به گزارش سلامت نیوز به نقل از پیام ما، برندگان پانزدهمین دوره «Equator Prize» یا «جایزه استوا» برنامه عمران ملل متحد (UNDP) مشخص شدند. در این فهرست ۱۱ تشکل برگزیده حضور دارند که یکی از آنها انجمنی محیط‌زیستی در استان فارس و شهرستان کازرون است؛ «میراث پریشان».
«Equator Prize» توسط برنامه عمران ملل متحد به گروه‌های محلی‌ای داده می‌شود که برای حفظ محیط‌زیست تلاش می‌کنند و ابتکاراتی را برای بهبود و پایداری بوم، و منطقه و اقلیم خود رقم می‌زنند. به‌گفته «محمدجواد سیاح‌پور»، دبیر انجمن «میراث پریشان»، این جایزه یکی از معتبرترین جایزه‌های بین‌المللی در حوزه محیط‌زیست و برنامه عمران ملل متحد پشتوانه آن است. او می‌افزاید: تمرکز این جایزه روی انجمن‌های محلی و بومی است. در سال ۲۰۱۵ نیز تیم آقای انتخابی که در شهر نقده فعالیت می‌کنند، این جایزه را بردند و حالا بعد از ۹ سال بار دیگر انجمنی از ایران آن را دریافت می‌کند.
چند انجمن از چند کشور برای دریافت این جایزه درخواست داده بودند؟ دبیر انجمن «میراث پریشان» پاسخ می‌دهد: ۶۰۰ انجمن از ۱۰۲ کشور برای دریافت این جایزه درخواست داده بودند. فراخوان در اوایل ۲۰۲۴ منتشر شد و مهلت ارسال مدارک را تا هفتم اسفند در نظر گرفتند. از ایران شش انجمن در فراخوان جایزه شرکت کردند. در اردیبهشت نام ۳۹ انجمن که به مرحله نیمه‌نهایی راه پیدا کرده بودند، اعلام شد که «میراث پریشان» هم یکی از آنها بود. در ادامه هیئت داوران از طریق کسانی که دارای موقعیت بین‌المللی در کشورهای مختلف هستند، تحقیقاتی را انجام دادند که درنهایت از میان ۳۹ انجمن در مرحله نیمه‌نهایی ۱۱ انجمن براساس شاخص‌های ارزیابی‌شده برگزیده شدند.
صندوق کمک‌های کوچک سازمان ملل (SGP) به انجمن میراث پریشان مشاوره و راهنمایی دادند. سیاح‌پور دراین‌باره توضیح می‌دهد: فراخوان و مراحل بعدی به زبان انگلیسی بودند. در این زمینه صندوق کمک‌های کوچک سازمان ملل در تهیه اسناد و مدارک و … به ما کمک کردند. مهمترین شاخص‌هایی که برای این جایزه اهمیت داشت، بحث اثرگذاری اقدامات محلی برای دستیابی به توسعه پایدار در شرایط تغییراقلیم بود. به‌علاوه هیئت داوران بر قابلیت الگوبرداری این فعالیت‌ها تأکید داشت، اینکه تکرارپذیر باشند و بتوان آنها را در سایر مناطق نیز به‌کار گرفت.
سه‌چهارم اعضای انجمن و ۶۰ درصد اعضای هیئت‌مدیره در حال حاضر زنان و یک‌سوم اعضا نیز در رده سنی کودک و نوجوان هستند
تیمی و مشارکتی بودن یک فعالیت، دیگر شاخصی بود که دبیر انجمن «میراث پریشان» به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: جایزه تنها به ساختارهای گروهی تشکیل می‌گرفت. همچنین در بین گروه‌ها بایستی برابری جنسیتی، نژادی و … رعایت می‌شد؛ به این معنا که زنان و سایر اقوام و نژادهای مختلف فرصت‌های برابر داشته و در کنار آن تأثیر اجتماعی داشته باشند. زمانی که از تأثیر اجتماعی صحبت می‌کنیم، منظورمان رفع فقر، افزایش برابری، صلح اجتماعی و … است.
انجمن «میراث پریشان» روزمه فعالیت‌های خود از بدو تأسیس تا اسفند ۱۴۰۲ را برای دبیرخانه «Equator Prize» ارسال کرد. سیاح‌پور می‌افزاید: در این رزومه آمده که چه دلایلی باعث شکل‌گیری انجمن شد و در روند ۱۰ساله شکل‌گیری چه تجاربی را اندوخته که باعث پیشرفت کمی و کیفی آن شده شده است. در این بازه زمانی «میراث پریشان» پیش از تمرکز اولیه روی تالاب پریشان، فعالیتش را به سایر تالاب‌ها توسعه داده است.
او با اشاره به اینکه فعالیت‌های میراث پریشان در چند سال اولیه تشکل در سطح محلی شکل گرفت و با همه محدودیت‌ها و موانع و سختی‌هایی که یک انجمن در ایران دارد، توانست دوام بیاورد، می‌گوید: این انجمن از دل خانواده‌های محلی بدون دخالت نهادهای دولتی شکل گرفت. گفته می‌شود پنج سال اول برای انجمن‌ها دوره هیجان است و بسیاری از آنها پس از این بازه زمانی متلاشی می‌شوند. بقای این انجمن پس از ۱۰ سال در کنار محلی و دور از پایتخت بودن از دیگر مؤلفه‌هایی بودند که هیئت داوران به آن توجه داشتند. به‌علاوه، انجمن یکنواخت توسعه نیافت بلکه تقسیم کار ارگانیک داشت و از دانش روز و تجارت سایر تشکل‌ها بهره گرفت تا ساختار خود را قوام بخشد. ما در «میراث پریشان» شش نیروی نیمه‌موظف و هفت نیروی متخصص داریم. در این دوره ۱۰ساله برخی از جوانان عضو انجمن برای دانشگاه رشته محیط‌زیست را انتخاب کردند تا بتوانند نیازهای تخصصی مرتبط با حفاظت را برآورده کنند.
به‌گفته سیاح‌پور، میراث پریشان توانسته بود بستر اجتماعی پویا فراهم کند تا افراد در سنین و با جنسیت و قوام و مختلف عضو آن شوند. او می‌گوید: ما اعضای شهری و روستایی داریم و هر کسی به‌واسطه علاقه به محیط‌زیست می‌تواند عضوی از «میراث پریشان» باشد. سه‌چهارم اعضای انجمن و ۶۰ درصد اعضای هیئت‌مدیره در حال حاضر زنان و یک‌سوم اعضا نیز در رده سنی کودک و نوجوان هستند. مورد دوم سبب می‌شود انجمن بتواند به حیات خود در سال‌های آتی نیز ادامه دهد، موضوعی که مدنظر داوران این جایزه هم قرار داشت.
«میراث پریشان» محقق و پژوهشگر نیست بلکه انجمنی است که خوب سؤال می‌پرسد، خوب می‌بیند و پایش انجام می‌دهد و مسئله ایجاد می‌کند. چندسال پیش، روی مسئله ورود دام غیربومی به منطقه تمرکز کردیم و سبب شدیم این مشکل برطرف شود
آیا انجمن آنها موفق به احیای تالاب پریشان شده است؟ به‌گفته سیاح‌پور کارایی انجمن به آن معنا نیست که احیا انجام شده است. او می‌افزاید: ما برداشت سه برابر منابع آب زیرزمینی مواجهیم، در این شرایط کشاورزی در منطقه هم رو به توسعه است. در چنین شرایط کارایی انجمن به‌معنای احیا نیست. «میراث پریشان» ایده‌هایی مانند مرکز پژوهش و مرکز بازدیدکنندگان در حوالی تالاب را پیشنهاد کرد. به‌علاوه، با دانشگاه‌ها ارتباط گرفته و همین موضوع سبب انجام انواع و اقسام پژوهش‌ها و نگارش پایان‌نامه‌هایی با موضوع تالاب پریشان شد. «میراث پریشان» محقق و پژوهشگر نیست بلکه انجمنی است که خوب سؤال می‌پرسد، خوب می‌بیند و پایش انجام می‌دهد و مسئله ایجاد می‌کند. چندسال پیش، روی مسئله ورود دام دامداران غیربومی به منطقه تمرکز کردیم و سبب شدیم که این مشکل برطرف شود.
از نظر دبیر انجمن «میراث پریشان» ایجاد ارتباط بین دانشگاه، جامعه محلی و دولت از جمله اقداماتی بوده که انجمن در این یک دهه انجام داده است. او می‌گوید: از سال ۹۴ انجمن وارد مهدکودک‌ها شد و شروع به جذب نیروهای نونهال کرد. ما یک کارگروه تخصصی دراین‌باره شکل دادیم و در حال حاضر بین ۴۰ تا ۶۰ عضو کودک و نوجوان هستند و از سرمایه‌های انجمن به حساب می‌آید. حضور این تعداد کودک و نوجوان سبب شده است برخی والدین نیز فعال‌تر شوند، به‌طوری‌که دو نفر از اعضای هیئت‌مدیره از والدین و یک نفر نیز از نوجوان عضو است.
او اضافه می‌کند: انجمن تابه‌حال برای بیش از صد تسهیلگر کودک و طبیعت در شش استان کشور کارگاه برگزار و تجارب خود در این حوزه را به مدیران و آموزگاران منتقل کرده است. به‌علاوه، از سال ۱۳۹۹ «میراث پریشان» فعالیت خود را به تالاب‌های دیگر گسترش داده است و تلاش کرده تا گروه‌های محلی دیگری هم شکل بگیرند یا توانمند شوند. نمونه شکل‌گیری این انجمن‌های محلی را در دشت ارژن، چند انجمن در حاشیه تالاب شادگان در استان خوزستان و تالاب صالحیه در استان البرز شاهدیم. انجمن ما همچنین بیش از ۴۰ کارگاه توان‌افزایی برای جوامع حاشیه تالاب‌های گاوخونی، شادگان، گندمان، چغاخور و … داشته است.