وی ادامه داد: فرضیه هر دو مطالعه برداشتن فشار از روی تهران اولی از طریق توزیع جمعیت و فعالیت در سطح کل منطقه شهری تهران و دومی از طریق انتقال بخشی از نقشها و عملکردهای متمرکز در پایتخت به استانها و شهرهای دیگر بود.

وی افزود: هر دو در عین حال پاسخ های غیر مستقیمی به مسئله انتقال پایتخت هم بودند. اظهار نظرها و مطالعات مختصری هم در سالهای 1388 و 1392 تحت عناوین تحلیل موضوع انتقال پایتخت مطالعات انتقال پایتخت اظهار نظر درباره طرح انتقال پایتخت به ترتیب توسط مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران مرکز مطالعات استراتژیک و مرکز پژوهشهای مجلس انجام شد. 

معاون اسبق شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی اضافه کرد: آخرین مطالعه که ضمن استفاده از همه مطالعات در همان آغاز به کار دولت آقای روحانی حسب نظر وی اواخر سال 1392 شروع و در اواخر سال 1393 اولین ویرایش آن آماده شد. 

هاشمی یادآور شد: سال 1394 مجلس با تصویب قانون امکان سنجی انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور و سامان دهی و تمرکز زدایی از تهران وزارت راه و شهرسازی را موظف به انجام آن کرد مطالعات در همین جا یعنی مرکز تحقیقات ساختمان راه و شهرسازی انجام و مطالعات در قالب دو گزارش آماده شد. 

وی خاطرنشان کرد: یکی مربوط به انتقال پایتخت تحت عنوان تهران و مسئله "پایتختی و دیگری مربوط به ساماندهی و تمرکز زدایی از تهران تحت عنوان طرح سامان دهی منطقه شهری تهران - کرج". برای بررسی و تصویب این طرح ها شورایی متشکل از وزرا و مقامات مختلف کشور پیش بینی شده بود.

به گفته وی، هر دو طرح بعد از جلسات مقدماتی متعدد در وزارت راه و شهرسازی در شورای مزبور مطرح شدند. در مورد ایده انتقال پایتخت تقریباً هیچ نظر موافقی وجود نداشت هر چند شخص رئیس جمهور وقت مصر به این کار بود.

وی تاکید کرد: مشکل طرح منطقه شهری تهران - کرج مدیریت آن بود که طبق بررسی‌های انجام شده منوط به توسعه اقتصادی می شود. یکی از برنامه ها توسعه اقتصادی به 8 درصد است که به‌عنوان یک آرزو هنوز محقق نشده است. ضمن اینکه برای انتقال پایتخت بایستی تمام زیرساخت‌ها به حد قابل قبولی برای توسعه جدید برسد.

مشاور سابق وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: از سوی دیگر دفتر تقسیمات کشوری همچنان سخت علاقه مند به حفظ کوچک ترین تقسیمات سیاسی در شهرهایی است که سالهاست آن تقسیمات را در نوردیده اند . این دفتر حاضر نیست با ادغام شهرستان های داخل مناطق کلانشهری راه را برای یک تقسیم کار جدید بین یک مدیریت سیاسی و یک مدیریت خدماتی در داخل یک قلمرو مشترک باز کند. به همین دلیل وزارت کشور و شهرداری تهران هیچ علاقه ای به این طرح نشان ندادند و شهرداری تهران معتقد بود پیشنهادهای مربوط به سامان دهی و تمرکز زدایی مورد نظر قانون باید فقط در داخل محدوده شهر تهران باشد.

وی گفت: اگر سیر تاریخی 25 ساله مطالعات انتقال پایتخت از سال 67 تا 92 مورد بررسی قرار گیرد، بعید است که یک پیوستگی و تداوم و تکاملی را در این مطالعات یک ربع قرنی پیدا شود. یک دلیل شاید این است که سطح بندی مسائل و تصمیمات و صلاحیت نهادهای تصمیم گیرنده در هر سطح مراعات نمی‌شود. چرا وقتی مجلس در خصوص امکان سنجی انتقال پایتخت و ساماندهی و تمرکز زدایی از تهران قانون تصویب می کند و اجرای آن را از دولت مطالبه می‌کند سراغی از نتایج کار به این مهمی نمی گیرد؟ الان 9 سال از تصویب قانون و 7 سال از اتمام مطالعات و بررسی اولیه آن گذشته است. 

وی تاکید کرد: انتقال مرکز سیاسی با فرض داشتن توجیه کافی یک رویداد تاریخی در تحولات تمدنی یک کشور است و به نظر می‌رسد سطح تصمیم گیری درباره آن بالاتر از سطح تصمیم گیری درباره قوانین عادی است.

مشاور سابق وزیر راه اضافه کرد: از جمهوری اسلامی هم انتظار می رود که مؤسس مرحله جدیدی از تمدن ایران شود و پایتختی در خور تأسیس این مرحله برای خود ایجاد کند. اما در همه مطالعاتی که در طی این 25 سال انجام شد چنین انتظاری از پایتخت جدید مطرح نشد. دلایل اظهار شده تاکنون برای انتقال پایتخت با نگرانی از کنترل امنیت بوده یا اشباع و لبریز ظرفیت‌های طبیعی و زیر ساختی برای نگهداری جمعیت بیش از حد علاوه بر این ایده انتقال پایتخت هر دلیلی که داشته باشد چه عقلانی و فنی و چه نمادین چه توجیه کافی داشته باشد چه نداشته باشد، زمانی تحقق پذیر خواهد بود که در مسیر تکمیل زیرساختهای توسعه کشور به عنوان پروژه ای برای ورود به مرحله جدید و بالاتری از توسعه عمل کند.

تحلیل عملکرد مهندسی در شهرسازی و معماری

مشاور سابق وزیر راه و شهرسازی در ادامه با بیان اینکه عملکرد مهندسی در شهرسازی و معماری  نه تنها اضافه نشده، بلکه تحلیل رفته است، گفت: به عنوان مثال حدود 2.5 میلیون مسکن مهر در کشور ساخته شد که می توانستیم 40 شهرک مانند اکباتان را بسازیم.

هاشمی با اشاره به اینکه انتقال پایتخت اندونزی به عنوان هشتمین اقتصاد دنیا که قرار است سال 2045 میلادی تکمیل شود حدود 35 میلیارد دلار برآورد شده است، افزود: انتقال پایتخت در کشورمان به شرط توجیه آن برای احداث یک شهر با جمعیت 400 هزار نفری  به ازای هر 40 نفر یک هکتار، 10 هزار هکتار با هزینه آماده‌سازی هر مترمربع 10 میلیون تومان و با احتساب 3 میلیون مترمربع ساختمان دولتی برای 100 هزار کارمند (برای هر مترمربع هزینه 60 میلیون تومان) حدود 1180 هزار میلیارد تومان با دلار 70 هزار تومانی منابع مالی نیاز است.

وی بیان کرد: بزرگترین پروژه شهرسازی ما، شهرک اکباتان است که البته یک سوم آن پس از پیروزی انقلاب تکمیل شد. واقعیت آن است که کشور در راهسازی، سدسازی، تونل سازی جزو کشورهای پیشرو دنیاست اما در شهرسازی و معماری تجربه لازم را نداریم.