به گزارش سلامت نیوز به نقل از پیام ما، براساس بررسی‌های سازمان هواشناسی کشور امسال جز برای شمال ایران سال خشکی در پیش است و مانند گذشته خشکسالی ادامه دارد. گرچه کاهش دما در شمال کشور برای سه استان حاشیه خزر نوید باران فراوان و برای البرز برف را به ارمغان می‌آورد، اما همه ناطق کشور با خشکسالی روبه‌رو هستند. اگر بارانی هم در کار باشد، رگبارهای سیل‌آساست که خسارت به بار می‌آورد. اینها نتایج بررسی الگوها و مدل‌ها هواشناسی است که رئیس مرکز خشکسالی و بحران سازمان هواشناسی کشور با «پیام‌ما» در میان گذاشته است. چشم‌انداز خشک پیش روی کشور در شرایطی است که سدهای بزرگ تأمین‌کننده نیازهای آبی ایران هم شرایط مساعدی ندارند. براساس آمار منتشرشده از سوی شرکت مدیریت منابع آب کشور با وجود ۲۲ میلیارد و ۶۴۰ میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده در سدهای کشور، ۴۴ درصد ظرفیت مخازن سدها پُر و ۵۶ درصد این ظرفیت خالی است.
ایران چهار سال گذشته را به‌طور کامل در خشکسالی به‌سر برد و هر سال هم تغییر الگوی بارش را تجربه کرد هم کاهش محسوس آن را نسبت به بلندمدت. شرایطی که به‌نظر می‌رسد امسال هم تداوم داشته باشد و کشور پنجمین سال خشک را از سر بگذارند. رئیس مرکز خشکسالی و بحران سازمان هواشناسی کشور می‌گوید در دو ماه نخست سال جاری فقط استان‌های شمال کشور باران‌های بیش از حد نرمال را تجربه کرده‌اند و تغییر محسوسی در سایر مناطق که موجب بهبود وضعیت خشکسالی شود، ایجاد نشده است. به‌گفته «احد وظیفه»، شرایط بارش در شمال کشور و استان‌های ساحلی در حد نرمال تا بیش از نرمال بود، ولی بقیه نقاط کشور شرایط خوبی ندارند: «جنوب‌غرب کشور مانند خوزستان، ایلام، چهارمحال‌وبختیاری و کهگیلویه‌وبویراحمد وضعیت نرمال ندارند. البته در کهگیلویه‌وبویراحمد یک بارش قابل‌توجه طی دو ماه بارید، اما همان یک‌بار بود که عدد بارش این استان را کمی بالا نگه داشت. نمی‌توانیم بر این بارش هم تکیه کنیم؛ چون درست است که میزان بارش فعلاً آمار را بالا نشان می‌دهد، اما همین یک‌بار بود و عملاً هنوز بارانی برای این منطقه شروع نشده است.»
چشم‌انداز خشک
او ادامه می‌دهد: «برای ماه آذر و فصل زمستان هم مدل‌ها و الگوها بارش کمتر از نرمال را پیش‌بینی می‌کنند. انتظار ما براساس خروجی مدل‌ها این است که کمتر از نرمال و ریسک خشکسالی قابل‌توجه باشد. بر همین اساس، ما انتظار داریم که به‌احتمال زیاد با کم‌بارشی مواجه خواهیم بود. البته این را هم بگویم که همه اینها پیش‌بینی‌ها انجام شده است و به‌احتمال بسیار زیاد به وقوع می‌پیوندد، اما ممکن است تغییر کند. پس این گفته‌ها قطعی نیست.»
او تأکید می‌کند که خوشبختانه شمال کشور را باید از پیش‌بینی کنار گذاشت و نه‌تنها استان‌های شمالی احتمالاً بارش‌های بیش از نرمال را تجربه خواهند کرد بلکه کاهش محسوس دمای هوا طی چندماه گذشته در این استان‌ها برای البزر هم شرایط خوبی را رقم خواهد زد: «دمای پایین‌تر از نرمال در ارتفاعات البرز باعث می‌شود برفی که طی این دو ماه در این مناطق باریده است، ماندگاری بیشتری داشته باشد. همه اینها به این معنا نیست که ما انتظار ترسالی را بکشیم، اما شرایط به‌گونه‌ای‌ست که نسبت به سال گذشته به‌ویژه در البرز شرایط بهتری را خواهیم داشت. آسمان خیلی پهلوانی کند، شرایط ما را در مجموع به نرمال نزدیک‌تر کند.»
وظیفه توضیح می‌دهد: «در مجموع چشم‌انداز بارش امسال کشور سال خشکی است و تداوم خشکسالی را خواهیم داشت. طی چندسال اخیر هم الگوی بارش‌ها تغییر کرده است. این روند عمومی در دنیاست که باتوجه‌به تغییراقلیم همه دنیا انتظار دارند روند تغییر به‌گونه‌ای باشد که مناطق مرطوب، مرطوب‌تر و مناطق خشک، خشکتر می‌شوند. الگوی بارش‌ها هم در زمان وقوع به‌سمت بارش رگباری و سیل‌آساست که تخریب به‌جای می‌گذارد. این چشم‌انداز آینده است که با گرم شدن زمین فراوانی چنین رخدادهایی هم بیشتر می‌شود.
سدهای خالی
در شرایطی که وظیفه ترسیم کرده است، دور از انتظار نیست که سدهای کشور با چالش تأمین و ذخیره آب روبه‌رو باشند. اکنون با وجود ۲۲ میلیارد و ۶۴۰ میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده در سدهای کشور، ۴۴ درصد ظرفیت مخازن سدها پُر و ۵۶ درصد این ظرفیت خالی است.
براساس آمار شرکت مدیریت منابع آب کشور در ۵۶ روز ابتدایی سال آبی جاری (از ابتدای مهرماه ۱۴۰۳ تا ۲۶ آبان‌ماه) در مجموع دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد سدهای ایران شده که نسبت به ورودی دو میلیارد و ۴۸۰ میلیون مترمکعبی آب به سدها در مدت مشابه سال آبی گذشته، کاهشی ۳درصدی داشته است.
در ۵۶ روز ابتدایی سال آبی جاری در مجموع ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد سدهای ایران شده که نسبت به در مدت مشابه سال آبی گذشته، کاهش ۳ درصدی داشته استهمچنین در این مدت، به‌منظور تأمین آب شرب، کشاورزی، صنعت و مباحث زیست‌محیطی، چهار میلیارد و ۳۲۰ میلیون مترمکعب آب از سدهای کشور رهاسازی شده است که نسبت به خروجی چهار میلیارد و ۵۷۰ میلیون مترمکعبی آب در مدت مشابه سال آبی قبل از سدها، کاهشی شش درصدی را نشان می‌دهد.
با وجود ۲۲ میلیارد و ۶۴۰ میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده در سدهای کشور، ۴۴ درصد ظرفیت مخازن سدها پُر و ۵۶ درصد این ظرفیت خالی است.
میزان ذخایر آبی سدها در روز ۲۶ آبان‌ماه ۱۴۰۲ بالغ‌بر ۲۰ میلیارد و ۷۰ میلیون مترمکعب بود که مقایسه این رقم با حجم فعلی ذخایر آبی سدها، نشان‌دهنده رشد ۱۳ درصدی است.
بار سنگین آبخوان‌ها
در شرایط فعلی و کاهش چشمگیر نزولات آسمانی به‌نظر می‌رسد امسال هم بخش قابل‌توجهی از تأمین آب مورد نیاز کشور در بخش شرب بر دوش آبخوان‌ها باشد. طبق آماری که با شروع سال آبی جدید وزارت نیرو منتشر کرده است، ۹ درصد از برداشت‌ها از منابع آب زیرزمینی در بخش شرب و بهداشت مورد استفاده قرار می‌گیرد و این درحالی‌است که برای مصرف آب شرب هر خانوار، استاندارد یا الگویی در نظر گرفته شده است که این الگو در استان‌های کشور بنابر شرایط اقلیمی، آب‌وهوایی، میزان منابع و ذخایر آبی و حتی اقتصادی آنها در ماه متغیر است. درعین‌حال که الگوی مصرف آب به‌صورت میانگین در ایران به‌ازای هر نفر ۱۵۰ لیتر در شبانه‌روز است، غالباً میزان مصرف آب از الگوی پیش‌بینی‌شده فراتر می‌رود و نیاز است کهمصرف آب را به این عدد برسانیم تا در سال‌های آینده بتوان از این کالای مهم و اساسی بهره بیشتری برد. مصرف آب بسیاری از خانوارهای ایرانی اعم از شهری و روستایی از حد مجاز و الگوی مصرف پیش‌بینی‌شده بیشتر است، به‌طوری‌که براساس آخرین آمار وزارت نیرو ۴۸ درصد خانوارها جزو مشترکان پرمصرف محسوب می‌شوند و نکته قابل‌توجه این است که ۴۸ درصد خانوارهای بالای الگو حدوداً ۷۰ درصد حجم آب شرب کشور را مصرف می‌کنند.
اقلیمی که ایران در آن قرار دارد، منطقه‌ای گرم‌وخشک است. متوسط حجم بارش‌های سالانه یک‌سوم میانگین جهانی است و از طرفی زاویه تابش خورشید نسبت به سایر مناطق، عمودتر است. درنتیجه قرار داشتن کشور در چنین اقلیمی با حجم تبخیر بالای آب اهمیت موضوع آب را صدچندان می‌کند.
چالش تهران
این وضعیت در مناطقی از کشور از جمله تهران که با جمعیتی عظیم و منابع آب اندک مواجه است، حادتر می‌شود، به‌طوری‌که اخیراً سخنگوی صنعت آب کشور از دشواری تأمین آب شرب پایتخت با تداوم بارگذاری جمعیتی خبر داده و گفته است اگر روند بارگذاری جمعیت در شهر تهران کنترل نشود، باتوجه‌به محدودیت منابع آب، بهسختی می‌توان پاسخگوی تأمین آب شرب باشیم و حتماً به مدیریت مصرف نیاز خواهد بود. بر این اساس، آب تهران درصورت افزایش جمعیت با چالش‌های اساسی‌تری مواجه می‌شود که آینده آن را بیش‌ازپیش به خطر می‌اندازد. منابع آبی خود تهران صرفاً محدود به چند رودخانه کوچک همانند کن و تجریش و نیز منابع آب زیرزمینی است. پتانسیل‌های آبی تهران اجازه استقرار جمعیت کثیر را نمی‌دهد و برای حل مشکل تأمین آب شرب از دهه‌های پیش، انتقال آب از محل سدهای کرج، لتیان و ماملو و سایر طرح‌های انتقال بین‌حوضه‌ای همانند لار و طالقان در دستورکار قرار داشته و اجرایی شده است. بنابراین، خود تهران منابع آب محدود و ناچیزی برای تأمین آب شرب دارد.
در حوزه البرز، کاهش دمای هوا سازمان هواشناسی را به ماندگاری بیشتر برف در این رشته‌کوه امیدوار کرده است که این اتفاق می‌تواند منجر به بهبود شرایط آبخوان‌ها در این بخش شود
به‌گفته «عیسی بزرگ‌زاده»، سخنگوی صنعت آب کشور، نیز در همین رابطه گفته است از سال‌های دور مجبور شدیم از حوضه‌های مجاور آب را به تهران منتقل کنیم و این انتقال آب موجب تشویق سکنی گزیدن جمعیت در این محدوده شده است و با حفظ و تداوم وضعیت فعلی، تأمین آب این جمعیت رو به رشد مسئله همیشگی است. اگر روند افزایش جمعیت در شهر تهران کنترل نشود، باتوجه‌به محدودیت منابع آب، بهسختی می‌توان پاسخگوی تأمین آب شرب باشیم و حتماً به مدیریت مصرف نیاز خواهد بود.
چالش در تأمین آب شرب در کنار چالش تأمین آب کشاورزی دو بخش قابل‌توجه از مشکلات مدیریت منابع آبی امسال برای وزارت نیرواست که به‌نظر می‌رسد می‌تواند او را بیش از گذشته به‌سمت برداشت از آبخوان‌ها و توسعه طرح‌های انتقال آب از دریا و شیرین‌سازی آب شور سوق دهد. طرح‌هایی که با وجود اینکه در کوتاه‌مدت راهگشا به‌نظر می‌رسند، اما از سوی کارشناسان با انتقادات فراوان روبه‌رو هستند.