌المللی است. اسب ترکمن، نماد فرهنگ این منطقه، در این میدان‌ها می‌تازد و اصالت خود را به نمایش می‌گذارد.
گنبدکاووس همچنین با صنایع‌دستی کم‌نظیر خود از جمله قالی‌بافی، گلیم‌بافی و ساخت زیورآلات سنتی، محلی ایده‌آل برای علاقه‌مندان به فرهنگ بومی است. غذاهای محلی مانند چکدرمه و بورک ترکمنی نیز تجربه‌ای لذت‌بخش برای گردشگران رقم می‌زنند.
تلاش برای ثبت جهانی آثار دیگر گلستان
فعالی در ادامه از برنامه‌های استان برای ثبت جهانی دیگر آثار تاریخی خبر داد و گفت: مجموعه سوارکاری گنبدکاووس و دیوار بزرگ گرگان از جمله آثاری هستند که ظرفیت بالایی برای ثبت در فهرست میراث جهانی دارند. تلاش ما بر این است که با تهیه پرونده‌های مستند و ارائه مدارک معتبر، این آثار نیز در سطح جهانی به رسمیت شناخته شوند.
بهبود زیرساخت‌های گردشگری در محوطه برج قابوس
در راستای فراهم کردن شرایط مناسب برای گردشگران، شهرداری گنبدکاووس اقداماتی نظیر احداث چهار چشمه بهداشتی پیش‌ساخته در محوطه برج قابوس انجام داده است. این امکانات به‌ویژه در ایام نوروز که تعداد بازدیدکنندگان افزایش می‌یابد، نقش بسزایی در رفاه حال مسافران خواهد داشت.
حفاظت از میراث؛ وظیفه‌ای ملی
مرمت و حفاظت از برج قابوس تنها یک اقدام عمرانی نیست؛ بلکه حرکتی فرهنگی برای صیانت از هویت ملی و انتقال میراث گذشتگان به نسل‌های آینده است. حفظ چنین آثاری نیازمند عزم جدی مسئولان، مشارکت مردم و تداوم برنامه‌های حفاظتی است.
علاوه بر این، با ثبت جهانی سایر آثار تاریخی گلستان، می‌توان ظرفیت‌های فرهنگی استان را به جهانیان معرفی کرد. این اقدام نه‌تنها اعتبار فرهنگی و تاریخی گلستان را افزایش می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز رونق گردشگری و توسعه اقتصادی منطقه خواهد بود.
گنبدکاووس با برج قابوس افسانه‌ای و دیگر آثار کم‌نظیرش، همچنان می‌درخشد. حفظ و احیای این میراث ارزشمند، گامی بلند در مسیر پاسداشت تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین خواهد بود.