جلب مشارکت مردم در حفظ ابنیه تاریخی سمنان/ یک «ید واحد» نیاز است
اقتصاد ایران: سمنان- کارشناسان و صاحب نظران حوزه میراث فرهنگی عقیده دارند جلب مشارکت‌های مردمی در حفاظت از ابنیه تاریخی استان سمنان یک ضرورت است.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: استان پهناور سمنان، یکی از استان‌های کهن و تاریخی کشور با داشته‌هایی عظیم از مواریث تاریخی، طبیعی، ناملموس و محوطه‌های گران‌سنگ است که با تمدنی بیش از هفت هزار سال، نگینی در دل کویر و گوهری در ایران به شمار می‌رود.
هر نقطه و جای‌جای این استان بی‌بدیل، یا روایتگر رویدادی تاریخی و مهم در حافظه بشری است، یا نمایانگر قدرت لایزال الهی در آفرینش و خلق مناظر و طبیعتی اعجاب‌انگیز است که حیرت هر ناظری را به همراه دارد. در این میان هر یک از اجزای این استان وسیع که هفتمین استان پهناور کشور محسوب می‌شود، نقش پررنگ و یکسانی در اعتلا، پیشرفت و توسعه داشته و دارند و حتی دوردست‌ترین روستای استان نیز، می‌تواند پررونق‌ترین نقطه برای جذب گردشگر و بازدید علاقه‌مندان از مواریث تاریخی و طبیعی از سراسر گیتی و ایران باشد.
این ظرفیت که بی‌شک از لطف خداوند متعال و بسی نادر در کشور است، می‌تواند عامل جهش و بهبود شرایط معیشت و اقتصاد مردمان ساکن استان شود، به‌شرط آنکه هر نقطه از آن را ید واحده پنداشت و به‌مثابه رگ‌های بدن دید که خون را در سراسر اعضای بدن منتقل می‌کنند و عامل حیات و زیست انسان می‌شوند. با هانی رستگاران پژوهشگر میراث فرهنگی و فعال رسانه درباره حفاظت از این میراث گفتگویی کرده‌ایم.
درباره ظرفیت‌های استان سمنان در حوزه میراث فرهنگی بگویید
ظرفیت‌های استان در حوزه میراث فرهنگی بسیار متنوع است و این تنوع باعث شده تا هر یک از شهرستان‌ها حائز ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فرد باشند؛ به همان میزان که در شهرستان شاهرود و مهدی‌شهر و میامی مواریث طبیعی، تاریخی و ناملموس یافت می‌شود، در شهرستان‌های سمنان و دامغان و گرمسار و آرادان و سرخه مواریث تاریخی و محوطه‌های ارزشمند یافت می‌شود و این را فی‌نفسه باید به فال نیک گرفت که از هیچ منظر و دیدگاهی استان کاستی ندارد.
در استان سمنان تا این لحظه ۹۳۴ اثر در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است و حدود ۲۵۰۰ اثر واجد ارزش تاریخی شناسایی‌شده که به‌مرور و مطابق اولویت آماده ثبت در فهارس ملی یا واجد ارزش فرهنگی و تاریخی یا سایر کلاسه‌های ثبت ملی می‌شوند، اما دراین‌بین عمده آثار و بناهای کلیدی مهم در استان به ثبت رسیده و از آن‌ها به نحوه مقتضی حفاظت و پاسداشت می‌شود.
تلاش‌های میراث باید به چه سمتی سوق داده شود
قبل از این موضوع، باید گفت به‌طور متوسط تعداد مواریث ثبت‌شده در شهرستان‌های استان به شکل متوازن داشته و همواره طی سال‌های گذشته همه اهتمام، تلاش و سیاست‌گذاری مجموعه میراث فرهنگی استان و واحد تخصصی ثبت میراث ملی آن بر این بوده که توازن و تقسیم شناسایی و ثبت مواریث ارزشمند در استان، به‌گونه‌ای باشد که انتفاع آن به همه شهرستان‌های، علی‌رغم همه محدودیت‌های اعتباری، تعداد آثار قابل ثبت مطابق محدودیت برش استانی در سال و موانع مالکیت برسد و این انگیزه در مردمان دل سوز و دوست‌داشتنی هرکجای استان ایجاد شود تا به نحوه احسنت و بهینه از داشته‌های فرهنگی خود حفاظت و مراقبت کنند.
پراکنش صحیح و اولویت‌بخشی کارشناسی به این مقوله موجب می‌شود در آینده امکان ارتقا و بهبود جایگاه ادارات و تشکلات اداری هر یک از شهرستان‌ها و مجموعه مدیریت میراث فرهنگی استان تسهیل‌یافته و زمینه بهره‌برداری بیشتری از منابع و انتفاع عمومی کشور در حوزه‌های تخصصی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به وجود آید. در موضوع حریم حفاظتی آثار نیز، حریم اختصاصی ۱۲۹ اثر در استان تعیین‌شده که بیشترین این تعداد به شهرستان سمنان اختصاص‌یافته است، به‌نحوی‌که بعضاً گفته می‌شود تقریباً کل بافت اصلی مرکزی شهر سمنان در محدوده حریم حفاظتی مواریث تاریخی و فرهنگی شهر است.
همچنین سایر ابنیه تاریخی نیز با ابلاغ ضوابط عمومی حرائم میراث ملی کشور، حائز حریم و ضوابط حفاظتی شده‌اند که این اقدام موجب افزایش حدود قانونی نظارت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برساخت و ساز و امور توسعه زیرساختی در محدوده حتی دوردست‌ترین آثار تاریخی شد. البته برای اجرای هر چه‌بهتر قوانین و مقررات در امور حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی، ضرورت کنشگری و مشارکت‌های مردمی و جوامع محلی، امری اجتناب‌ناپذیر است؛ لیکن همواره تلاش بر این بوده تا با ایجاد انگیزش، مردم با اهداف عالیه که همانا انتقال هویت و تاریخ این مرزوبوم به نسل‌های بعد است، همراه باشند.
باید چطور این همراهی صورت گیرد
این همراهی می‌تواند در هر یک از حوزه‌های تخصصی و عمومی تعریف شود؛ دغدغه‌ها، گفت‌وشنود و همه آنچه برای تعالی یک حرکت روبه‌جلو نیاز است. بهره‌مندی از ادبیات شایسته و صحیح در بیان موضوعات، چالش‌ها، معضل‌ها و مشکلات موجود و بهره‌مندی از نگاه کارشناسان و صاحبان تجربه در امور می‌تواند به استمرار مسیر اعتلا کمک کند؛ تغییر نگرش ظن و بدگمانی به نگاه امیدواری و خوش‌بینی یقیناً منجر به گشایش‌ها و نیل به زیباها و افق‌های روشن خواهد شد.
جلب مشارکت‌های مردمی در حفاظت از ابنیه تاریخی و تعامل با مالکان در مسیر تغییر دیدگاه از تخریب به سمت حفاظت و صیانت و بهره‌برداری بهینه از میراث تاریخی، ازجمله اموری که سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند در آن به‌طور ویژه‌ای نقش‌آفرینی کنند؛ شاید حتی کاری که یک‌نهاد حاکمیتی نتواند به‌طور مستقیم به آن ورود کند، از طریق یک‌نهاد مردمی به‌سادگی و با تعامل با مردمی از جنس خودشان، بدون نگاه سیاسی یا اقتصادی به مسائل حوزه‌های تخصصی و فرهنگی بسیار سریع‌تر به نتیجه مطلوب برسد.
رمز پیشرفت و موفقیت در شناخت و درک درست و کارشناسی از مشکلات، برخورد بدون حب و بغض و نگاه به داخل و درون‌نگری است، در کاهش اتکا به این‌وآن، بالا زدن آستین‌ها و ورود بی‌واسطه به موضوعات خرد و کلان است تا بتوان بهترین نتیجه را گرفت. هر کس به‌اندازه وسع و امکانات خود به‌شرط حرکت در این مسیر، می‌تواند تحولات اساسی و شگرف انجام دهد، کما اینکه تجربه این اقدامات در بازه‌های مختلفی وجود داشته و دارد.
به صورت مشخص باید چه کرد؟
امروز زمان آن رسیده تا با اتکا به منویات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در تأکید بر ید واحده دانستن همه مردم ایران با هر مذهب و قومیت و اصالت و فرهنگی به کمک دولت و مردم آمده تا از این پیچ تاریخی و فشارهای فزاینده اندکی کاسته شود و به سمت آینده‌ای منور درحرکت قرار بگیریم.
موفقیت در همدلی، کلام و گفتار دل‌نشین و اتحاد عملی در روش‌هاست. قطع به‌یقین با این شرایط بهترین‌ها در راه است؛ فقط کافی است به ظرفیت‌ها و توان یکدیگر ایمان داشته و از فراز و نشیب‌های مسیر هراس نداشته باشیم.
نگاه بخشی نگر، عدم بهره‌گیری از ظرفیت‌های خارج از استان و در محور توسعه قرار دادن منابع و امکانات موجود، اعتباربخشی و تمرکز بر عبارات فرسوده، نخ نمایی و عامل عقب‌افتادگی که موجب تسلط بر مسائل پوچ و بی‌معنی می‌شود و منشأ دیدگاه‌های قومیتی و نژادی دارد، روزمرگی و استمرار فرآیند ذهنی حفظ وضع موجود و بسیاری دیگر از عوامل شناختی و محیطی موجب شده تا رویکرد ید واحده و توفیقات در راه پیشرفت و توسعه با مخاطراتی روبه‌رو شود که این روند می‌بایست در دولت چهاردهم و به همت مؤثران و اندیشمندان حوزه سیاست، فرهنگی و خردورزی متوقف شود.