به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه خراسان، الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان روز دوشنبه پوتین را به گردش در برخی مناطق باکو، از جمله پارک «داغ‌اوستو» برده است. تصاویر منتشر شده در رسانه‌ها نشان می‌دهد او از این پارک که روی یک تپه در ساحل خزر بنا شده، انگشتش را به سمت دریا گرفته و به آقای پوتین مطالبی را توضیح می‌دهد.
او پس از مذاکرات سخت سیاسی با پوتین به قسمتی از ساحل روبه رو اشاره می کند، صخره ای را نشان می دهد و می گوید، دو سال قبل این صخره زیر آب بود، اما حالا حداقل یک متر روی آب است. پوتین رئیس جمهور روسیه که بخشی از چالش آب رفتگی سطح دریای خزر به حقابه های سرمنشأ در کشور او بازمی گردد، به آقای علی اف قول می دهد که در این زمینه تحقیقات مشترکی میان دو کشور انجام شود تا از پیشرفت فاجعه زیست‌محیطی دریای خزر جلوگیری کند.
این ماجرا همین دو روز قبل(دوشنبه) در باکو رقم خورده است، وقتی پوتین همتای روسی اش به باکو سفر کرده بود. پس از این نشست، الهام علی اف در یک کنفرانس خبری در کنار پوتین در باکو گفت: «از پنجره اتاقی که در آن مذاکره می‌کردیم، به پوتین صخره‌هایی را نشان دادم که فقط دو سال پیش زیر آب بودند، اما امروز این صخره‌ها یک متر بالاتر از سطح آب ظاهر شده‌اند. وی با اشاره به تحلیل رفتن آب دریای خزر یادآور شد که «اکنون این صخره‌ها دست کم یک متر از آب بیرون هستند.» رئیس جمهور آذربایجان سپس تصریح کرد که با ولادیمیر پوتین توافق کرده تا به اتفاق، وضعیتی را که به گفته وی در حال تبدیل شدن به یک فاجعه زیست‌محیطی است، مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند.
رویترز: پوتین اظهارنظر نکرد
البته خبرگزاری رویترز در گزارشی که به این دیدار اختصاص یافته، آورده است که ولادیمیر پوتین درخصوص این بخش از سخنان الهام علی‌اف درباره دریای خزر اظهار نظری نکرد.
روسیه متهم است؟
شاید عدم اظهارنظر آقای پوتین درباره کوچک شدن خزر به این بازمی گردد که کشور او از جمله عوامل موثر بر کاهش سطح آب این دریاچه است. در این زمینه پیشتر پایگاه خبری دیده بان ایران، در این باره به نقل از علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست نوشت: «ورودی‌های دریای خزر از سوی کشورهای همسایه بسته شده،مخصوصا ورودی رود ولگا در روسیه نیز بسته شده است.از طرفی میزان بارش در کل حوضه آبخیز دریای خزر کاهش یافته است.»
پیگیری های وزیر شهید
ایران، جمهوری آذربایجان، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان کشورهای ساحلی دریای خزر هستند و در سال ۱۳۸۲ کنوانسیون زیست‌محیطی دریای خزر را امضا کردند. این کشورها در سال های اخیر درخصوص کاهش سطح آب این دریاچه جسته و گریخته در نشست هایی به این موضوع پرداخته اند. در یکی از تازه ترین اقدامات در بخش دیپلماسی این کشورها که نیمه آبان گذشته با حضور وزرای خارجه این کشورها در روسیه برگزار شد وزرای خارجه ایران و ترکمنستان نسبت به کاهش حجم آب رودخانه‌های ورودی به خزر هشدار دادند. آن طور که خبرگزاری فارس گزارش کرده، شهید امیرعبداللهیان در این نشست گفته است: « یکی از مهم ترین چالش های پیش رو، تهدید پایین آمدن سطح تراز آب دریای خزر ناشی از عوامل انسانی و غیرانسانی از جمله کاهش حجم آب رودخانه‌های ورودی به دریای خزر، تغییرات اقلیمی، احداث سدها و مخازن و تاسیسات صنعتی و کشاورزی در مسیر رودخانه‌های ورودی به دریای خزر است. متاسفانه تداوم پسروی آب دریای خزر طی سال های اخیر تاثیرات منفی بر تاسیسات بندری و کشتیرانی، اکوسیستم، زندگی آبزیان و تالاب های منحصر به فرد دریای خزر گذاشته و باعث افزایش آلاینده‌ها در استان های ساحلی دریای خزر شده است. حل این معضل قطعا نیازمند عزم جمعی پنج کشور ساحلی است.»
آذربایجان: فاجعه خزر 2 دلیل عمده دارد
اما در پی این گفت وگوی علی اف و پوتین، خبرگزاری رویترز به سراغ ناظم محموداف، رئیس سازمان ملی آب‌وهواشناسی جمهوری آذربایجان رفته و درباره خزر با او گفت وگو کرده است: او در این باره به نکات قابل تاملی اشاره می کند: دو عامل تغییرات اقلیمی و کاهش ورود آب رود ولگا به خزر به دلیل استفاده بی‌رویه از آن در مصارف کشاورزی روسیه باعث افت سطح آب این دریا شده است.
مطالعات روسی-آمریکایی و کاهش سطح 9 تا 18 متر
روس ها امروز کاملا از وضعیت رو به بحران خزر آگاه هستند. آن ها در همین زمینه در مطالعات مشترکی با دانشمندان آمریکایی با آخرین مدل‌های محاسباتی که در زمینه گرمایش زمین انجام داده‌اند، پیش بینی کردند سطح آب دریای خزر تا پایان قرن کنونی بین ۹ تا ۱۸ متر کاهش می‌یابد.
حقابه ها نمی رسد
بررسی های متعدد تصریح می کند، علاوه بر تبعات تغییر اقلیم، گرم شدن زمین و مسئله تبخیر آب، محقق نشدن کامل حقابه های خزر هم نقش اساسی در کاهش سطح خزر ایفا می کند. ایسنا می نویسد: بیش از ۱۳۰ رودخانه به دریای خزر می‌ریزند و رود ولگا به تنهایی نزدیک به ۸۵ درصد آب دریای خزر را تامین می‌کند که احداث سدهای جدید توسط روسیه (۴۰ سد ساخته شده و ۱۸ سد دیگر در دست مطالعه و ساخت) روی رودخانه قابل کشتیرانی ولگا موجب کاهش دبی آب ورودی به دریای خزر و آغاز روند عقب نشینی آب در ساحل جنوبی آن شده است.
همین دلایل است که معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست می گوید: از سال ۱۳۷۵ تا ۱۴۰۱ که روند کاهش تراز آب شروع شده، حدود ۲ متر از سطح آب کاهش یافته و به کمترین میزان در ۳۰ سال اخیر رسیده است.
کوچک شدن خزر، تا پایان قرن میلادی ادامه دارد
مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر وابسته به وزارت نیرو در گفت وگو با خراسان ضمن اشاره به افزایش دمای هوا و سرعت تبخیر آب، به عنوان یکی از اصلی ترین دلایل کاهش سطح آب خزر، می گوید: افزایش دما، در منطقه به شکلی جدی بر این پدیده اثرگذار است و موضوع آورده رودخانه ها نیز مسئله مهمی است که قطعا نمی توان گفت سایر کشورها در این امر مقصر هستند چراکه افزایش دما، بر رودخانه ها و میزان آب آن ها هم تاثیر منفی خود را گذاشته است.دکتر معصومه بنی هاشمی، در این زمینه به دو موضوع سرعت کوچک شدن و تداوم آسیب اشاره و بیان می کند: پس از سال 1374 که بالاترین تراز آب طی 50 سال اخیر خزر را شاهد بودیم، تا امروز روند کاهش سطح آب تا بیش از 2 متر در این دریاچه رخ داده و نکته مهم این است که یک سوم این میزان کاهش در سه سال اخیر اتفاق افتاده است.
این رفتار خزر در این سه سال و در پی برنامه های توسعه ای کشورهای ساحلی نشان می دهد، وضعیت این دریاچه بحرانی و در شرایط حاد قرار گرفته است. دکتر بنی هاشمی به نکته غم انگیزتری اشاره می کند: مسئله مهم تر این است که پیش بینی ها می گوید این روند تا پایان قرن میلادی ادامه خواهد یافت.از مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر درباره راهکار مدیریت این فاجعه می پرسیم که می گوید: بخشی از آسیب امروز خزر، به دلیل تبعات تغییر اقلیم در پی گرمایش زمین است که برای کنترل آن معاهدات متعدد بین المللی منعقد شده و به هر میزان کشورها متعهد به کنترل و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و استفاده از سوخت های فسیلی باشند، می توان به کاهش آب شدن یخچال های قطبی و بهبود وضعیت این دریاچه و سایر دریاچه های جهان امیدوار بود. بخش دیگر نیز به رفتار کشورهای حوزه خزر بازمی گردد که حقابه ها از منابع ورودی به دریا را به طور کامل رعایت و با تشریک مساعی و اقدامات علاج بخشانه کمک کنند تا شرایط این دریاچه از بحران خارج شود.