به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، براساس آخرین تحقیقات دانشگاه کارولینای شمالی که با جمع‌آوری بیش از ٨٠٠ پژوهش از سراسر دنیا جمع‌آوری شده، مشخص شده است، استنشاق دود این ابزارهای نوظهور حاوی مواد سمی بالقوه هستند و حتی این مواد را از خود نیز ساطع می‌کنند. گزارش این آکادمی همچنین بر این مساله تاکید دارد که شواهدی مبنی بر افزایش خطر سرفه و خس‌خس سینه و تشدید آسم در جوانانی است که از سیگارهای الکترونیکی استفاده می‌کنند. این سیگارها حاوی آکرولئین هستند، ماده علف‌کشی که در بیشتر مواقع برای از بین بردن علف‌های هرز استفاده می‌شود.
مصرف این ماده می‌تواند باعث آسیب حاد و حتی سرطان ریه و (بیماری انسدادی ریه)COPD شود. به همین مناسبت در این گزارش پای صحبت‌های دکتر مریم علوی، متخصص قلب و عروق بیمارستان شهید رجایی تهران و دکتر فرهاد حبیب‌زاده مدیریت مرکز ترک سیگار «ندای سلامت»، مدرس دانشگاه و معاون اجرایی مبارزه با دخانیات ایران نشستیم تا درباره دلایل گرایش جوانان به سیگارهای الکترونیکی و معایب آن برایمان بگویند.
راهی برای از بین بردن قلب
این روزها افرادی در اطرافمان به چشم می‌خورند که دستگاه‌های کوچک و مستطیل شکلی به گردن آویختند و با قرار دادن لبه‌های دستگاه داخل دهان با دود غلیظی فضا را پر می‌کنند. مصرف‌کنندگانی که باورشان این است که سیگارهای الکترونیکی و انواع ویپ‌ها جایگزین خوبی برای سیگارهای قدیمی و حتی ترک تدریجی و دائمی آنها هستند.
این در حالی است که مطالعات دانشگاهی و تحقیقاتی حاکی از آن است که دو ماده اولیه موجود در سیگارهای الکترونیکی - پروپیلن گلیکول و گلیسیرین گیاهی - برای سلول‌ها سمی هستند و هر چه مواد موجود در یک مایع الکترونیکی بیشتر باشد، سمی‌تر و مهلک‌تر است. درواقع سیگارهای الکترونیکی تعدادی مواد شیمیایی خطرناک از جمله استالدهید، آکرولئین و فرمالدئید تولید می‌کنند.
آلدئیدها خواص متنوعی دارند و این خواص به نوع مولکول آنها وابسته است. آلدهیدهای کوچکتر همچون فرمالدهید و استالدهید، حلال‌پذیری بیشتری در آب دارند. همچنین آلدهیدهای فرار، با بویی تند شناخته می‌شوند و می‌توانند باعث بیماری ریوی و همچنین بیماری قلبی عروقی (قلبی) شوند.
سیگار با اسانس فلزات سنگین
پزشکان آمریکایی و آکادمی ملی علوم مهندسی و پزشکی در مورد خطرات ناشی از استنشاق گازهای گلخانه‌ای دست دوم سیگار الکترونیکی هشدار داده‌اند. آنها معتقدند: «حتی اگر به عنوان فردی سالم در فضایی مملو از دود ویپ و سیگارهای الکترونیک نفس بکشید، بازدم حاصل از آن همام خطراتی را به وجود خواهد آورد که یک سیگاری دست دوم با آن مواجه است.
دلیل این اتفاق هم مواد داخل سیگارهای الکترونیکی است که به شکل یک کوکتل شیمیایی عمل می‌کنند.» البته در سال ٢٠١٦، جراحان اروپایی به این نتیجه رسیدند که گازهای گلخانه‌ای دست دوم حاوی نیکوتین، ذرات بسیار ریز، طعم دهنده‌هایی مانند دی استیل، یک ماده شیمیایی مرتبط با بیماری های جدی ریوی، ترکیبات آلی مانند بنزن، که در اگزوز خودروها یافت می‌شود، و فلزات سنگین، مانند مانند نیکل، قلع و سرب هستند.
ترک چرا و چگونه؟
سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا، هیچ سیگار الکترونیکی را برای ترک سیگار بی‌خطر و موثر تشخیص نداده است. افرادی که قصد ترک محصولات دخانی را دارند باید از یک پزشک متخصص و معتبر و روش‌های کاملا منطبق بر شرایط خود استفاده کنند.
ترک سیگار، غول مرحله آخر؟
دکتر مریم علوی، متخصص قلب و عروق در بیمارستان قلب رجایی تهران به «شهروند» می‌گوید: «ترک سیگار از تمام مواد دیگر به شدت دشوارتر است. علوی درباره دلیل شکست در ترک و بازگشت مجدد به استعمال دخانیات افراد سیگاری می‌گوید :« میزان وابستگی افراد با موادی که استفاده می‌کنند ارتباط مستقیمی دارد.
درواقع هرکدام از این مواد از سیگار گرفته تا الکل و موادمخدر، به دلیل فرمولاسیون اختصاصی که دارند، واکنش‌های یکسانی ندارند. این اتفاق به این معنی است که سلول‌های مغز با توجه به هر آنچه از محیط جذب می‌کند، رفتاری، متفاوت و مرتبط با همان ماده را از خود بروز می‌دهد.»
بنابرنظر علوی سیگار به دلیل نوع وابستگی عمیقی که ایجاد می‌کند، برای فرد سیگاری همان شدت از وابستگی را تداعی می‌کند که نوزاد در مواجهه با شیر مادر تجربه می‌کند. از سوی دیگر به دلیل اینکه پس از استعمال سیگار نیکوتین و مواد دیگر داخل توتون به گیرنده‌های خاصی از مغز متصل می‌شوند ارتباط عمیقی پیدا می‌کنند که سایر مواد قادر نیستند، همین اتفاق ترک سیگار را به شدت دشوار می‌کند.
چرا ترک سیگار بسیار دشوار است؟
او ادامه می‌دهد: «موارد بسیاری مراجعه می‌کنند که قادر بودند بدن خود را کاملا از تریاک و سایر موادمخدر پاک کنند اما همچنان سیگار به دست دارند و ترک آن برای‌شان بسیار دشوار است.» علوی عنوان می‌کند: «زمانی که فرد سیگار نمی‌کشد، مغز به سایر بدن پیام «نیاز و محرومیت» ارسال می‌کند.
اتفاقی که سبب بدحالی،تعریق بیش از حد، سردرد، افزایش ضربان قلب و علائمی از این دست می‌شود.» این متخصص قلب و عروق معتقد است، ترک سیگار از ترک تمام موادهای دیگر حتی داروهایی که باعث ایجاد وابستگی‌های بسیار عمیق در فرد می‌شوند؛ دشوارتر است. چرا که مواد داخل سیگار با اثرگذاری بر سلول‌های ویژه‌ای از مغز فرد را دچار حس گرسنگی و محرومیت نسبت به خود می‌کند.
ویپ راهی برای ترک سیگارهای سنتی؟
علوی درباره اینکه آیا سیگارهای الکترونیک به عنوان جایگزینی برای ترک سیگارهای سنتی محسوب می‌شوند، اظهار می‌کند: «این سیگارها دقیقا همان عوارض و وضعیتی را در فرد ایجاد می‌کنند که در شیوه‌های سنتی نیز وجود داشته و با آنها دچار چالش بوده است. اما با این تفاوت که همچنان فرد به دلیل اعتیادی که پیدا کرده تصور می‌کند با کشیدن اسانس‌های ویپ و سیگارهای الکترونیکی، می‌تواند ولع خودش را با هزینه کمتری پرداخت کند؛ درحالی که هم متضرر شده و چه بسا هزینه بیشتری نیز پرداخت کرده است.»
وقتی نیکوتین یقه ما را سفت می‌چسبد!
دکتر فرهاد حبیب‌زاده، معاون اجرایی مبارزه با دخانیات ایران در پاسخ به این پرسش که آیا، سیگار الکترونیکی و ویپ می‌تواند جایگزین سیگارهای سنتی و روشی برای ترک تدریجی نیکوتین از بدن باشد، به «شهروند» می‌گوید: «به طور کلی سیگار یک وسیله انتقال نیکوتین محسوب می‌شود. به همین خاطر است که ما به سیگار وابسته نمی‌شویم، ما به نیکوتین وابسته می‌شویم. در واقع برای ترک سیگار نمی‌توان به دنبال جایگزین بود. چرا که هر ابزاری که برای ترک سیگار به کار بگیریم، نیاز به مواد حاوی نیکوتین داریم.»
حبیب‌زاده ادامه می‌دهد: «در رابطه با اسانس‌هایی که داخل سیگارهای الکترونیکی است این اسانس‌ها که آغشته به مواد اعتیاد آورند گاهاً وابستگی‌های بیش از نیکوتین را دارد. افرادی که سمت این‌گونه اسانس می‌روند در سیگارهای الکترونیکی وابستگی بیشتری را تجربه می‌کنند و ترک کردن به مراتب دشوارتر می‌شود.»
٨٠ درصد احساس نیاز به استعمال دخانیات ذهنی است!
این مدرس دانشگاه، درباره احتمال وابستگی به این ابزارهای نوظهور تاکید می‌کند: «در رابطه با اعتیاد به نیکوتین سیگار و سیگارهای الکترونیکی سازمان بهداشت جهانی اخیرا گزارشی منتشر کرد که اعتیاد به سیگار یا سیگارهای الکترونیکی بررسی شده است. در این پژوهش گفته که ٨٠درصد حس وابستگی به نیکوتین ذهنی و تنها ٢٠درصد جسمی است.
دلیل این وابستگی بالای ذهنی نیز «تکرار» فعل است.» او ادامه می‌دهد: «در طول روز در موقعیت‌های گوناگون مثل؛ عصبانیت، خشم، شادی، ناراحتی، بعد از غذا، بعد از چای، هنگام رانندگی، اضطراب و نگرانی افراد از سیگار به عنوان راهی برای دورشدن از فضا و آرامش بیشتر استفاده می‌کنند. در صورتی که تکرار این رفتار در موقعیت‌های گفته شده بسیار اعتیادآور و خطرناک است.
حال تصور کنید در تمامی این حالات متنوع که به روزانه با آنها مواجه‌ایم به سادگی و بدون هیچ ابزرا خاص یا شعله تنها با دمیدن در یک وسیله کوچک و قابل حمل از ویپ به عنوان همان اتفاق آرامبخش میان تنش استفاده می‌کنیم و همین اتفاق وابستگی و میل ما به این ابزار را بیشتر می‌کند.»
انگلستان هم ویپ را جمع‌آوری کرد!
بنابر گفته‌های معاون اجرایی مبارزه با دخانیات ایران نکته‌ای که از نظر مصرف‌کندگان این وسیله پنهان می‌ماند این است که به دلیل همین سهولت استفاده گاهی۱۰ برابر سیگار سنتی از آن استفاده می‌شود. به دلیل همین تکرار، وابستگی ذهنی در فرد افزایش پیدا می‌کند. جالب است بدانید در صورتی که فرد به سیگار الکترونیک و ویپ وابستگی پیدا کند ترک آن از سیگارهای سنتی و سایر مواد به مراتب دشوارتر و گاه ناممکن است.
مدیر کلینیک ترک سیگار «ندای سلامت» درباره سیاستی که اخیرا انگلستان درباره این ابزار نوظهور اتخاذ کرده است هم می‌گوید: «بیشترین موضوعی که در سیگارهای الکترونیکی مطرح است و باعث شد تا حتی انگلستان اقدام به جمع‌آوری آن کند، این است که سیگارهای الکترونیکی به این خاطر که عمدتاً با بخار آب فرایند خروج دود از دستگاه صورت می‌گیرد، بخار آب باعث چسبیدن مژک‌ها و نایژک‌ها داخل ریه و در نهایت باعث عفونت ریویا برونیت می‌شود. بیماری که در بیین افراد سیگاری به ویژه مصرف‌کنندگان ویپ و سیگارهای الکترونیکی این بیماری بسیار حاد، شدیدتر و سریع‌تر اتفاق می‌افتد.
دلایل گرایش جوانان به ویپ
- استفاده هم‌سن و سالان از این ابزار
- سهولت استفاده و بی‌نیازی از شعله، کبریت، فندک و وسایلی از این قبیل
- طراحی جوان پسند و قابل حمل بودن
- امکان استفاده از اسانس‌ها و طعم‌های متنوع
- قیمت تمام شده کمتر نسبت به سیگار و دیگر مواد دخانی و اعتیادآور
تاریخچه سیگارهای الکترونیک
اولین سیگار الکترونیکی تجاری توسط یک فرد سیگاری اختراع شد که قصد ترک سیگار را داشت. اولین سیگار الکترونیکی توسط یک داروساز چینی به نام هان لیک (Hon Lik) در سال ٢٠٠٣ ساخته شد. هان این سیگار را به عنوان راهی برای درمان اعتیاد خود به سیگار پس از مرگ پدرش در اثر سرطان ریه اختراع کرد. هان می گوید: «من برای اختراع سیگار الکترونیکی سخت کار کردم. من آینده کسب و کار آنها را دیدم، اما می دانستم که عادات بسیاری از مردم را تغییر می دهد و بسیاری از افراد نیز می توانند سود ببرند.»
اگرچه ویپ‌های مدرن امروزی از آن زمان تا کنون راه زیادی را پیموده‌اند، اما مفهوم اصلی هان برای تقلید از سیگار با تبخیر مایع نیکوتین‌دار یکسان است. مخترعان مختلفی سال ها قبل از اختراع سیگار الکترونیکی در مورد روش های مختلف مصرف نیکوتین تحقیق و آزمایش کرده بودند. امروزه نیز افرادی وجود دارند که به دنبال راه‌های جایگزین هستند. این درحالی‌ست که منشا سیگارهای الکترونیکی را می توان تقریباً در یک قرن پیش جستجو کرد.
در سال ١٩٢٧، جوزف رابینسون، نیویورکی، اختراع دستگاهی را به ثبت رساند که او آن را تبخیرکننده اشتعال مکانیکی بوتان (Mechanical Butane Ignition Vaporiser) نامید. این دستگاه به عنوان یک ابزار پزشکی طراحی شده بود تا افراد را قادر به استنشاق ترکیبات دارویی نماید. اما اگرچه به طور کلی به عنوان اولین دستگاه ویپ برقی در نظر گرفته می شود، اما هرگز واقعاً به عنوان دستگاه ویپ استفاده نشد.
مرحله بعدی تکامل سیگار الکترونیکی در سال ١٩٦٣ زمانی رخ داد که یک آمریکایی دیگر به نام هربرت ای گیلبرت ( Herbert A Gilbert) یک سیگار بدون دود بدون تنباکو اختراع کرد که همانند معادل امروزی خود، از باتری برای گرم کردن بخار طعم دار استفاده می کرد. اما این اختراع چندان مرسوم نشد چرا که مردم هنوز از خطرات سیگار کشیدن آگاه نبودند و واقعاً به دنبال جایگزینی برای آن نمی گشتند.سپس در اواخر دهه ١٩٧٠، فیل ری (Phil Ray) و نورمن جاکوبسون (Norman Jacobson) قدم فراتر گذاشتند و فیلتری آغشته به نیکوتین با امکان مکیدن اختراع کردند. از این رو آنها اصطلاح ویپ را بر سر زبان‌ها انداختند.