داستان مسیر پرچالش چغندر قند از مزرعه تا کارخانه
اقتصاد ایران: اهواز - خوزستان با اندکی برنامه ریزی و ایجاد زیر ساخت، می‌تواند در زمینه چغندر قند به شکوفایی برسد ولی مسیر تولید تا کارخانه این محصول در شرایط فعلی با چالش‌هایی جدی مواجه است.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: نامش حسین هدایت‌پور است، مردی پنجاه‌ساله با چهره‌ای آفتاب‌سوخته و دست‌هایی پینه‌بسته که سال‌هاست با عشق و امید، زمین‌هایش را در دزفول زیر کشت چغندرقند می‌برد. او یکی از هزاران کشاورز خوزستانی است که هر سال با شروع فصل برداشت، دغدغه‌های بی‌پایان حمل و نقل و نبود زیرساخت‌ها را نیز به خانه می‌برد.
حسین با چشمانی خسته و صدایی گرفته می‌گوید: هر سال همین قصه‌ست. چغندرها را از زمین بیرون می‌آوریم اما بعدش چه؟ کامیون نیست، کارخانه نیست، همه چیز دور است. مجبوریم محصول را در گرما و بی‌آبی، صدها کیلومتر جاده ببریم تا به کارخانه‌های قند برسد. بعضی وقت‌ها نصف راه که می‌رویم، می‌بینیم چغندرها شروع کرده‌اند به فساد. دل آدم می‌سوزد. این همه زحمت، این همه هزینه، اما آخرش چی؟
او ادامه می‌دهد: یادم هست پارسال، یک هفته تمام دنبال کامیون گشتم. هر کی رو می‌دیدم، یا قیمت‌های نجومی می‌گفت یا کامیونش خراب بود. آخرش مجبور شدم محصول را با تأخیر بفرستم. وقتی به کارخانه رسید، بیشتر چغندرها خراب شده بود. آن موقع بود که نشستم گریه کردم. گفتم خدایا، این همه زحمت برای چی؟ کاش کارخانه‌ای بود همین نزدیکی‌ها، کاش این همه راه نبود، کاش این همه دردسر نبود…
حسین آرزوهایش را با صدایی لرزان بیان می‌کند: من آرزو دارم روزی برسه که چند کارخانه‌های قند در دزفول و شهرهای اطراف ساخته بشه. آرزو دارم روزی برسه که کشاورزان دیگه مجبور نباشند محصولشون را صدها کیلومتر جاده ببرند.
او در پایان می‌گوید: ما کشاورزان، سربازان زمین هستیم. در گرمای سوزان و بی‌آبی، باز هم می‌ایستیم و کار می‌کنیم. فقط می‌خواهیم کسی صدایمان را بشنود. کسی به فکرمان باشد. کسی دستمان را بگیرد…
قطب تولید چغندرقند
استان خوزستان، به عنوان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی ایران، همواره نقش تعیین‌کننده‌ای در تولید محصولات استراتژیک مانند چغندرقند داشته است. با این حال، به رغم ظرفیت‌های بالای این استان در تولید چغندرقند، نبود زیرساخت‌های لازم و مشکلات ساختاری، چالش‌های جدی را برای کشاورزان و صنعت قند و شکر ایجاد کرده است.
خوزستان با داشتن زمین‌های حاصلخیز و آب و هوای مناسب یکی از مهم‌ترین مناطق کشت چغندرقند در ایران است. بر اساس آمارهای ارائه‌شده، این استان به تنهایی ظرفیت کشت ۵۰ هزار هکتار چغندرقند را دارد. با این حال، در سال‌های اخیر، تنها حدود ۲۰ هزار هکتار از اراضی خوزستان به کشت این محصول اختصاص یافته است. این در حالی است که تولید چغندرقند در خوزستان به بیش از یک میلیون تن در سال می‌رسد.
ولی‌الله یوسف‌آبادی، پژوهشگر مروج ارشد متخصص چغندرقند مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، در این باره می‌گوید: خوزستان با مازاد تولید نسبت به زیرساخت‌ها مواجه است و باید زیرساخت‌های لازم برای تولید چغندرقند فراهم شود.
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کشاورزان خوزستانی، نبود کارخانه‌های قند در استان است. به گفته یوسف‌آبادی، حدود یک میلیون تن از چغندرقند تولیدی خوزستان پس از برداشت، به علت نبود کارخانه قند، مجبور به طی مسافتی ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلومتری در دمای ۳۵ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌شود تا به کارخانه‌های قند در استان‌های دیگر برسد. این مسیر طولانی و شرایط نامناسب، منجر به فساد بخشی از محصول و افزایش هزینه‌های حمل و نقل می‌شود.
فریدون عجم‌گرد، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی‌آباد دزفول، نیز بر این موضوع تاکید کرده و می‌گوید: کشاورزان مجبورند به علت نبود کارخانه قند در منطقه، محصول را دیرتر برداشت کنند و دچار خسارت شوند.
کارخانه‌های نیمه‌تمام
یکی از پروژه‌های مهمی که می‌تواند بخشی از مشکلات کشاورزان خوزستانی را حل کند، تکمیل کارخانه قند دزفول است. این کارخانه که بخش عمده‌ای از آن ساخته شده و دستگاه‌های موردنیاز آن نیز وارد شده، به دلایل نامشخصی راه‌اندازی نشده است. یوسف‌آبادی در این باره می‌گوید: باید موانع توسعه زیرساخت‌ها در استان بررسی و مشخص شود چرا این کارخانه راه‌اندازی نمی‌شود.
عجم‌گرد نیز تاکید می‌کند: تکمیل این کارخانه نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است اما در سه سال اخیر هیچ اعتباری برای انجام کارهای زیربنایی اختصاص نیافته است.
تغییر الگوی کشت
با توجه به نقش ویژه چغندرقند در الگوی کشت، ضرورت حمایت از کشاورزان و توسعه زیرساخت‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. یوسف‌آبادی معتقد است که در صورت راه‌اندازی یک کارخانه ۱۰ هزار تنی قند، ۳۰ تا ۴۰ درصد مشکل چغندرکاران حل خواهد شد.
همچنین، محمدسعید حسنوند، عضو هیأت علمی بخش تحقیقات چغندرقند صفی‌آباد دزفول بر ضرورت برداشت چغندرقند در زمان مناسب تاکید کرده و می‌گوید: باید به سمتی برویم که هر رقم را در زمان خود برداشت کنیم و موارد تغذیه‌ای و آبیاری قبل از برداشت رعایت شود تا کاهش عیار نداشته باشیم.
تغییرات اقلیمی نیز یکی از چالش‌های جدی پیش روی کشاورزان خوزستانی است. بر اساس آمارهای ارائه‌شده، امسال تا پایان بهمن ماه فقط ۹۷ میلی‌متر بارندگی در خوزستان ثبت شده که نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد کاهش داشته است. همچنین، دمای هوا نسبت به سال گذشته یک تا ۱.۵ درجه کاهش یافته که ممکن است موجب توقف رشد چغندرقند در زمستان شود.
با وجود تمام چالش‌ها، خوزستان همچنان ظرفیت تبدیل شدن به قطب تولید قند ایران را دارد. راه‌اندازی کارخانه‌های قند، جذب سرمایه‌گذاران و حمایت از کشاورزان می‌تواند تحولی بزرگ در صنعت قند و شکر ایران ایجاد کند.
در پایان، باید به این موضوع به عنوان یک هدف ملی نگاه کرد. اگر سیاست‌گذاران و مسئولان به این موضوع ورود کنند و زیرساخت‌های لازم فراهم شود، خوزستان نه تنها می‌تواند مشکل چغندرکاران خود را حل کند، بلکه می‌تواند به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قند در منطقه تبدیل شود.