ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: مهرورزی و نوع دوستی مردم مازندران در ماه رمضان بیش از دیگر ماه‌ها و روزهای سال به چشم می‌آید و با برپایی آئین هایی نظیر گلریزان و لذت لبخند در تلاش هستند تا به یاری نیازمندان و خانواده‌های مستمند بشتابند.

علاوه بر این به رغم توسعه شهرنشینی و فراموشی برخی سنت‌ها، همچنان می‌توان آداب و رسوم کهن نظیر سحرخوانی در سحرهای ماه مبارک رمضان به نظاره نشست. سحری خوانان با حرکت در کوچه پس کوچه‌های روستا، مردم را برای سحر بیدار می‌کنند.

در قدیم سحرخوانان با به راه افتادن در کوچه‌ها و محلات با نوای خوش، روزه داران را بیدار می‌کردند و می‌خواندند، «سحر شد به پا خیز هنگام نماز است» و همسایه‌ها نیز با این آواز دیگران را برای سحری بیدار می‌کردند.

در قدیم به علت عدم امکانات مانند برق، روشنایی، دستگاه‌های شنیداری و دیداری و خستگی مردم به خاطر کار در شالیزار و فعالیت‌های کشاورزی ممکن بود که عده‌ای، سحر را خواب بمانند بنابراین بعضی از مؤمنین با گرفتن حلب خالی در یک دست و چوب در دست دیگر با چوب روی حلب می‌کوبیدند و با فریاد «سحر برخیز»، «سحر برخیز که صبح صادق آمد»، مردم را برای خوردن سحر و روزه گرفتن از خواب، بیدار می‌کردند و اگر همسایه ای چراغ یا به گفته مازندرانی‌ها، لمپ پا (چراغ گردسوز) یا فانوس همسایه را خاموش می‌دید بلافاصله بر در خانه می‌کوبیدند و او را از سحر، آگاه می‌کردند.

محمد اکبری» پژوهشگر در این‌باره می‌گوید: مازندران به نخستین خاستگاه تشیع در ایران معروف است. به‌همین دلیل اغلب شعائر اسلامی در این منطقه مورد توجه قرار داشته که یکی از آنها اشتیاق در انجام آئین‌های ماه مبارک رمضان است.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: از جمله آداب و رسوم و اعتقادات مردم در این ماه نذورات مختلفی است که مردم به آن توجه خاصی دارند.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم یکی از قدیمی‌ترین آئین‌های مردم این منطقه در این ماه را بیان کنیم باید به استقبال رفتن مردم استان مازندران از این ماه اشاره کرد به این معنا که مردم استان مازندران برای برآورده شدن آرزوها و ارتباط معنوی با خدا سه روز مانده به ماه مبارک رمضان را روزه می‌گیرند.

آئین بیدار کردن همسایگان هنگام سحر

اکبری تاکید کرد: از مهم‌ترین آداب و رسوم مردم محلی استان مازندران که همچنان یکی از جالب‌ترین این آداب و رسوم است، می‌توان به رسم بیدار کردن همسایگان اشاره کرد. چرایی این کار به این دلیل است که در قدیم ممکن بود عده‌ای، سحر را خواب بمانند. به همین دلیل برخی افراد ظرفی فلزی و چوبی بر می‌داشتند و در کوچه‌ها راه می‌افتادند. آنها یکی، دو ساعت قبل از اذان صبح با چوب روی ظرف می‌کوبیدند و با صدای بلند و رسا می‌گفتند که «سحر است برخیز!» یا «سحر برخیز که صبح صادق آمد» و به این ترتیب مردم را برای خوردن سحر و روزه گرفتن از خواب، بیدار می‌کردند.

نذر حلوا

نذر حلوا نیز از دیگر آئین‌های مردم این منطقه است که شب ۱۵ ماه مبارک رمضان هم‌زمان با میلاد امام حسن مجتبی (ع) زنان به عنوان نذر، قند، چای، خرما و زغال به مسجد می‌برند که این کار تا پایان ماه مبارک رمضان ادامه دارد. همچنین در کنار این مواد حلوا، آش، زولبیا و بامیه سنتی، فرنی، آبگوشت و باقلای پخته با پلو نیز به میان روزه‌داران برده می‌شود.

گفتنی است یکی از رسوم خوب و ماندنی مردم ساری این بود که هرکسی که در زمان افطاری نذر داشت، مجمعه‌ای از کل نذورات خود را به عنوان افطاری درست کرده و به زندان شهر می‌برد.

شطون کتوک

شطون یا شیطون در گویش مازندرانی به معنای شیطان است و کتوک نیز به کلوخ گفته می‌شود. شطون کتوک نام یکی از رسوم و آداب مردم این استان است که در ماه رمضان انجام می‌شد. در اواخر ماه شعبان و یک روز مانده به ماه رمضان اعضای خانواده بویژه پدران و مادران از روی ایوان یا بالکن خانه چند قطعه کلوخ را به اطراف پرت می‌کنند و جمله «شطون گُم بووه» را که به معنی «شیطان گم شود» سر می‌دهند.

این کار مردم مازندران یادآور رمی جمرات حجاج در مکه است که با سنگ به نماد شیطان می‌زنند که در واقع نشانه گرفتن سنگ پرانی به نماد هوا و هوس شیطانی است.

پیشینیان معتقد بودند با شکستن کلوخ، امیال نفسانی خود را زیر پا می‌گذارند و میل به پیروی از نفس را در خود می‌شکنند. مردم در قدیم هنگام غروب در این آئین کلوخی را در دست می‌گرفتند و رو به قبله می‌ایستادند و با این دعا که خدایا گناهان و کارهای بد گذشته را شکستیم، خود را برای عبادت و روزه ماه رمضان آماده می‌کردند، آنگاه کلوخ را به هوا پرتاب می‌کردند.

روزه سری

کسانی که در مازندران برای نخستین بار به سن تکلیف می‌رسند و روزه می‌گیرند تا زمانی که از جانب بزرگترها به عنوان روزه سری هدیه‌ای نگیرند، افطار نمی‌کنند. معمولاً این هدایا شامل چادر نماز و طلاجات برای دختران، پول و انواع نقره‌جات قدیمی برای پسران است.

سحر و افطار

مازندرانی‌ها بر این اعتقادند که سحر را نمی‌خوابند، زیرا نماز نافله شب می‌خوانند. برخی از سنت‌ها همچون سحری و بیدار کردن همسایگان در سحر و اینکه خواب نمانند و به نماز صبح و سحری برسند؛ فرهنگی است که از پدران و آبا و اجداد ما به ما ارث رسیده و در این روزها که بسیاری از سنت‌ها فراموش شده است این سنت ادامه دارد و تلاش داریم تا با همراه کردن نوه‌های خود این سنت را به آنان هم آموزش دهیم.