به گزارش سلامت نیوز به نقل از پیام ما، آیا می‌توان هم‌زمان هم از طبیعت بهره برد و هم آن را برای آیندگان حفظ کرد؟ تالاب بیشه دالان در بروجرد، گنجینه‌ای ارزشمند از زیست‌بوم جنوب لرستان، پاسخ این سؤال است. اما این تالاب که روزگاری ۹۰۰ هکتار از زمین‌های این منطقه را به خود اختصاص می‌داد، اکنون به زیر ۴۰ هکتار کاهش یافته و در تصاویر ماهواره‌ای به‌سختی قابل تشخیص است. چرا چنین فاجعه‌ای رقم خورده و چه راهی برای نجات این گنجینه باقی مانده است؟
بحران‌های تالاب بیشه دالان
تالاب بیشه دالان با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند. آتش‌سوزی‌های عمدی که برای تغییر کاربری زمین‌ها به وقوع می‌پیوندد، کشت محصولات آبدوست مانند برنج و تغییراقلیم از اصلی‌ترین تهدیدها هستند. این عوامل نه‌تنها اکوسیستم تالاب را نابود می‌کنند بلکه زندگی محلی را نیز به خطر می‌اندازند.
ساکنان محلی که سال‌ها از تالاب برای تأمین معاش استفاده کرده‌اند، اکنون با کاهش منابع و محدودیت‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. متأسفانه برخی برای جبران این کاهش، زمین‌های تالاب را به کشاورزی اختصاص می‌دهند یا آتش‌سوزی‌های عمدی ایجاد می‌کنند. این درحالی‌است که تالاب بیشه دالان، به‌عنوان یکی از مهمترین موانع سیلاب‌ها و طوفان‌ها، نقشی حیاتی در پایداری زیست‌محیطی منطقه دارد.
«کامران فرمان‌پور»، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان، در گفت‌وگو با خبرنگاران تأکید کرد: «تالاب بیشه دالان سرمایه‌ای طبیعی است که نقشی کلیدی در کنترل سیلاب‌ها و حفظ تنوع زیستی دارد، اما تهدیداتی مانند آتش‌سوزی‌های عمدی، کشاورزی ناپایدار و تغییراقلیم، حیات آن را به خطر انداخته‌اند.» به‌گفته او، بسیاری از این آتش‌سوزی‌ها برای تغییر کاربری زمین‌های تالاب به مزارع کشاورزی صورت می‌گیرد.
«محمد قبادی»، مجری طرح آموزش و مدیریت زیست‌بومی تالاب، نیز هشدار داد که با ادامه روند تخریب، تالاب به‌زودی کاملاً خشک خواهد شد. او گفت: «ارزش گردشگری تالاب بیشه دالان حدود ۱۰ هزار دلار به‌ازای هر هکتار است. اما با آتش‌سوزی‌ها و تخریب‌های مداوم، این فرصت اقتصادی از دست می‌رود.»
راه‌حل پیشنهادی مسئولان و کارشناسان محیط‌زیست، ایجاد مشاغل سبز و توسعه گردشگری پایدار است. به‌گفته «اصغر بلکی‌وند»، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست بروجرد، ظرفیت‌های متعددی در تالاب وجود دارد که می‌تواند هم‌زمان با حفظ محیط‌زیست، منبع درآمدی پایدار برای ساکنان محلی باشد. او می‌گوید: «صنایعی مانند بوریابافی، پرورش ماهی و بوم‌گردی نه‌تنها به معیشت مردم کمک می‌کنند بلکه تالاب را از خطر نابودی نجات می‌دهند.»
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست بروجرد: ظرفیت‌های متعددی در تالاب وجود دارد که می‌تواند هم‌زمان با حفظ محیط‌زیست، منبع درآمدی پایدار برای ساکنان محلی باشد. صنایعی مانند بوریابافی، پرورش ماهی و بوم‌گردی نه‌تنها به معیشت مردم کمک می‌کنند بلکه تالاب را از خطر نابودی نجات می‌دهند
از سوی دیگر، آموزش و آگاهی‌بخشی به ساکنان محلی درباره اهمیت تالاب نیز بخشی از طرح مدیریت زیست‌بومی است. بلکی‌وند با اشاره به نقش این آموزش‌ها افزود: «تغییر نگرش کشاورزان و توقف کشت محصولات آبدوست، یکی از اصلی‌ترین اهداف ما است.»
زنگ خطری برای آینده
تالاب بیشه دالان، میراثی از نیاکان ساکنان محلی، اکنون با تهدیدات جدی مواجه است. خشک شدن تالاب نه‌تنها به تخلیه روستاهای اطراف منجر می‌شود بلکه زیستگاه پرندگان و سایر موجودات تالابی را نیز از بین می‌برد. به‌گفته فرمان‌پور، «همکاری میان دستگاه‌های اجرایی، مشارکت مردم محلی و اجرای طرح‌های پایدار تنها راه نجات این سرمایه ارزشمند است.»
این تالاب که روزگاری زیستگاهی پرجنب‌وجوش برای انواع پرندگان و آبزیان بود، حالا با خطر نابودی کامل روبه‌رو است. در سه دهه گذشته مساحت این تالاب از ۹۰۰ هکتار به کمتر از ۴۰ هکتار کاهش یافته است. کارشناسان محیط‌زیست معتقدند بدون اقدام فوری، این تالاب به‌زودی خشک خواهد شد.
«مسلم مرادی»، فرماندار بروجرد، معتقد است نوع نگاه به تالاب باید تغییر کند. او می‌گوید: «تالاب بیشه دالان ظرفیت‌های گردشگری و اقتصادی زیادی دارد. اما این ظرفیت‌ها تنها درصورتی قابل بهره‌برداری هستند که نگاه بهره‌برداری کوتاه‌مدت به طبیعت جای خود را به حفاظت پایدار بدهد.»
چالش‌ها و تهدیدها
آتش‌سوزی‌های عمدی که عمدتاً برای تغییر کاربری زمین‌های تالاب انجام می‌شود، از اصلی‌ترین دلایل تخریب این زیست‌بوم است. از سوی دیگر، کشت محصولات آبدوست مانند برنج و استفاده بی‌رویه از منابع آبی نیز به کاهش مساحت تالاب دامن زده‌اند.
اصغر بلکی‌وند، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست بروجرد، می‌گوید: «تعارض میان نیازهای معیشتی ساکنان محلی و ضرورت حفاظت از تالاب، یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها است. باید راه‌حل‌هایی ارائه کنیم که هم‌زمان هم معیشت مردم تأمین شود و هم تالاب حفظ شود.»
اشتغال سبز، کلید تغییر
توسعه اشتغال سبز یکی از پیشنهادات کلیدی برای نجات تالاب است. محمد قبادی، مجری طرح آموزش و جلب مشارکت برای تالاب، توضیح می‌دهد که صنایع‌دستی مانند بوریابافی، بوم‌گردی و پرورش ماهی فرصت‌هایی برای ایجاد درآمد پایدار در منطقه هستند. او می‌گوید: «اگر مردم محلی احساس کنند که حفاظت از تالاب به‌نفع آنهاست، خودشان به بهترین حامیان این زیست‌بوم تبدیل خواهند شد.»
همچنین، کامران فرمان‌پور نیز بر اهمیت آموزش تأکید می‌کند. او می‌گوید: «باید کشاورزان و ساکنان محلی را متقاعد کنیم که تغییر الگوهای کشت و پرهیز از کشت محصولات آبدوست، نه‌تنها به نفع تالاب بلکه به‌نفع خود آنهاست.»
یک مسئولیت جمعی
نجات تالاب بیشه دالان نیازمند یک تلاش جمعی است. همکاری میان دستگاه‌های دولتی، فعالان محیط‌زیست و مردم محلی می‌تواند این زیست‌بوم ارزشمند را از خطر نابودی نجات دهد. باید پذیرفت که تالاب بیشه دالان تنها یک زیستگاه طبیعی نیست بلکه گنجینه‌ای است که برای پایداری منطقه و نسل‌های آینده اهمیت دارد.