ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش خبرنگار مهر، براساس گزارش‌های میدانی و اظهارات کارشناسان محیط زیست، صید ماهی با برق در خوزستان انجام می‌شود و طی آن متخلفان با استفاده از دستگاه‌های برق‌زا، اقدام به صید بی‌رویه ماهیان در رودخانه‌ها، تالاب‌ها و آبگیرهای استان می‌کنند. این عمل نه تنها منجر به کاهش چشمگیر جمعیت ماهیان می‌شود، بلکه به سایر موجودات آبزی مانند خرچنگ، لاک‌پشت و پرندگان آبزی نیز آسیب جدی وارد می‌کند.

صید ماهی با برق، یکی از مخرب‌ترین روش‌های صید غیرمجاز است که متأسفانه در سال‌های اخیر در بسیاری از مناطق کشور، به ویژه استان خوزستان، رواج یافته است. این روش نه تنها به اکوسیستم آبی آسیب جدی وارد می‌کند، بلکه بر معیشت صیادان قانونی نیز تأثیر منفی می‌گذارد. صید با برق به دلیل سهولت استفاده و بازدهی بالایی که دارد، به یکی از روش‌های محبوب صیادان غیرمجاز تبدیل شده است. با یک دستگاه ساده، می‌توان تعداد زیادی ماهی را در مدت زمان کوتاهی صید کرد.

در مناطقی که میزان بیکاری و فقر بالاست، برخی افراد برای تأمین معاش به روش‌های غیرقانونی مانند صید ماهی با برق روی می‌آورند. نبود نظارت کافی بر منابع آبی و برخورد قاطع با متخلفان، باعث شده است که صیادان غیرمجاز با خیالی آسوده به فعالیت خود ادامه دهند.

برخی گونه‌های ماهی در بازار دارای ارزش اقتصادی بالایی هستند و همین امر انگیزه‌ای قوی برای صیادان غیرمجاز ایجاد می‌کند تا با هر روشی به صید آن‌ها بپردازند. تجهیزات مورد نیاز نیز برای صید با برق به راحتی قابل تهیه هستند و همین امر باعث شده است که این روش در دسترس بسیاری از افراد قرار گیرد.

صید ماهی با برق در بسیاری از رودخانه‌ها، تالاب‌ها و آبگیرهای استان خوزستان از جمله رودخانه‌های کارون، کرخه، دز، تالاب‌های شادگان، هورالعظیم و… انجام می‌شود. این فعالیت نه تنها به اکوسیستم آبی این مناطق آسیب می‌رساند، بلکه بر زندگی جوامع محلی نیز تأثیر منفی می‌گذارد.

صید با برق باعث مرگ بسیاری از ماهیان، از جمله گونه‌های ارزشمند و در معرض انقراض می‌شود.شوک الکتریکی علاوه بر ماهیان، به سایر موجودات آبزی مانند خرچنگ، لاک‌پشت و پرندگان آبزی نیز آسیب می‌رساند و تعادل اکولوژیکی را بر هم می‌زند.

مواد سمی آزاد شده از بدن ماهیان مرده و لاشه آن‌ها، کیفیت آب را کاهش داده و باعث آلودگی آن می‌شود. صید با برق به بستر رودخانه‌ها و تالاب‌ها آسیب رسانده و زیستگاه‌های آبزیان را تخریب می‌کند.

کاهش ذخایر ماهی باعث کاهش درآمد صیادان قانونی و سایر افرادی که به نحوی به فعالیت‌های شیلاتی وابسته هستند می‌شود.

افزایش تعداد محیط‌بانان و گشت‌های آبی، به منظور شناسایی و دستگیری متخلفان، اعمال جریمه‌های سنگین و مجازات‌های قانونی برای متخلفان، به منظور ایجاد بازدارندگی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای صیادان و جوامع محلی به منظور آگاه‌سازی آن‌ها در مورد مضرات صید با برق و تشویق آن‌ها به استفاده از روش‌های صید پایدار، ارائه تسهیلات و حمایت‌های مالی به صیادان قانونی، به منظور بهبود معیشت آن‌ها و کاهش انگیزه برای روی آوردن به روش‌های غیرقانونی، مشارکت جوامع محلی در حفاظت از منابع آبی و گزارش تخلفات و توسعه آبزی‌پروری می‌تواند راهکارهای مقابله با صید ماهی با برق باشد.

یک اکولوژیست و ماهی شناس گفت: صید به وسیله جریان الکتریسیته بلایی است که به جان ماهیان تالاب شادگان، هور العظیم و رودخانه‌های خوزستان افتاده و آنها را در معرض نابودی قرار داده است.

اصغر عبدلی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص صید ماهی به وسیله جریان الکتریسته اظهار کرد: متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم که عده‌ای صیاد متخلف با استفاده از باطری‌های قوی، اقدام به صید ماهیان تالاب شادگان و تالاب هور العظیم و رودخانه‌های خوزستان با موتور برق می‌کنند اگر چه محیط بانان محیط زیست تعدادی از آنها را متوقف کرده‌اند اما بدون تردید وجود این تعداد فراوان متخلف و این روش صید غیر قانونی و مخرب اثرات جبران ناپذیری بر تنوع زیستی ماهیان و سایر آبزیان حتی پستانداران مانند سمورهای آبی (شِنگ) این منطقه می‌گذارد.

وی افزود: اگر چه صید با جریان الکتریسیته یک وسیله و روش نمونه برداری از آبزیان برای مطالعات علمی به شمار می‌رود اما باید به این نکته توجه کرد که در روش‌های علمی از ولتاژ و فرکانس استانداردی استفاده می‌شود که باعث مرگ و میر ماهیان و سایر آبزیان نمی‌شود اما متأسفانه در ابزار به کار گرفته شده توسط صیادان غیرمجاز ولتاژ وارده به آب بسیار زیاد بوده و اغلب باعث مرگ بسیاری از آبزیان می‌شود.

این اکولوژیست و ماهی شناس تصریح کرد: جریان برق فشار قوی در آب این قدرت را دارد که بسیاری از موجودات آبزی از ماهی تا بی مهره گان آبزی، دوزیستان، خزندگان و پستانداران آبزی را تحت تأثیر قرار دهد و ازآنجا که جریان برق غیر استاندارد وارد آب می‌شود یقیناً در کنار بسیاری از ماهیانی که هدف اصلی صیادان غیر مجاز هستند بسیاری دیگر از موجودات آبزی دچار مرگ و میر می‌شوند که چه بسا کاهش جمعیت آنها به دور از چشم کارشناسان و یا محیط بانان محیط زیست اتفاق بیفتد.

رخ دادن تغییرات اساسی در ساختار اکوسیستم

عبدلی تاکید کرد: بنابراین عمق فاجعه بسیار بیشتر از صید تنها تعدادی ماهی است و باید منتظر آن بود که تغییرات اساسی در ساختار اکوسیستم این زیستگاه‌های آبی و ارزشمند اتفاق بیافتد. نکته مهم دیگر این است که بر خلاف تصور عموم ماهیان بزرگ‌تر در میدان الکتریکی بیشتر دچار شوک شده و آسیب بیشتری می‌بینند؛ بنابراین صید ماهیان بزرگ‌تر آسیب‌های جبران ناپذیری به تولید مثل گونه‌ها و ساختار سنی آنها وارد می‌آورد.

استاد گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم‌ها دانشگاه شهید بهشتی عنوان کرد: معمولاً با استفاده از تورهای ماهی گیری امکان صید ماهی در لابلای گیاهان آبزی نیست و این گیاهان پناهگاه خوبی برای ماهیان است اما متأسفانه با استفاده از شوک الکتریکی در لابلای گیاهان هم به راحتی ماهیان پناه گرفته صید می‌شوند. ضمن آنکه سطحی که توسط شوک الکتریکی در هر مرحله صید می‌شوند بسته به میزان ولتاژ می‌تواند تا حد زیادی بیش از تورهای مختلف باشد. جای بسی تأسف است در حالی که در بیشتر نقاط دنیا با توجه به کاهش جمعیت ماهیان، صید تنها با قلاب صورت می‌گیرد اما در تالاب‌های خوزستان مانند شادگان و هور العظیم و رودخانه‌های این استان عده‌ای سود جو با برق به جان ماهیانی افتاده‌اند که در خطر نابودی هستند.

عبدلی بیان کرد: فراموش نکنیم که ماهیان بومی این منطقه بسیار ارزشمند برای تنوع زیستی آبزیان ایران در حال حاضر تحت فشار زیاد ناشی از هجوم گونه ماهی مهاجم تیلاپیا و کم آبی هستند؛ یقیناً صید بیش از حد ضمن کاهش شدید جمعیت گونه‌های بومی توان آنها برای مقابله با این گونه‌های مهاجم را کمتر می‌کند و بدین ترتیب با دست خودمان گونه‌های ارزشمند این مناطق را به سمت نابودی و انقراض سوق می‌دهیم و بیشترین صدمه و نابودی به ماهیان اقتصادی منطقه است که به صورت سنتی بیشترین درآمد را برای ساکنان تالاب‌ها و رودخانه‌های خوزستان داشته‌اند؛ ماهیان بومی اقتصادی که در معرض تهدید و انقراض هستند گونه‌های ارزشمندی از ماهیان مانند بنی، شیربت، حمری و شلج هستند.

کاهش عمق آب تالاب‌ها

نویسنده کتاب و مقاله مختلف در خصوص ماهیان و تنوع زیستی ایران تصریح کرد: کاهش عمق آب تالاب‌های خوزستان در سال‌های اخیر به علت ساخت سدهای بالادستی مانند کرخه و مارون و عدم اختصاص حق آبه در کنار تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین ضمن سخت‌تر کردن شرایط برای زندگی آبزیان، صید آنها به وسیله الکتریسیته را راحت تر می‌کند زیرا صید با الکتریسیته در آب‌های با عمق بیش از یک متر با توجه به گل آلودگی آب بسیار سخت و کم بازده است.

عبدلی ادامه داد: سرمای هوا و کم تحرکی ماهیان با توجه به خونسرد بودنشان یکی از عواملی است که باعث کاهش میزان صید آنها است اما در منطقه تالاب شادگان و هور العظیم با توجه به گرمی هوا و فعال بودن آنها در اغلب ماه‌های سال باعث می‌شود که صیادان غیر مجاز نسبت به صید آنها در اغلب ماه‌های سال اقدام کنند و خسارت‌های وارده را دو چندان می‌کنند. از سوی دیگر با توجه به خطرات صید با جریان برق برای دیگر آبزیان مانند سمور آبی (شِنگ) دارد و اینکه هر دو گونه سمور آبی در ایران در فهرست سرخ (Red list) در معرض خطر هستند و سمور آبی اوراسیایی(Eurasian otter)در معرض تهدید (NT) و سمور آبی میان‌رودان (Mesopotamian otter) گونه آسیب پذیر (VU) فهرست سرخ جهانی معرفی شده‌اند حفاظت از این ۲ گونه در استان خوزستان اهمیت بسیار دارد و حتماً باید از صید با الکتریسیته در زیستگاه‌های آنها جلوگیری کرد.

استاد گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم‌ها دانشگاه شهید بهشتی اظهار کرد: برای جلوگیری و کنترل ماهیگیری با برق که روشی مخرب برای محیط زیست است؛ لازم است سازمان محیط زیست و قوه قضائیه با به کار گیری قوانین موجود و یا وضع قوانین و مقررات جدید بازدارنده توسط مراجع مربوطه نسبت به کنترل این روش‌های نامناسب اقدام کنند و محیط زیست نیز با شدت با این تخلف مبارزه کند و مردم هم اگر مواردی را مشاهده کردند به مراجع قضائی و انتظامی و محیط زیست اطلاع دهند چرا که حفاظت از محیط زیست وظیفه‌ای همگانی است و ما باید از گونه‌های بومی حیات وحش و ماهیان و آبزیان ارزشمند بومی رود خانه‌ها و تالاب‌ها مراقبت و حفاظت کنیم و شرایط زیست آنها را سخت‌تر نکنیم.

نمونه تایلندی

تایلند یکی از کشورهایی است که در زمینه مقابله با صید غیرقانونی، از جمله صید ماهی با برق، اقدامات جدی انجام داده است. تایلند یکی از بزرگترین صادرکنندگان محصولات شیلاتی در جهان است و به همین دلیل حفظ منابع آبزی برای این کشور بسیار مهم است. قوانین صید و شیلات در تایلند بسیار دقیق و سختگیرانه هستند و برای متخلفان جریمه‌های سنگین و حتی حبس در نظر گرفته شده است.

تایلند با سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان خوار و بار جهانی (FAO) همکاری نزدیکی دارد و در برنامه‌های منطقه‌ای برای مبارزه با صید غیرقانونی شرکت می‌کند.

نیروی دریایی تایلند به طور مداوم مناطق ساحلی و آب‌های آزاد را گشت‌زنی می‌کند تا از صید غیرقانونی جلوگیری کند. دولت تایلند برنامه‌های گسترده‌ای برای آموزش صیادان و جوامع محلی در مورد مضرات صید غیرقانونی و اهمیت حفظ منابع آبزی اجرا می‌کند.

بسیاری از مناطق ساحلی تایلند به عنوان مناطق حفاظت‌شده اعلام شده‌اند و صید در این مناطق ممنوع است. تایلند همچنین از فناوری‌هایی مانند ماهواره و رادار برای نظارت بر فعالیت‌های صیادی استفاده می‌کند. از سوی دیگر تایلند با کشورهای همسایه خود برای مبارزه مشترک با صید غیرقانونی همکاری می‌کند.

تایلند با اتخاذ رویکردی جامع و چندجانبه توانسته است تا حد زیادی با پدیده صید ماهی با برق مقابله کند و از منابع آبزی خود محافظت کند. تجربه تایلند می‌تواند الگویی برای سایر کشورها باشد که با این چالش روبرو هستند.

صید ماهی با برق، یک تهدید جدی برای تنوع زیستی آبزیان و اکوسیستم‌های آبی است. برای مقابله با این پدیده، نیازمند یک رویکرد جامع و چندجانبه هستیم که شامل تقویت نظارت، تشدید برخورد قضائی، آموزش و فرهنگ‌سازی، حمایت از صیادان قانونی و همکاری با جوامع محلی باشد. با اتخاذ این راهکارها، می‌توان امیدوار بود که این بلای خانمان‌سوز از پیکره آب‌های خوزستان ریشه‌کن شود.