به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، اثرات تغییراقلیم حوزه‌های مختلفی را تحت‌الشعاع قرار داده است و در بخش آب، این تأثیرگذاری به‌صورت ناهنجاری در جو یا نزولات جوی خود را نشان می‌دهد. سال گذشته، بعد از بارندگی‌های خوب بهار همواره سخن از سال نرمال در میان بود، درحالی‌که در منابع آب این‌طور نبود و تأمین آب با سختی و مشقت همراه بود؛ چراکه شاخص‌های منابع آب به‌جز میزان بارندگی‌ها، مطلوب نبود.
سخنگوی صنعت آب کشور در نخستین نشست خبری خود با شروع سال آبی جدید با شرح وضعیتی که گفته شد، اعلام کرد سال آبی ۱۴۰۲ ـ ۱۴۰۳ که شهریورماه خاتمه پیدا کرد، به‌عنوان یکی از سال‌های نرمال طبق آمار وزارت نیرو با دو درصد رشد نسبت به متوسط نیم‌قرن اخیر پایان یافت. در کشور با طیف وسیعی از تغییرات روبه‌رو بودیم، به‌طوری‌که بخشی از کشور با افت ۲۰ درصدی بارندگی و در برخی نقاط دیگر بالای ۵۰ درصد رشد بارندگی را شاهد بودیم: «در مجموع شش استان جزو استان‌های زیرنرمال هستند که شامل استان‌های تهران، بوشهر، قزوین، چهارمحال‌وبختیاری، فارس و سمنان است. در همین شرایط، استان‌هایی هم بودند که شرایط نرمال داشتند، اما وضعیت منابع آبی آنها شرایط مطلوبی پیدا نکرد. به‌طور مثال استان هرمزگان که به‌جهت تحلیل‌های بارش، در وضعیت نرمالی به‌سر برد، ولی سد «استقلال» ورودی خوبی را تجربه نکرد؛ به همین دلیل باید بین سال نرمال بارشی و شرایط منابع آبی نرمال در کشور تفاوت قائل شد.»
سخنگوی صنعت آب در نخستین نشست خبری خود با شروع سال آبی جدید اعلام کرد که به‌رغم ایجاد ۱۴۰۰ تشکل توسط وزارت جهادکشاورزی اما جانمایی، توانمندسازی و توجیه این تشکل‌ها اتفاق نیفتاده و منجر به این شده که در معدود شبکه‌های آبیاری به صورت موفق تحویل حجمی با مشارکت تشکل‌ها انجام می‌شود، اما در سایر استان‌ها این اتفاق نیفتاده است.
«فیروز قاسم‌زاده»، سخنگوی صنعت آب کشور، در این نشست برنامه‌های وزارت نیرو برای اجرای طرح مدیریت توأمان آب و برق و تحویل حجمی آب توضیح داد: «در شرایطی که متوسط سرانه مصرف آب شرب دنیا ۱۵۰ لیتر در روز باشد، سرانه شرب و بهداشت در ایران معادل ۲۴۰ تا ۲۵۰ لیتر در روز است. در بخش کشاورزی نیز شاخص بهره‌وری در دنیا معادل ۲.۵ مترمکعب به‌ازای هر کیلوگرم تولیدی کشاورزی است، درحالی‌که در ایران حدود ۱.۲ است یعنی سرانه مصرف در بخش کشاورزی ایران حدود دو برابر متوسط دنیا است. در هدفگذاری‌های صورت‌گرفته در بخش کشاورزی، مقرر شده است در افق ۱۴۲۰ مصرف آب بخش کشاورزی به ۵۱ میلیارد مترمکعب مصرف برسد که این هدفگذاری در سند امنیت غذایی و نقشه‌راه آب نیز قید شده است. با انجام این برنامه‌ریزی، اکثر دغدغه‌های بخش آب حل خواهد شد و به همین منظور، برنامه‌های وزارت نیرو در دو بخش چاه‌های کشاورزی و برداشت در شبکه‌های آبیاری متمرکز است.»
بنا به اعلام قاسم‌زاده در حال حاضر حدود ۴۱۶ هزار پروانه برای چاه‌های کشاورزی در کشور صادر شده است که حدود نیمی از چاه‌های حفرشده در این بخش دارای برق هستند و از نظر حجمی نیز در چاه‌های دارای برق حدود ۲۲ میلیارد مترمکعب پروانه صادر شده است، اما ۲۸ میلیارد مترمکعب برداشت اتفاق می‌افتد که حدود شش میلیارد اضافه‌برداشت وجود دارد.
بنابر اعلام سخنگوی صنعت آب مجموع سدهای کشور اکنون دارای ۴۶ درصد پرشدگی هستند که نسبت به سال گذشته ۱۲ درصد مثبت استلذا باید از طریق کنتورهای هوشمند مدیریت برداشت انجام شود: «به‌منظور مدیریت توأمان آب و برق در سال گذشته حدود ۱۲ هزار و ۵۰۰ چاه اعمال محدودیت شد، به‌طوری‌که امکان برداشت آب از چاه وجود نداشت. در سال جاری نیز همچنان این اقدام پیگیری می‌شود و تاکنون ۱۵ هزار چاه مازاد بر مصرف، شناسایی شده است که در حال تعاملات با آنان هستیم. درنهایت، حدود شش میلیارد مترمکعب برداشت کشاورزی را از این طریق می‌توان کنترل کرد.»
او در مورد چاه‌های غیرمجاز نیز توضیح داد: «برای امسال و سال آینده با انسداد چاه‌هایی که بیشترین برداشت را در پی دارند، در حدود شش میلیارد مترمکعب دیگر نیز کنترل برداشت قابل تحقق است. افزایش بهره‌وری نیز از جمله برنامه‌های در دست اقدام دولت است. هدف این برنامه کاهش مصرف آب کشاورزی از حدود ۸۲ میلیارد مترمکعب در حال حاضر به حدود ۵۱ میلیارد تا افق ۱۴۲۰ است که برای آن برنامه‌ریزی لازم صورت گرفته است. در مسئلهٔ آب‌های سطحی موضوع «تحویل حجمی» مطرح است که براساس آن، ۳۷ میلیارد مترمکعب آب از حدود ۱۲۰ هزار نقطه مدرن و سنتی در حال برداشت است که صدهزار نقطه از این مناطق دارای مدیریت مصرف براساس اسناد و دفاتر «جز جمع قدیم» هستند و از نظامات مدیریتی منحصربه‌فرد خود بهره گرفته است و طبق نظم موجود، در این مناطق مدیریت به‌خوبی صورت می‌گیرد.»
به‌گفتهٔ قاسم‌زاده بخش دوم این برنامه بر شبکه‌های آبیاری تمرکز دارد که توسط دولت توسعه یافته و این شبکه‌ها معادل ۲.۵ میلیون هکتار شبکه آبیاری است؛ به این طریق که مسئولیت مدیریت کانال‌های ۱ و۲ به وزارت نیرو و کانال‌های ۳ و ۴ به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده و بر این اساس، سندی با عنوان تحویل حجمی آب اداره می‌شود: «وزارت نیرو موظف شد تا آب مورد نیاز زمین‌های کشاورزی را در ابتدای کانال ۳ شبکه‌های آبیاری به تشکل‌های کشاورزان تحویل دهد. بر همین اساس، حدود ۱۷ هزار نقطه برای نصب ابزار اندازه‌گیری در کانال‌های درجه یک، دو و ابتدای کانال‌های درجه سه شناسایی شد و طبیعتاً در طرح‌های توسعه شبکه‌های آبیاری، نقاط تحویل در تمام ۱۷ هزار نقطه، به ابزار اندازه‌گیری تجهیز شده است. این درحالی‌است که در بخش بهره‌برداری، این سازه‌ها ساماندهی نشد. این مسئله مستلزم ایجاد تشکل‌هایی است تا بتواند مسئله تحویل عادلانه آب را مدیریت کند و طبیعتاً اگر مشارکت مردم وجود نداشته باشد، سازه‌های اندازه‌گیری ممکن است دچار تخریب یا استفاده در خارج از موارد هدف، شود که متأسفانه بعضاً با این موارد روبه‌رو هستیم.»
بنابر توضیح سخنگوی صنعت آب با وجود اینکه یک‌هزار و ۴۰۰ تشکل توسط وزارت جهادکشاورزی تعیین شده است، اما جانمایی، توانمندسازی و توجیه این تشکل‌ها اتفاق نیفتاده و منجر به این شده که در معدود شبکه‌های آبیاری از جمله شبکه‌هایی در استان‌های ایلام، خوزستان و آذربایجان‌غربی به‌صورت موفق تحویل حجمی با مشارکت تشکل‌ها انجام می‌شود؛ اما در سایر استان‌ها این اتفاق نمی‌افتد: «اکنون از طریق میراب‌ها و یا شرکت‌های بهره‌برداری وزارت نیرو این اندازه‌گیری و نظارت اتفاق می‌افتد، اما با شیوه قانونی و نظام‌مند خود فاصله دارد. در سال‌های اخیر به‌دلیل تغییراقلیم و کمبود منابع آب در بسیاری از شبکه‌های آبیاری، امکان تحقق صد درصدی حقابه‌های کشاورزان فراهم نبود و بدیهی است که عدم تشکیل تشکل‌ها می‌تواند در مدیریت آب در این شبکه‌ها چالش‌برانگیز باشد. این تشکل‌ها می‌تواند از مناقشات اجتماعی جلوگیری کند و یا به‌عنوان عامل وزارت جهاد کشاورزی بر الگوی کشت نظارت کند.
سخنگوی صنعت آب با اشاره به میزان بارش‌های سال آبی گذشته گفت: «سال آبی گذشته پاییز و زمستان خوبی را تجربه نکرد و کشور در پاییز ۳۲ درصد و در زمستان ۱۷ درصد با کاهش بارندگی روبه‌رو بود، ولی این کمبودها در بهار با ۷۱ درصد افزایش بارش جبران شد؛ اما همین فشرده شدن بارندگی‌ها در بازه زمانی کوتاه، منجر به رواناب‌های شدید و از دسترس خارج می‌شود. ورودی سدها در سال آبی گذشته، ۴۱.۹ میلیارد مترمکعب بود. در این شرایط اگر حجم سدهای مهم را که در تأمین آب کشور نقش بسزایی دارند، ۵۲ میلیارد درنظر بگیریم، یعنی به‌اندازه سدهایی که ساخته شده، ورودی آب رخ نداده است؛ ولی در مجموع و در مقایسه با سال قبل از آن، شش درصد افزایش ورودی و نسبت به متوسط پنج‌ساله ۱۳ درصد کاهش ورودی آب اتفاق افتاده است.»
با احتساب همه سرریزهای انجام‌شده و با وجود رکورد در تولید محصولات کشاورزی، سدهای کشور نسبت به متوسط پنج سال گذشته، ۱۹ درصد کمتر تخلیه شده است
خروجی سدهای کشور نسبت به سال آبی گذشته، شش درصد رشد داشته است. قاسم‌زاده با اعلام این عدد گفت: «آمار نشان می‌دهد با احتساب همه سرریزهای انجام‌شده و با وجود رکورد در تولید محصولات کشاورزی، سدهای کشور نسبت به متوسط پنج سال گذشته، ۱۹ درصد کمتر تخلیه شده و موجب شد سال آبی با ۴۸ پرشدگی سدها به پایان برسد که نسبت به سال گذشته ۱۲ درصد رشد و نسبت به متوسط پنج سال گذشته ۷ درصد رشد را مخازن سدها تجربه کردیم. سد «لار» دارای ۴ درصد پرشدگی و سد «دوستی» با ۱۵ درصد پرشدگی به پایان سال آبی رسید، اما سدهایی همچون سد «کرخه» با ۵۱ درصد پرشدگی، سد «گتوند علیا» با ۹۱ درصد و سد «دز» با ۶۱ درصد سال آبی را خاتمه دادند؛ چاه‌نیمه‌ها نیز ۱۶ درصد پرشدگی داشتند. امسال بارش‌های خیلی خوبی در البرز مرکزی رخ داد که در مجموع متوسط کشوری، ۳.۵ میلی‌متر افزایش یافت که از متوسط بلندمدت، ۲۶ درصد جلو بوده است. عمدتاً تمرکز بارندگی در شمال‌غرب و نوار شمالی کشور بوده است و امسال هنوز در فلات مرکزی و نیمه جنوبی کشور بارندگی محسوسی دریافت نشده است.»
پرشدگی ۴۶ درصد سدهای کشور
بنابر اعلام سخنگوی صنعت آب مجموع سدهای کشور اکنون دارای ۴۶ درصد پرشدگی هستند که نسبت به سال گذشته ۱۲ درصد مثبت است. مجموع پنج سد مهم تهران با مدیریت صورت‌گرفته در حال حاضر ۲۵ درصد پرشدگی دارد و نسبت به سال قبل وضعیت مطلوبی دارد. سد «زاینده‌رود» علی‌رغم اهمیت کفایت آب برای آبیاری اراضی پایین‌دست سد برای کشت پاییزه، متأسفانه اکنون ۲۲ درصد پرشدگی دارد و با ۳۲ درصد کاهش پرشدگی نسبت به سال قبل مواجه است: «سد «دوستی» در خراسان‌رضوی ۱۴ درصد پرشدگی دارد و امسال نسبت به سال گذشته، ورودی مثبت داشته است ولی با این حال باز هم شرایط مطلوبی نیست. سد «استقلال» نیز ۱۱ درصد پرشدگی دارد و چاه‌نیمه‌های استان سیستان‌وبلوچستان نیز دارای ۱۶ درصد پرشدگی هستند که علی‌رغم درصد پرشدگی پایین، تا دو سال آتی می‌تواند آب مورد نیاز منطقه سیستان را تأمین کند.»