ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - کورش دیباج: اصفهان، به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران، همواره از دیرباز در عرصه معماری، هنر و فرهنگ جهانی شناخته شده است. بافت تاریخی این شهر که شامل بناهای ارزشمند و میراث‌های فرهنگی فراوان است، نه تنها هویت فرهنگی و تاریخی این کلان‌شهر را شکل داده، بلکه بر زندگی روزمره مردم و توسعه شهری آن تأثیرات عمیقی دارد. به همین دلیل، حفظ و احیای این بافت‌ها و بناها در کنار برنامه‌ریزی برای توسعه شهری مدرن، از چالش‌های اساسی در طرح‌های توسعه شهری است.

طرح جامع اصفهان، که به منظور هدایت و ساماندهی توسعه شهری در آینده تدوین می‌شود، می‌بایست به گونه‌ای باشد که هم‌زمان با توجه به نیازهای جمعیتی و زیرساختی، به حفظ و احیای میراث فرهنگی و بافت تاریخی این شهر نیز بپردازد. در این راستا، توجه به اصول و ضوابط میراث فرهنگی و تعامل مؤثر با سازمان‌های مسئول همچون سازمان میراث فرهنگی، می‌تواند به توازن و پایداری در فرآیند توسعه کمک کند.

در این گفت‌وگو با سعید صادقانی، مدیر کل طرح‌های توسعه شهری و منطقه‌ای شهرداری اصفهان، به بررسی رویکرد جدید طرح جامع اصفهان و چگونگی توجه به بافت تاریخی و مسائل مرتبط با میراث فرهنگی در این طرح پرداخته‌ایم. این گفت‌وگو در دو بخش ارائه خواهد شد که بخش اول آن در ادامه منتشر می‌شود و بخش دوم در روزهای آتی در دسترس مخاطبان قرار خواهد گرفت.

در خصوص مراحل تهیه طرح جامع جدید و چگونگی ورود اداره کل راه و شهرسازی استان به این فرآیند توضیح دهید.

در اوایل سال ۱۴۰۲، با محوریت اداره کل راه و شهرسازی استان، به‌عنوان متولی تهیه طرح‌های جامع، مشاوره‌ای برای تهیه طرح جامع جدید انتخاب شد. این طرح با رویکرد جدیدی در حال طراحی است. رویکردی که صرفاً به قالب تیپ ۱۲ که همان طرح جامع سنتی است، محدود نمی‌شود. رویکرد جدید، مسئله‌محور است؛ به این معنا که بر اساس مسائل و مشکلات اساسی شهر، راه‌حل‌هایی برای حل آن‌ها ارائه می‌شود. در این راستا، تلاش بر این است که مسائل اساسی شهر شناسایی و در قالب طرح جامع جدید به‌طور جامع مورد بررسی قرار گیرد.

آیا می‌توانید توضیح بیشتری درباره تفاوت‌های رویکرد جدید طرح جامع با طرح‌های گذشته ارائه دهید؟

در طرح‌های جامع گذشته، غالباً تمرکز تنها بر مسائل کالبدی شهر بود. به‌طور خاص، در طرح‌های جامع قدیمی، موضوعاتی مانند پهنه‌های مسکونی، خدمات ناحیه‌ای، محله‌ای، شبکه معابر، محدوده و حریم شهر مورد توجه قرار می‌گرفت. اما در طرح جامع جدید، به مسائل فراتر از کالبد نیز توجه می‌شود. در واقع، مطالعات به‌صورت جامع‌تر و در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و زیرساختی انجام می‌شود. این به‌این‌معنی است که علاوه بر مسائل کالبدی، جزئیات مربوط به زیرساخت‌ها، حمل‌ونقل، انرژی و شرایط زیست‌محیطی نیز بررسی و در طرح جامع جدید گنجانده خواهد شد.

با توجه به تغییرات زیاد در نیازهای شهری، چگونه طرح جامع جدید به‌روز و متناسب با شرایط فعلی شهر اصفهان طراحی می‌شود؟

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های طرح جامع جدید، به‌روز بودن آن است. طرح جامع قبلی که در دهه ۶۰ تهیه شده بود، اکنون نیاز به بازنگری اساسی دارد. شرایط و نیازهای امروز شهر اصفهان با گذشته تفاوت‌های زیادی دارد. به همین دلیل، مطالعات جدید باید بر اساس شرایط و واقعیت‌های موجود در شهر انجام شود. در حال حاضر، بخش‌های مختلف طرح در مرحله شناسایی و تحلیل قرار دارند و پس از تکمیل این مراحل، فرآیند تصویب طرح در استان و شورای عالی شهرسازی آغاز خواهد شد.

با توجه به اهمیت تصویب به‌موقع طرح، آیا تضمینی برای تصویب سریع طرح جامع جدید وجود دارد؟

متأسفانه هیچ تضمینی وجود ندارد که فرایند تصویب طرح جامع جدید به‌طور سریع و به‌موقع انجام شود. یکی از دغدغه‌های موجود، فرایند طولانی تصویب طرح‌های توسعه شهری است که در اصفهان و سایر شهرها به‌طور کلی وجود دارد. در صورتی که دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف همکاری لازم را نداشته باشند یا اختلافات در تفسیر قوانین و مقررات پیش آید، این فرایند ممکن است طولانی‌تر شود. با این حال، امیدواریم با تلاش‌ها و همکاری دستگاه‌های مختلف، طرح جامع جدید در زمان مناسب تصویب شود.

در مورد طرح جدید جامع شهر اصفهان، از مرحله مطالعات تا اجرا، بحث بافت‌های تاریخی و میراث فرهنگی به کدام نهاد مربوط می‌شود؟ آیا نهادهای مربوطه در جلسات شورای شهر نظر می‌دهند؟

در زمینه بافت‌های تاریخی، محورهای تاریخی و بناهای تاریخی، قاعدتاً سازمان میراث فرهنگی مسئولیت ورود به این موضوعات را دارد. تمامی دستورالعمل‌ها و ضوابط این سازمان باید در تهیه طرح جامع شهر اصفهان لحاظ شود. در خصوص گردشگری و بافت‌های تاریخی نیز، رویکرد طرح جامع باید متناسب با نیازهای شهر اصفهان باشد. به این معنا که اصفهان، به‌عنوان یک شهر تاریخی، مدل طرح جامع آن باید با شهرهای گردشگری شمال ایران متفاوت باشد. طرح جامع باید به‌طور خاص برای احیای بناها و بافت‌های تاریخی راهکارهایی را ارائه دهد.

آیا طرح جامع در زمینه گردشگری و بافت‌های تاریخی راهکارهای خاصی برای جذب بخش خصوصی دارد؟

بله، در طرح جامع شهر اصفهان باید ضوابط و راهکارهایی برای احیای بافت‌های تاریخی و بناهای تاریخی ارائه شود تا بخش خصوصی بتواند رغبت کند که این بناها را مرمت کند و از این طریق هم اقتصاد شهری را تقویت کند و هم به جذب توریست کمک کند. یکی از وظایف طرح جامع، مسئله‌محور بودن آن است، به این معنی که باید به موضوعات مختلفی مانند آب، گردشگری، آلودگی و کاربری‌ها پرداخته شود.

آیا طرح جامع قبلی در این زمینه‌ها موفق بوده است؟

طرح جامع قبلی اصفهان نیز به این مسائل پرداخته بود، اما متأسفانه در عمل شاهد تخریب بسیاری از بافت‌های تاریخی به بهانه توسعه شهری بودیم. در این طرح‌ها به‌جای حفظ و احیای بافت‌های تاریخی، تمرکز بیشتری بر توسعه کالبدی شهر بود. به نظر می‌رسد که طرح جامع جدید باید یک رویکرد متفاوت اتخاذ کند؛ یعنی به‌جای تخریب، باید راهکارهایی برای احیای بافت‌های تاریخی ارائه دهد و بسته‌های تشویقی برای مالکین بناهای تاریخی فراهم کند تا آنان انگیزه‌ای برای مرمت و حفظ این بناها داشته باشند.

برای احیای بافت‌های تاریخی چه بسته‌های تشویقی ممکن است در نظر گرفته شود؟

بسته‌های تشویقی می‌تواند شامل تسهیلات مالی، معافیت‌های مالیاتی یا حمایت‌های قانونی برای حفظ و مرمت بناهای تاریخی باشد. در واقع، باید برای مالکان بناهای تاریخی مشوق‌هایی در نظر گرفته شود تا آنان بتوانند از این بناها به‌طور صحیح و به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری بهره‌برداری کنند. البته، هنوز برخی از جزئیات این بسته‌ها باقی مانده است و در حال بررسی است. به‌طور کلی، طرح جامع جدید باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که نه تنها به حفظ تاریخ و میراث فرهنگی شهر پرداخته شود، بلکه امکان توسعه و بهره‌برداری پایدار از این میراث نیز فراهم شود.