وضعیت جاده‌های کشور نگران کننده است!
اقتصاد ایران: سازمان دهی راه های کشور با ایجاد اداره کل طرق و شوارع، در وزارت فوائد عامه در سال ۱۳۰۱ خورشیدی آغاز شد و اعتبارات موردنیاز راهسازی در آن زمان با گرفتن عوارض عبور از راه‌ها با عنوان «باج راه» (که در راهدارخانه‌های مسیر اخذ می‌شد) تامین می‌شد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
در سال ۱۳۰۴خورشیدی با مصوبه مجلس، اخذ «باج راه» ممنوع و مصوب شد که در گمرک و از صادرات و واردات مالیاتی به‌نام «مالیات راه» دریافت شود. بر اساس آمار ارائه‌شده در سالنامه آماری سازمان راهداری تا پایان سال 1402 جمع کل راه‌های کشور حدود 222هزار کیلومتر است که حدود سه‌هزار کیلومتر آزادراه، 21هزار کیلومتر بزرگراه، 27هزار کیلومتر راه اصلی و مابقی راه‌های فرعی و روستایی است. در این میان هزینه بالای نگهداری از راه‌های کشور موضوع مهمی است که بر ایمنی راه‌های کشور نیز تاثیر بسیاری دارد. در ادامه این موضوع را بررسی می‌کنیم.
تلاش برای افزایش توان منابع نگهداری از راه‌ها
سرپرست سازمان راهداری گفت: با وضعیتی نگران‌کننده در جاده‌های کشور مواجه هستیم و محاسبات دقیق این است که در نقطه‌ای گیر کرده‌ایم و در جا می‌زنیم و اگر به دادمان نرسند، وضعیت جاده‌های کشور بسیار بد می‌شود. هر کاری که می‌توانستیم در تئوری‌ها انجام دادیم، اما وضعیت مالی بسیار بد است.
رضا اکبری در همایش ملی و نمایشگاه قیر، آسفالت و ماشین‌آلات با بیان اینکه اولویت اول و اصلی ما در سازمان راهداری توجه به کیفی‌سازی پروژه‌هاست، اظهار کرد: خوشبختانه در برنامه هفتم چند برنامه خوب برای افزایش توان منابع نگهداری از راه‌ها آمده که درتلاش هستیم از این احکام استفاده کنیم.
وی با تاکید بر ضرورت محاسبات استهلاک جاده‌ها گفت: محاسبات استهلاک کامیون‌های باری روی جاده‌ها انجام شده است و باید از عوارض حمل بار و بارنامه، درآمد متناسبی برای نگهداری از جاده‌ها داشته باشیم که تاکنون این محاسبات انجام نشده است.
سرپرست سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای با بیان اینکه هزینه روسازی استاندارد برای نگهداری جاده‌ها به صورت دقیق به دست آمده و به ازای یک کیلومتر پیمایش، هزار و ۵٢تومان هزینه استهلاک حساب شده است، ادامه داد: سال ١۴٠٢ حدود ۴٠همت استهلاک محاسبه شده است، اما پولی که برای آسفالت جاده‌ها در اختیار داشتیم ١۵همت بود. طبق محاسبات انجام شده برای ١۴٠٢ و ١۴٠٣ حدود ۶٣ همت کسری و استهلاک باقی‌مانده داریم.
اکبری افزود: درحال‌حاضر روی آیین‌نامه اجرایی احکام برنامه کار می‌کنیم تا منابع را در بخش روکش جاده به دو برابر افزایش پیدا کند.
تامین 60درصد قیر مورد نیاز راهسازی از شرکت‌های خصوصی
محمدرضا کدخدازاده، معاون ساخت و توسعه راه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور هم با اعلام این که درحال‌حاضر حدود ٦٠درصد قیر موردنیاز راهسازی از شرکت‌های قیرساز بخش‌خصوصی تامین می‌شود، گفت: بحث مشارکت بخش‌خصوصی در بخث قیرسازی حائزاهمیت است.
در ابتدا دشوار بود که شرکت‌های پیمانکاری را به سمت استفاده از این شرکت‌های خصوصی ترغیب کنیم. اما با پیگیری‌های صورت گرفته اکنون از بیش‌از ٦٠ کارخانه قیر بخش‌خصوصی بازدید شده و گواهینامه کیفیت دریافت کرده‌اند.
وی با تاکید بر ورود فناورهای نوین به صنعت راهسازی گفت: در جلساتی که با شرکت‌های دانش‌بنیان داشتیم، توانستیم تولید آسفالت گوگردی و پلیمری را آغاز کنیم و در جاهای مختلف به صورت پایلوت درحال انجام است. کالیبره کردن کارخانه‌های تولید قیر صورت گرفته و بر این اساس دقت در ساخت آسفالت، استفاده از قیر و نوسازی ماشین آلات مورد تاکید قرار دارد. کدخدازاده، تاکید کرد: حدود ۹۰درصد بار و مسافر کشور روی جاده حمل می‌شود. از این رو هم طول راه‌ها و هم کیفیت آن حائز ارزش است. همچنین فناوری‌های نوین برای ارتقای کیفیت آسفالت مهم است.
وی افزود: نزدیک به ٣هزار میلیارد از محل قیرهای تهاتری و در اصل حدود ٤٣٠هزار تن قیر برای ساخت آزادراه‌ها، بزرگراه‌ها و راه‌های اصلی در اختیار شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور قرار گرفته است.
ضعف کیفیت ناوگان و تجهیزات راهسازی
خدایار خاشع، دبیر کمیته شرکت‌های سرمایه‌گذار نیز با اشاره به این که در مورد بررسی کیفیت جاده‌های ایران باید به شاخص میزان هموار بودن جاده‌های کشور هم توجه داشت، در مقاله‌ای می‌نویسد:
در این زمینه نیز شرایط بدی داریم و علت آن در مرحله نخست کیفیت احداث راه‌هاست که یکی از علل آن ضعف شرکت‌ها و راهسازان در کیفیت ناوگان و تجهیزات راهسازی در ایران است که عمر متوسط آن حدود 30 سال است. طبعا با چنین ناوگانی راه‌های با کیفیت مناسب ساخته نخواهد شد و علت مهم‌تر نگهداری و بهسازی نامناسب است.
مطابق استانداردها باید بودجه‌ای معادل 2 تا 6درصد ارزش روز راه‌ها به این امر اختصاص داده شود که در عمل بودجه اختصاص داده شده حدود 10 تا 15درصد بودجه موردنیاز است در نتیجه کیفیت راه‌های کشور قابل‌قبول نخواهد بود.
همچنین یکی از مهم‌ترین دلایل تصادفات در راه‌های کشور، همین کیفیت نامناسب راهداری و بهسازی راه‌هاست. انتظار می‌رود دولت جدید با آسیب‌شناسی گذشته نسبت به برطرف کردن موانع و مشکلات و افزایش رتبه ایران در کیفیت راه‌ها اقدام مناسب را انجام دهد.
لازم به ذکر است ایران از لحاظ طول کلی راه‌های کشور در رتبه بیست و سوم و از لحاظ طول آزادراه‌ها در رتبه هجدهم جهان قرار دارد.