تاریخچه مازوت؛ از گرم کردن خانه‌ها تا سوخت خودرو
اقتصاد ایران: مازوت، بی‌کیفیت‌ترین سوخت فسیلی است که به‌دلیل آلوده‌کنندگی بالای این سوخت، استفاده از آن در دنیا محدود شده است. اما هنوز برخی از کشورها از این سوخت به‌منظور صرفه‌جویی در منابع دیگر سوختی استفاده می‌کنند.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرآنلاین: مازوت نفت سنگین بی‌کیفیتی است که از آن در نیروگاه‌ها و تولید برخی از محصولات استفاده می‌شود. این سوخت که به آن نفت کوره یا نفت سیاه هم می‌گویند، در محیط‌های با دما و فشار بسیار بالا عملکرد خوبی دارند و اغلب از آن به‌شکل سوخت پشتیبان استفاده می‌شود.
اما مازوت نه‌تنها محیط‌زیست را آلوده می‌کند، بلکه برای سلامت بدن هم مضر است. استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها موجب انتشار مواد سمی غلیظ در هوا شده که باعث اختلال در تنفس و بروز بیماری‌های مختلف می‌شود. به همین دلیل استفاده از این سوخت در بیشتر مناطق دنیا محدود شده است.
مناطق مصرف‌کننده مازوت در دنیا
۵ منطقه مهم در دنیا مازوت مصرف می‌کنند که این مناطق عبارت‌اند از:
* آمریکای شمالی (ایالات متحده آمریکا، کانادا، مکریک)
* اروپا (بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، روسیه، اسپانیا، سوئد، دانمارک، هلند، سوئیس، بلژیک)
* آسیا-اقیانوسیه (چین، ژاپن، کره، هند، استرالیا، فیلیپین، سنگاپور، مالزی، تایلند، اندونزی و باقی کشورهای این منطقه)
* آمریکای جنوبی (برزیل، آرژانتین، کلمبیا، پرو، شیلی و باقی کشورهای این منطقه)
* خاورمیانه و آفریقا (ایران، مصر، عربستان سعودی، ترکیه، نیجریه، آفریقای جنوبی و دیگر کشورهای این دو منطقه)
مازوت در شوروی سابق برای گرم کردن خانه‌ها و در روسیه فعلی تا مدت‌ها برای سوخت خودروها استفاده می‌شد. اما در حال حاضر روسیه از مازوت، به‌دلیل سنگینی بیش از حد آن و مقدار بالای آلوده‌کنندگی این سوخت، استفاده از آن را بسیار محدود کرده است. درواقع روسیه از مازوت فقط برای دریانوردی استفاده می‌کند. البته این کشور قصد دارد در آینده داوطلبانه به قرارداد سازمان بین‌الملل مبنی بر منع استفاده از مازوت بپیوندند، اما فعلا قصد دارد استفاده از نفت کوره را حداقل تا ۵ سال دیگر ادامه دهد. به‌طور مثال، ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف در روسیه از مازوت برای سوخت و تولید انرژی استفاده می‌کند و معمولا دود سیاه غلیظ آن از دور مشخص است.
در ایالات متحده و اروپای غربی هم مازوت استفاده می‌شود اما در این کشورها، مازوت پیش از استفاده با روش تقطیر جزء‌به‌جزء تبدیل به دیزل (گازوئیل) شده و به‌کار گرفته می‌شود. درضمن در این کشورها از مازوت نوع بسیار کم‌گوگرد استفاده می‌شود. درواقع هرچه مقدار گوگرد مازوت کمتر باشد، از آلوده‌کنندگی آن هم کاسته می‌شود. اما کشورهایی که تسهیلات ترکیب یا تقطیر مازوت را ندارند، از خود این سوخت استفاده می‌کنند.
در غرب، بیشتر بخاری‌هایی که به «بخاری‌های نفت زائد» یا «کوره‌های نفت زائد» معروف‌اند، مازوت می‌سوزانند.
مقایسه مصرف مازوت در مناطق مختلف دنیا
تولید و مصرف مازوت به‌دلیل عواملی چون در دسترس بودن مواد خام، قوانین محدودکننده زیست‌محیطی و برخی از عوامل دیگر به‌طور چشمگیری از منطقه‌ای به منطقه دیگر متفاوت است.
در این سال‌های اخیر استفاده از مازوت در آسیا و اقیانوسیه، به‌دلیل سرعت بالای شهرنشینی و صنعتی شدن در کشورهایی مانند چین، هند و اندونزی افزایش داشته است.
درضمن هرچه بخش تولید محصولات این مناطق گسترده شود، استفاده از مازوت هم افزایش می یابد. سال گذشته (۲۰۲۳)، کشورهای آسیا-اقیانوسیه تقریبا ۴۰درصد مازوت جهان را مصرف کردند و انتظار می‌رود که به این مقدار در آینده ۴درصد دیگر هم اضافه شود.
از طرفی آمریکای شمالی و اروپا، پس از آسیا-اقیانوسیه استفاده‌کننده‌های مهم مازوت هستند و از این سوخت بیشتر در تولید برق و سیستم گرمایشی در مناطقی که زمستان‌های سخت دارند استفاده می‌کنند.
اروپا قصد دارد از مازوت در حد بسیار کمی استفاده کند. به همین دلیل، استفاده از مازوت در اروپا در سال ۲۰۲۳، درمقایسه با سال‌های گذشته، با هدف کاهش انتشار کربن و ترویج سوخت‌های پاک‌تر به حداقل خود رسیده بود.
سال گذشته آمریکا و اروپا به‌ترتیب ۲۵ و ۲۰درصد مازوت جهان را استفاده کردند.
آمریکای لاتین، خاورمیانه و آفریقا، که در مسیر رشد صنعتی و اقتصادی قرار گرفته‌اند به انرژی بیشتر نیاز دارند و سال گذشته این سه منطقه رویهم، ۱۵درصد مازوت جهان را استفاده کردند و انتظار می‌رود در آینده استفاده از مازوت در این کشورها، به‌دلیل مقرون‌به‌صرفه بودن، علی‌رغم مشکلات زیست‌محیطی‌اش، افزایش یابد.
در حال حاضر مازوت در کشورهایی چون فدراسیون روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان به‌طور گسترده تولید می‌شود. از این محصول بیشتر در دیگ‌های آب جوش بزرگ برای تولید بخار استفاده می‌شود.
همچنین از این ماده در کشورهایی چون مصر، قزاقستان، کره شمالی و ایران به عنوان سوخت گرمایشی استفاده می‌شود.