ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام(ISC)، دکتر علی نایبی معاون فناوری و نوآوری مؤسسه ISC گفت: موسسه ISC وظیفه رصد و پایش علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اسلامی را بر عهده دارد. رصد جایگاه فناوری و نوآوری می‌تواند به برنامه ریزان و سیاستگذاران حوزه علم و فناوری کمک کند. شناخت وضعیت موجود، مهمترین گام برای برنامه ریزی و سیاست گذاری آینده در مورد هر نظام است. نظام علم و فناوری کشورها نیز به عنوان نظامی گسترده، پیچیده و دارای اجزا و ابعاد رسمی و غیررسمی از این قاعده مستثنی نبوده و به منظور برنامه یزی و سیاست گذاری در مورد آن، شناخت دقیق وضع موجود و همچنین تعقیب روند تغییرات در طول زمان در مقایسه با دیگر کشورها ضروری است.

نایبی افزود: یکی از معتبرترین نظام‌های فناوری و نوآوری جهانی، سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) است. هدف اصلی این سازمان، پیشبرد و توسعه نظام بین المللی مالکیت فکری در جهت پرورش نوآوری و خلاقیت در سطح جهان است و به منظور نیل به این مهم، کنوانسیون‌ها و معاهدات متعدّدی با نظارت وایپو بین کشورهای عضو این سازمان منعقد شده است که می‌تواند موجب افزایش همکاری‌های بین المللی در ارتقای حمایت از مالکیت فکری شود.

وی گفت: شاخص جهانی نوآوری وایپو (GII) از ۷ رکن تشکیل شده است؛ هر رکن نیز از سه زیررکن (مجموعاً ۲۱ زیررکن) و و هر زیر رکن از چندین شاخص (مجموعاً ۸۱ شاخص) تشکیل شده است. هفت رکن شاخص جهانی نوآوری در دو دسته ورودی و خروجی سامان یافته‌اند. در دسته ورودی-های نوآوری (عوامل ایجاد کننده) که نشان دهنده توانایی اقتصاد یک کشور به منظور انجام فعالیت‌های نوآورانه است، ارکان نهادی یا موسسات، پژوهش و سرمایه انسانی، زیرساخت‌ها، پیچیدگی بازار، و پیچیدگی کسب وکار، و در دسته خروجی‌های نوآوری که نتایج فعالیت‌های نوآورانه در اقتصاد یک کشور را نشان می‌دهد، دو رکن خروجی‌های دانشی و فناورانه، و خروجی‌های خلاق وجود دارند. امتیاز هر کشور در هر یک از ارکان هفت گانه، از طریق محاسبه میانگین ساده امتیاز زیررکن ها به دست می‌آید.

نایبی ادامه داد: با توجه به مطالب ذکر شده، بررسی و تحلیل جایگاه جمهوری اسلامی ایران در شاخص‌های فناوری و نوآوری در رتبه بندی‌های معتبر جهانی از جمله وایپو اهمیت زیادی دارد.

جدول شماره ۱، وضعیت کشورهای پیشرو جهانی در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری را براساس گزارش وایپو ۲۰۲۴ نشان می‌دهد. در بین کشورهای پیشرو جهانی، کشورهای سوئیس، سوئد و آمریکا در بالاترین رتبه‌ها در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری قرار گرفته‌اند. کشور سوئیس در شاخص‌های خروجی‌های دانش و فناوری و شاخص خروجی‌های خلاق، کشور سوئد در شاخص زیرساخت‌ها و شاخص پیچیدگی کسب و کار، کشور آمریکا در شاخص پیچیدگی بازار، سنگاپور در شاخص موسسات، کره جنوبی در شاخص پژوهش و سرمایه انسانی رتبه‌های اول را به خود اختصاص داده‌اند.

جدول ۱. وضعیت کشورهای پیشرو جهانی در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری وایپو (۲۰۲۴)

معاون فناوری و نوآوری مؤسسه ISC گفت: جدول شماره ۲، وضعیت کشورهای پیشرو اسلامی در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری را براساس گزارش وایپو ۲۰۲۴ نشان می¬دهد. در بین کشورهای پیشرو اسلامی، کشورهای امارات، مالزی و ترکیه در شاخصهای ۷ گانه فناوری و نوآوری بالاترین جایگاه‌ها را داشته‌اند. کشور جمهوری اسلامی ایران رتبه ۶۴ جهانی و رتبه هفتم در بین کشورهای اسلامی را به خود اختصاص داده است. بهترین رتبه جمهوری اسلامی ایران در شاخص پیچیدگی بازار (رتبه ۱۷ جهانی و رتبه اول در بین کشورهای جهان اسلام) می‌باشد. همچنین جمهوری اسلامی ایران در شاخص خروجی‌های دانش و فناوری رتبه ۴۹ جهانی و رتبه سوم در بین کشورهای جهان اسلام را به خود اختصاص داده است.

جدول ۲. وضعیت کشورهای پیشرو اسلامی در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری وایپو (۲۰۲۴)

نایبی گفت: براساس گزارش‌های شاخص جهانی نوآوری، جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۰ رتبه ۶۷، ۲۰۲۱ رتبه ۶۰، ۲۰۲۲ رتبه ۵۳، در سال ۲۰۲۳ رتبه ۶۲ و در سال ۲۰۲۴ رتبه ۶۴ را به خود اختصاص داده است. بهترین رتبه جمهوری اسلامی ایران در ۴ سال اخیر به سال ۲۰۲۲ با رتبه ۵۳ بر می‌گردد (نمودار ۲). نمودار ۲ روند رتبه جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی ۱۰ ساله را نشان می‌دهد که نشان از بهبود عملکرد فناوری و نوآوری ایران در بازه زمانی ۱۰ ساله می‌باشد. همچنین رتبه ایران در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳ دو پله افزایش داشته است. براساس گزارش ۱۰ سال اخیر وایپو، روند رتبه جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ کاهشی و از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ مجدد روند، افزایشی شده است.

نمودار ۱. روند رتبه جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی ده ساله

(منبع: Global Innovation Index Database, WIPO, ۲۰۲۴)

جدول ۳. روند رتبه کشورهای پیشروی اسلامی در شاخص‌های فناوری و نوآوری وایپو طی سالهای اخیر

جدول ۴. وضعیت جمهوری اسلامی ایران در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری وایپو (۲۰۲۰-۲۰۲۴)

معاون فناوری و نوآوری مؤسسه ISC گفت: براساس جدول شماره ۴، رتبه‌ی جمهوری اسلامی ایران در مجموع خروجی‌های دانش و فناوری ۶ رتبه بهبود یافته است. در سال ۲۰۲۳ بهترین رتبه ایران در شاخص خروجی‌های دانش و فناوری مربوط به زیرشاخص تولید دانش (رتبه ۳۲ جهانی) بود اما در سال ۲۰۲۴ بهترین رتبه ایران مربوط به اثرگذاری دانش (رتبه ۲۶ جهانی) گزارش شده است.

وی ادامه داد: یکی از نقاط قوت کشور در سال ۲۰۲۴ مربوط به اثرگذاری دانش است. بررسی گزارشهای سالانه وایپو نشان می‌دهد که طی سالهای گذشته، علاوه بر عملکرد خوب کشور در تولید دانش، اثرگذاری و تبدیل دانش به خروجی مطلوب بوده است. در سال ۲۰۲۴ در زمینه اثرگذاری و تبدیل دانش به خروجی مطلوب، وضعیت نسبت به سالهای قبل بهبود یافته است که این مرهون ارتباط بهتر و موثرتر بین مراکز تولید علم و مراکز صنعتی، توسعه‌ی کیفیت و کمیت شرکتهای دانش‌بنیان و حمایت ملی از مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری است.

نایبی در پایان گفت: بررسی پنج ساله شاخص‌های نوآوری نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران در شاخص خروجی‌های خلاق تا سال ۲۰۲۳ عملکرد مطلوبی را داشته است. اما در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳، ۹ پله افزایش رتبه داشته است. در زیرشاخص دارایی‌های نامشهود (دارایی‌های فکری) رتبه جمهوری اسلامی ایران طی ۵ سال گذشته همواره کمتر از ۳۰ بوده است.