ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش خبرگزاری مهر، گزارش انجمن دانش آموختگان علوم اجتماعی دانشگاه تهران درباره وضعیت سرمایه اجتماعی ایرانیان برای پاسخ نظامی تهران به رژیم صهیونیستی منتشر شد.

از مهمترین ابعاد محاسباتی نظام حکمرانی برای پاسخ به تهدیدهای امنیتی و نظامی پیرامونی، سنجش میزان «همراهی مردم» با دغدغه‌ها، یافته‌ها و تصمیمات مسئولین عالی کشور است. در واقع بایستی مشخص شود میزان سرمایه اجتماعی متراکم شده در پشت تصمیمات اقتدارآفرین و امنیت ساز چقدر است تا بر مبنای آن پاسخ مناسب و درخوری برای تهدیدات فراهم کرد.

چنانچه این محاسبات با واقعیات اجتماعی همخوانی نداشته باشد به شکاف انتظارات ملت- دولت دامن خواهد زد و سرمایه اجتماعی را خدشه دار خواهد کرد. این شکاف تنها زاییده عوامل سلبی مثل «عدم آمادگی» جامعه برای پاسخ‌های نظامی نخواهد بود بلکه در ابعاد ایجابی اگر سطح پاسخ به تهدیدات، «کمتر از آمادگی» و انتظار جامعه باشد انفعال، تضعیف و «سرخوردگی روحیه ملی» را به‌دنبال خواهد داشت. از این رو ارزیابی دقیق از میزان «سرمایه اجتماعی پشتیبان» برای اقدام مناسب حاکمیت در پاسخ به ترور شهید اسماعیل هنیه در تهران از واجبات تصمیم گیران است.

مجموعه مطالعات افکارسنجی انجام شده در یکسال گذشته درباره دیدگاه افکار عمومی نسبت به عملیات طوفان الاقصی حماس در مهر ۱۴۰۲ تا عملیات موشکی ایران در فروردین ۱۴۰۳ که توسط مجموعه‌های نظرسنجی دانشگاه تهران، صداوسیما، ایسپا و پژوهشگاه وزارت ارشاد انجام شده، گویای این واقعیت است که جامعه پس از ترور شهید اسماعیل هنیه در تهران، در وضعیت آمادگی و مطالبه پاسخ اقتدارآفرین برای کشور قرار دارد و هرگونه انفعال در این زمینه خسارت‌های اجتماعی و ضربه به هویت و شخصیت ایرانی را به‌دنبال خواهد داشت.

سرمایه اجتماعی ناشی از عملیات‌های محور مقاومت علیه رژیم صهیونیستی در یکسال اخیر در بهبود ابعادی از سرمایه اجتماعی مؤثر بوده و توانسته است در ارتقای «وجه سیاسی امید به آینده»، «احساس امنیت ملی» و «هویت ملی» نقش آفرینی کند.
این سرمایه اجتماعی انباشته اکنون در خدمت تصمیمات مسئولان عالی کشور برای محاسبه نحوه پاسخگویی به رژیم صهیونیستی قرار دارد:

«احساس غرور» از عملیات علیه رژیم صهیونیستی

سنجش احساس غرور از عملیات‌های جبهه مقاومت علیه اسرائیل در دو مقطع زمانی آبان ۱۴۰۲ (عملیات طوفان الاقصی نیروهای فلسطینی) و اردیبهشت ۱۴۰۳ (عملیات موشکی وعده صادق ایران) انجام شده است. احساس غرور مردم از عملیات فلسطینی‌ها تا ۶۹ درصد برآورده شده و عملیات وعده صادق (سپاه) توانسته است غرور ۷۷ درصد ایرانی‌ها را برانگیزاند. تفاوت در احساس غرور بیشتر از عملیات موشکی سپاه نسبت به عملیات حماس – که آن هم در حد بالایی قرار دارد- ناشی از دغدغه‌های ملی است که در بخشی از مردم فعال‌تر می‌باشد.

بهبود بُعد سیاسی «امید به آینده»

بُعد سیاسی امید به «آینده» شامل شاخصه‌ای امیدواری به «قدرت و اقتدار کشور»، «نفوذ سیاسی منطقه‌ای و بین المللی»، «همگرایی بین مسئولین» و «توجه به مطالبات مردم» و … می‌باشد. پیمایش‌های ملی نشان می‌دهد وضعیت امید سیاسی در اواخر سال ۱۴۰۱ و تحت تأثیر اغتشاشات که منجر به بروز ناامنی در کشور شده بود در وضعیت گرایش به «نسبتاً ناامیدی» قرار داشته است. سنجش دو گویه «قدرت و اقتدار کشور» و «نفوذ سیاسی بین المللی و منطقه‌ای» در اردیبهشت ۱۴۰۳ نشان می‌دهد ارتقای این دو سنجه بر اندازه‌گیری میزان کلی «بُعد سیاسی امید به آینده» مؤثر واقع شده و آن را از وضعیت گرایش به «نسبتاً ناامیدی» به سمت وضعیت گرایش به «نسبتاً امیدواری» سوق داده است.

در این تغییر، غالب گویه‌های مورد سنجش تاحدود کمی بهبود داشته‌اند اما گویه «امیدواری به قدرت دفاعی و اقتدار کشور در آینده» با ۸ درصد ارتقا به ۷۶ درصد رسید؛ یعنی ۷۶ درصد مردم به قدرت و اقتدار کشور امیدوار هستند. این گویه قبلاً در رقم موافقت ۶۸ درصدی قرار داشته و این افزایش به این معناست که مجموعه اتفاقاتی در یکسال گذشته باعث رشد ارزیابی مردم از اقتدار کشور و امید به افزایش آن در آینده شده است که بدون شک حمله ۲۶ فروردین نقشی کلیدی در این ارزیابی دارد.

همچنین گویه ارزیابی امیدوارانه از «نفوذ سیاسی منطقه‌ای و بین المللی» که در وضعیت ۵۶ درصد قرار داشته است هم اکنون به ۶۸ درصد نزدیک شده که در علت‌یابی آن بایستی باز هم به موفقیت‌های میدانی جبهه مقاومت و اقتدار دفاعی کشور و همچنین عقلانیت نظام سیاسی در مدیریت تحولات منطقه اشاره کرد.

ارتقای «احساس امنیت ملّی»

از مهمترین گویه هایی که در اندازه گیری شاخص احساس امنیت ملی به کار می‌رود میزان احساس امنیت از «احتمال درگیری و حمله نظامی به کشور» و «احتمال بروز شورش و تجزیه کشور» می‌باشد. در حالی که بر اساس سابقه ذهنی اغتشاشات ۱۴۰۱ و ضریب رسانه‌ای جریان مورد حمایت دشمن، مردم در برابر احتمال حمله نظامی به کشور ۶۲ درصد و در مقابل احتمال درگیری و تجزیه ایران ۶۹ درصد اطمینان خاطر داشتند، عقلانیت در پیش گرفته شده در تصمیمات سیاسی نظام در کنار تحرکات اقتدار آفرین یکسال گذشته که در نهایت به پاسخ مقتدرانه به رژیم صهیونیستی انجامید، باعث افزایش احساس امنیت ملی شده است.

نتایج پیمایش اردیبهشت ۱۴۰۳ نشان می‌دهد اطمینان و احساس امنیت از هرگونه حمله نظامی به کشور به ۷۵ درصد و اطمینان از عدم درگیری داخلی و تجزیه کشور به ۷۸ درصد ارتقا یافته است.

ارزیابی از «توان نظامی کشور» در مقابله با تهدیدات اسرائیل

در حالی که ارزیابی از توان مقابله ایران در پاسخ به تهدیدات احتمالی رژیم صهیونیستی علیه کشورمان پس از عملیات طوفان الاقصی (آبان ۱۴۰۲) در حد ۶۹ درصد بوده است این ارزیابی پس از نمایش قدرت موشکی ایران در حمله به اسرائیل در عملیات وعده صادق (اردیبهشت ۱۴۰۳) ارتقای قابل ملاحظه‌ای یافته و به عدد ۷۸ درصد رسیده است.

تقویت «هویت ملّی»

ابعاد «سرزمینی» و «سیاسی» هویت ملی از جمله گویه‌هایی است که تحت تأثیر نمایش اقتدار کشور در حمله ۲۶ فروردین تقویت شده است. اگر چه تعلقات به جغرافیا و تاریخ سرزمین همیشه در اوج گرایشات پیمایش‌های جامعه ایرانی قرار داشته اما نتایج پیمایش‌ها نشان می‌دهد شرایط و اقتضائات مرتبط با تقویت کننده‌های ملی از جمله توان دفاعی و مدیریت محیط منطقه‌ای در تقویت این شاخص‌ها نیز مؤثر افتاده است.

در بعد سرزمینی، سه گویه «افتخار به ایرانی بودن»، «اهمیت حفظ تمامیت ارضی کشور» و «آمادگی دفاع از کشور در صورت جنگ» مورد سنجش قرار گرفته است. گویه «افتخار به ایرانی بودن» به‌دلیل عمق هویتی همچنان میزان بالایی را نشان می‌دهد بطوری که حول عدد ۸۷ درصد در دی ماه ۱۴۰۲ همچنان تقویت شده و کماکان به همین مقدار گرایش دارد (۸۸ درصد در اردیبهشت ۱۴۰۳).

اما گویه «اهمیت حفظ تمامیت ارضی» تحت تأثیر دو عامل «تهدیدات و منازعات منطقه ای» و «پاسخ تاریخی به تهدیدات در قالب عملیات ۲۶ فروردین» در ذهنیت جمعی مردم فعال‌تر شده و افکار عمومی خود را نسبت به آن مسأله مند فرض کرده‌اند. بطوری که گویه «اهمیت حفظ تمامیت ارضی» در افکار عمومی از میزان ۸۴ درصد در تیرماه ۱۴۰۲ به ۹۲ درصد در اردیبهشت ۱۴۰۳ ارتقا یافته است.

در نهایت سنجش میزان «آمادگی برای دفاع از کشور در صورت جنگ» از مهمترین شاخص‌های ارزیابی از هویت ملی است؛ ۷۲ درصد مردم اعلام کرده‌اند در صورت تعرض به خاک کشورمان، آمادگی دارند در «حوزه‌های غیرنظامی» (کمک‌های مالی و خدماتی و …) به دفاع از کشور کمک کنند اما درباره «حضور داوطلبانه نظامی» در جبهه جنگ در مقابل دشمن که بخش «سخت» دفاع شامل می‌شود ۵۸ درصد مردم تمایل خود را برای حضور در جبهه علیه اسرائیل ابراز کرده‌اند.