ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش خبرنگار مهر در حالی ایران با بحران ناترازی انرژی روبه‌رو است که پژوهش‌ها نشان می‌دهد بلندمرتبه‌سازی و الگوی ساخت‌وساز در کلان‌شهرها به یکی از عوامل کلیدی در مصرف بالای انرژی تبدیل شده است. اگرچه لایحه بودجه ۱۴۰۴ به این مسئله توجهی نکرده است، کارشناسان هشدار می‌دهند که بی‌توجهی به این وضعیت کشور را به واردکننده انرژی تبدیل خواهد کرد و صنایع نیز از این مسئله خسارت می‌بینند.

در هشتم آبان سال جاری، زمانی که مسعود پزشکیان برای دفاع از لایحه بودجه ۱۴۰۴ در مجلس شورای اسلامی حاضر شد، با اذعان به ناترازی انرژی، حل این مشکل را نیازمند مداخلات علمی و کارشناسی دانست. مسئله ناترازی انرژی، بحران جدیدی به شمار نمی‌آید؛ اما در حال حاضر از نگاه کارشناسان به مرحله‌ای خطرناک رسیده است. محمدصادق مهرجو، کارشناس حوزه انرژی، هشدار داد که با ادامه روند ناترازی، ایران به واردکننده انرژی تبدیل خواهد شد. مهدی طغیانی، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز از این ناترازی به‌عنوان یکی از نقاط ضعف مهم لایحه بودجه یادکرده است.

الگوی ساخت‌وساز در کلان‌شهرها و بلندمرتبه‌سازی از عوامل اصلی افزایش مصرف انرژی در کشور محسوب می‌شوند. طبق تحقیقات علمی، ساخت آسمان‌خراش‌ها از مرحله احداث تا پایان عمر خود، انرژی و منابع تجدید ناپذیر بیشتری نسبت به ساختمان‌های کوتاه‌تر مصرف می‌کنند. برای مثال، پژوهشی با عنوان «رابطه مصرف انرژی و نسبت بازشو در ساختمان‌های بلندمرتبه اداری» نشان می‌دهد که الگوی بلندمرتبه‌سازی و بهینه نساختن شهرها به شکل چشمگیری مصرف انرژی را افزایش می‌دهد. مسلم رحمانی، سرپرست مرکز راهبردی شبکه گاز کشور، اعلام کرد که در دوازده آبان امسال، مصرف گاز در بخش خانگی ۸۵ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است که معادل سه فاز پارس جنوبی است. زمستان گذشته، بخش خانگی، تجاری و صنایع غیر عمده ۱۱۹ میلیارد مترمکعب از گاز تولیدی را مصرف کردند، درحالی‌که سهم صنایع عمده فقط ۵۱ میلیارد مترمکعب بود. این آمار نشان می‌دهد که ریشه ناترازی انرژی در ناترازی شهرها و توسعه بلندمرتبه‌سازی است که خسارت آن به بخش صنعت می‌رسد.

الگوی ساخت‌وساز، عامل اصلی ناترازی انرژی

مسئله ناترازی انرژی در کشور از دو منظر قابل بررسی است. نخست، سازمان نظام‌مهندسی باید با نظارت دقیق‌تر بر ساخت‌وسازهای مسکونی و تجاری، اجرای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان را تضمین کند. این مبحث بر ضوابط طراحی عایق‌کاری حرارتی، سیستم‌های تهویه مطبوع و روشنایی ساختمان تمرکز دارد و اجرای آن می‌تواند تا ۵۰ درصد مصرف انرژی را کاهش دهد. بااین‌حال، بسیاری از پیمانکاران برای کاهش هزینه‌های ساخت، از اجرای این مقررات صرف‌نظر می‌کنند.

دومین دلیل مهم ناترازی انرژی به الگوی ساخت شهرها بازمی‌گردد. ساخت‌وساز عمودی در شهرهای بزرگ باعث افزایش مصرف انرژی در ساختمان‌های بلندمرتبه شده است. پژوهشی تحت عنوان «بررسی نقش ارتفاع در میزان مصرف انرژی (گاز) در ساختمان با رویکرد توسعه پایدار» نشان داده است که با افزایش ارتفاع ساختمان‌ها، میزان مصرف گاز نیز به‌شدت افزایش می‌یابد. همچنین تحقیق دیگری با نام «تأثیر فرم و ارتفاع در مصرف انرژی بناهای بلندمرتبه» تأیید کرده است که افزایش طبقات، میزان کل انرژی مصرفی را بالا می‌برد و بازدهی انرژی را کاهش می‌دهد. همچنین علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری، تراکم در ساخت‌وساز و بلندمرتبه‌سازی را خطری جدی برای پایتخت و کلان‌شهرها می‌داند.

مصرف خانگی سهم انرژی صنایع را گرفت

بخش خانگی و تجاری، سهم چشمگیری از مصرف انرژی را به خود اختصاص داده و فشار زیادی بر شبکه انرژی وارد کرده است. سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز، دراین‌خصوص گفت: «۸۵ درصد گاز تولیدی کشور در فصل سرما توسط مصرف‌کنندگان خانگی و تجاری مصرف می‌شود؛ به‌طوری‌که مصرف گاز در این بخش‌ها از ۲۳۰ میلیون مترمکعب در تابستان به ۷۱۰ میلیون مترمکعب در زمستان می‌رسد. این افزایش مصرف، نه‌تنها تعادل شبکه را به هم می‌زند، بلکه بخشی از ناترازی انرژی کشور را نیز تشدید می‌کند.»

افزایش مصرف انرژی در بخش‌های خانگی و تجاری، پیامدهای منفی فراوانی را برای صنایع کشور به‌همراه داشته است. به گفته آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، واحدهای پتروشیمی به‌دلیل قطع گاز متحمل خسارتی نزدیک به ۷ میلیارد دلار شده‌اند که کاهش درآمد ارزی کشور را در پی داشته است. همچنین، وزارت نیرو برای تأمین برق مجبور به استفاده از سوخت مایع شده است که علاوه بر هزینه ۱۰ میلیارد دلاری، موجب آلودگی محیط‌زیست نیز می‌شود.

براساس آمارها و تحقیقات، بلندمرتبه‌سازی و بهینه نبودن الگوی ساخت‌وساز شهرها، به عامل مهمی در بحران ناترازی انرژی تبدیل شده است. علاوه‌بر شار به شبکه گاز و برق، صنایع نیز از این وضعیت متضرر می‌شوند و درعین‌حال، مشکلات زیست‌محیطی و هزینه‌های اقتصادی ناشی از ناترازی انرژی بر کشور تحمیل می‌شود. به نظر می‌رسد اصلاح الگوی شهرسازی و تقویت نظارت‌ها بر مصرف انرژی، راهکارهایی است که می‌توانند در جهت بهبود این شرایط و جلوگیری از خسارات بیشتر، مؤثر واقع شوند.