فرار جوانان، خشکیدن زاینده‌رود؛ اصفهان به‌سوی ویرانشهر
اقتصاد ایران: اصفهان- یک استاد دانشگاه گفت:اصفهان، شهری که روزگاری نماد شکوه و توسعه بود، امروز با چالش‌های جدی زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی مواجه است
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
به گزارش خبرنگار مهر، در چهاردهمین آئین نکوداشت هفته اصفهان که شامگاه پنجشنبه در اتاق بازرگانی این شهر برگزار شد، سید احمد خاتون‌آبادی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان، در سخنانی نگران‌کننده به تحلیل وضعیت زیست‌بوم، اقتصاد، و جامعه اصفهان پرداخت.
وی در این سخنرانی، با اشاره به نابرابری‌های ساختاری و چالش‌های بنیادین، اصفهان را شهری دانست که به دلیل نبود عدالت زیست‌بومی و توسعه نامتوازن، در آستانه‌ی بحران‌های جبران‌ناپذیر قرار گرفته است.
عدالت زیست‌بومی: حلقه‌ی مفقوده در توسعه اصفهان
خاتون‌آبادی سخنان خود را با تأکید بر مفهوم «عدالت زیست‌بومی» آغاز کرد و گفت: زیست‌بوم اصفهان یک سیستم ناپایدار است که در آن عدالت میان سه رکن اقتصاد، محیط‌زیست و اجتماع برقرار نیست. این شهر در دهه‌های اخیر به‌جای استفاده از ظرفیت‌های خود برای رشد متوازن، دچار توسعه‌ای بی‌رویه و ناکارآمد شده است. صنعت، کشاورزی و خدمات، که باید مکمل یکدیگر باشند، امروز در رقابت و نزاعی بی‌ثمر قرار گرفته‌اند.
وی افزود: اصفهان مانند خانواده‌ای با سه فرزند است؛ دو فرزند آن که صنایع و کشاورزی است بیش‌ازحد مورد توجه قرار گرفته و دیگری مظلوم واقع شده است. در نتیجه، منابع شهر به‌طور ناعادلانه تخصیص یافته‌اند و زیست‌بوم آن به نقطه‌ای بحرانی رسیده است.
توسعه صنعتی نامتوازن و کشاورزی نیمه‌جان
این استاد دانشگاه با انتقاد از سیاست‌های صنعتی‌سازی اصفهان اظهار کرد: صنعت در اصفهان به‌گونه‌ای توسعه یافته که از ظرفیت زیست‌محیطی و منابع طبیعی فراتر رفته است. آب، این منبع حیاتی، بیش‌ازحد برای صنایع سنگین مصرف می‌شود، در حالی که کشاورزی، که زمانی ستون فقرات اقتصاد اصفهان بود، به حاشیه رانده شده است. این شهر، که می‌توانست الگوی پایداری باشد، اکنون به‌جای زایش و توسعه‌ی منطقی، در حال فرسایش و تخریب منابع خود است.
خاتون‌آبادی با اشاره به کاهش منابع آبی استان، تصریح کرد: آب تجدید پذیر در اصفهان به‌شدت محدود شده و سال گذشته تنها ۱۰۵ میلیارد متر مکعب آب تجدید پذیر در سطح ملی گزارش شد. این امر نه‌تنها کشاورزی، بلکه زندگی مردم را تحت‌تأثیر قرار داده و بسیاری را به ترک روستاها و مهاجرت به شهرها وادار کرده است.
بحران جمعیتی و مهاجرت جوانان
وی با ابراز نگرانی از تغییر ترکیب جمعیتی شهر، تصریح کرد: مهاجرت جوانان تحصیل‌کرده و متخصص به خارج از استان یا کشور، یکی دیگر از معضلات جدی است. جوانانی که به دلیل نبود فرصت شغلی و شرایط مناسب زندگی، به دیگر نقاط می‌روند، عشق و علاقه به این شهر را نیز با خود می‌برند. این مهاجرت‌ها کیفیت جمعیتی شهر را کاهش می‌دهد و تعادل اجتماعی آن را برهم می‌زند.
افزایش فشار بر زیست‌بوم اصفهان
خاتون‌آبادی در ادامه با استفاده از تمثیلی هشداردهنده گفت: بارگذاری‌های بی‌رویه در مناطق شهری و صنعتی اصفهان مانند گذاشتن وزنه‌های سنگین روی یک بدن نحیف است. ظرفیت زیست‌بوم اصفهان محدود است و تحمل فشارهای بیشتر را ندارد. اگر این روند ادامه پیدا کند، این شهر به ویران شهری غیرقابل‌سکونت تبدیل خواهد شد.
سه سناریو برای آینده اصفهان
خاتون‌آبادی در بخش پایانی سخنان خود، سه سناریو برای آینده اصفهان مطرح کرد:
۱. سناریوی ویرانشهر: اگر روند کنونی ادامه یابد، اصفهان به شهری بدون منابع طبیعی، با اقتصادی از هم‌پاشیده و جمعیتی پراکنده تبدیل خواهد شد.
۲. سناریوی شهر سرگردان: در این سناریو، اصفهان به شهری با مشکلات مزمن و ناکارآمدی‌های مدیریتی بدل می‌شود که راه‌حلی برای خروج از بحران‌های خود ندارد.
۳. سناریوی شهر زاینده: این سناریو مستلزم تغییرات بنیادین در سیاست‌ها، بازتعریف نقش‌ها و ایجاد عدالت زیست‌بومی است. اصفهان می‌تواند با اصلاح روندهای گذشته و استفاده بهینه از منابع، به شهری پایدار و قابل‌زیست تبدیل شود.
راهکارها: از شفافیت داده‌ها تا بازتعریف سیاست‌ها
وی با اشاره به اهمیت شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها گفت: برای نجات اصفهان، نیازمند پایگاه‌های اطلاعاتی دقیق و شفاف هستیم. بدون داشتن داده‌های صحیح و شفافیت در سیاست‌گذاری، نمی‌توان تصمیمات درستی گرفت.
وی تأکید کرد که بازنگری در نحوه تخصیص منابع، اصلاح سیاست‌های کشاورزی و صنعتی، و افزایش آگاهی عمومی، از گام‌های ضروری برای بازسازی این شهر است.