شکست استارت‌آپ‌های خلاق؛ وقتی حمایت‌ها فایده‌ای ندارند
اقتصاد ایران: به‌جای حمایت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های ناکارآمد، باید به اهرم های مردمی و ظرفیت‌های بومی کشور اتکا کنیم تا چرخ اقتصاد خلاق بهتر بچرخد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: سجاد صالحی دبیر کمیته صنایع خلاق شورای عالی جهاد سازندگی و دبیر ایران خلاق، درباره چالش‌ها و فرصت‌های رشد صنایع خلاق و فرهنگی در ایران یادداشتی نوشته که برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته است.
مشروح متن این‌یادداشت را در ادامه می‌خوانیم؛
دنیای امروز دنیایی پر از تلاطم است. چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر لحظه بیشتر می‌شود و مسائل و نیاز بشر نیز به فراخور تحولات پرشتاب در حال تغییر است. در این میان کشور ما ایران نیز از این قافله عقب نمانده و فارغ از تغییرات جهانی، تحولات سیاسی، اقتصادی و چالش‌های متنوعی را در خود جای داده است. با در نظر گرفتن این بستر پر تلاطم، کسب‌وکارهای کوچک و نوپا تنها با به‌کارگیری ایده‌های نو و در دست گرفتن ابتکار عمل در رفع نیازهای جدید جامعه می‌توانند به موفقیت برسند و به یک پایداری نسبی دست یابند.
اما چالش اصلی اینجاست: ایده‌های نو و خارق‌العاده در گوشه‌گوشه کشورمان سر بر می‌آورد، اما به شب نرسیده، چراغ خلاقیت و ابتکار عمل خاموش می‌شود. ایده‌هایی که در مسیر «شدن» در توقفگاه‌های پیش‌بینی‌نشده‌ای به «عدم» تبدیل می‌شوند و تعداد بسیار انگشت‌شماری از آن‌ها از این مسیر متلاطم جان سالم به در می‌برند و به کسب‌وکارهای موفق تبدیل می‌شوند. چاره کار کجاست؟
ایده‌های نوآورانه و خلاقانه در تو در توی مراکز رشد، فضاهای کار اشتراکی، شتاب‌دهنده‌ها، پارک‌های علم و فناوری و با حمایت‌های همه‌جانبه برخی از سرمایه‌گذاران و تسهیلگران دولتی بعد از چند صباحی جوش‌وخروش به‌یک‌باره جام مرگ را می‌نوشند و ایده خود را به زباله‌دان ایده‌های شکست‌خورده می‌سپارند.
چه بسا کسب‌وکارهای کوچکی که در دل یک روستا یا در حاشیه یک شهر، در یک اتاق از خانه، در یک کارگاه خانوادگی، یک تولیدی زیرزمینی یا یک فروشگاه آنلاین ساده ذره‌ذره رشد می‌کنند و با یک حرکت نوآورانه و خلاقانه کسب‌وکار خود را به یک بازار بی‌بدیل تبدیل می‌کنند.
توهم پرورش کارآفرین در گلخانه‌های رشد ایده
آیا وقت آن نرسیده است که به جای «یافتم یافتم» و شکستن شاخ غول «سیلیکون ولی» با ایده‌های ناب و نوشتن ده‌ها صفحه «بیزینس‌پلن» و «پیچ‌دک» و ارائه در «دمودی‌ها» و «استارت‌آپ ویکندها» و مذاکره با «وی‌سی‌ها و صندوق‌های خطرپذیر» و دست‌آویز قراردادن ادبیات نامأنوس و ترجمه‌شده برای بهره‌کشی از استعدادهای کشور، لحظه‌ای درنگ کنیم و به آنچه تاکنون رخ‌داده بیاندیشیم؟ آیا راه رفته تاکنون به نتیجه رسیده است؟ آیا ایده‌های خام بدون داشتن تجربه و توانایی لازم به کسب‌وکاری موفق تبدیل می‌شوند؟ آیا از دل استارت‌آپ‌های مستقر در فضاهای کار اشتراکی، یک کارآفرین واقعی بیرون می‌آید؟ چند درصد از ایده‌های جوانان این کشور از این طریق به نتیجه می‌رسد؟
شاید وقت آن رسیده که به‌جای توسعه «گلخانه‌های رشد ایده» به ظرفیت‌های طبیعی کشور اتکا کنیم، همچنین به زیست‌بوم و اکوسیستم نوآوری و خلاقیت بومی کشور، به شتاب‌دهنده‌هایی از جنس مردم، سرمایه‌هایی با مشارکت مردم، با مسائلی از جنس مسائل بومی خودمان و میلیون‌ها کسب‌وکار بومی و منطقه‌ای متناسب با اقتضای نیاز هر زیست‌بوم که در حال کسب درآمد هستند بیشتر توجه کنیم.
کافی است که این کسب‌وکارهای بومی با روند نوآوری و خلاقیت عجین شوند، آنگاه خواهیم دید که چرخ اقتصاد نه با توسعه شتاب‌دهنده‌هایی در طلب سود یک‌شبه، بلکه با روندهای ارگانیک و حمایت‌های مردمی بهتر می‌چرخد و می‌تواند منجر به جهش تولید شود.
چهار اهرم پیشرفت برای کسب‌وکارهای خلاق
کسب‌وکارهای خلاق با استفاده از ابزارهای به‌صرفه، پایدار و پویا می‌توانند خیلی سریع‌تر از یک استارت‌آپ، ایده‌های خلاقانه را مطابق با نیازهای واقعی به کار بگیرند و به نتایج مطلوب‌تری دست پیدا کنند. کسب‌وکارهایی که می‌توانیم از آن به‌عنوان «صنایع کوچک خلاق» نام ببریم، اما این ابزارها و به عبارت دقیق‌تر اهرم‌های تأثیرگذار بر رشد و تحول این صنایع چیست و چگونه می‌توانیم با استفاده از این اهرم‌ها به کسب‌وکارمان رونق بخشیم و با کمترین نگرانی در مسیر موفقیت و رشد آن حرکت کنیم؟
فرض کنید می‌خواهید یک فروشگاه آنلاین از محصولات خانگی و یا تولیدات هنری خود داشته باشید، چه نیازهایی دارید؟ سرمایه؟ دانش و یا امکانات؟
قطعاً این مسیر پر از چالش و دشواری است، اما راز موفقیت بلندمدت صنایع کوچک خلاق، مدیریت صحیح کسب‌وکار و استفاده از اهرم‌های متنوع و ابزارهای تجاری مناسب است. استفاده از این اهرم‌های اثرگذار باعث می‌شود تا شما برای رسیدن به دستاوردها و موفقیت در کسب‌وکارتان، با کمترین انرژی، بیشترین کارایی و اثربخشی را تجربه کنید:
۱. دانش
وقتی موضوعی فکر شما را درگیر کرده و ذهنتان خسته شده است، به خودتان می‌گویید: «بروم یک کتاب بخوانم / یا یک فیلم آموزشی ببینم / یا یک پادکست گوش دهم.» در لابلای سطور کتاب یا مطالب یک دوره آموزشی پاسختان را پیدا می‌کنید و درگیری ذهنیتان برطرف می‌شود. پس علم دیگران می‌تواند نقطه اتکای دانش شما برای بهبود عملکردتان باشد. در واقع صاحبان کسب‌وکارهای خلاق با استفاده از دانش دیگران می‌توانند بسیاری از چالش‌های ذهنی و راهبردی خود را حل‌وفصل نمایند.
دانش دیگران یک اهرم مؤثر برای رشد کسب‌وکار شماست و می‌تواند در قالب‌های مختلفی قابل بهره‌برداری باشد، مثل محتوای انتشاریافته از دیگران، اطلاعات افراد، زمینه مطالعات دیگران، ایده‌ها و خلاقیت سایرین می‌تواند الهام‌بخش شما در مدیریت کسب‌وکارتان باشد.
۲. تجربه
هنر و مهارت‌های دیگران، نتیجه تجربه‌ای است که افراد در حین عمل و اقدام یاد گرفته و کسب کرده‌اند. لازم نیست که همه تجربه‌ها و مهارت‌ها را صرفاً از طریق تجربه فردی کسب نمایید. شما می‌توانید از فرصت تجربه و مهارت دیگران در قالب مشورت یا دعوت به مشارکت بهره‌مند شوید.
مهارت همان فوت کوزه‌گری است که ممکن است فردی پس از طی سال‌ها تمرین و ممارست به دست آورده باشد و بتواند در کسری از زمان این تجربه را در اختیار شما قرار دهد.
کمک گرفتن از دیگران در قالب مشورت و یا ایجاد فرصت همکاری و مشارکت با افراد باتجربه از جمله مولفه‌های مهم در موفقیت بسیاری از کسب‌وکارهای برتر دنیا بوده است.
۳. امکانات
در اغلب موارد، چالش‌های یک کسب‌وکار صرفاً مباحث مالی و پولی نیست و گاهی اوقات به‌کارگیری ابزارآلات دیگران به جای صرف هزینه‌های هنگفت برای تهیه همان ابزارها، بهره‌برداری از یک مکان، استفاده از تکنولوژی و فناوری شرکت‌های فناور به جای استفاده از روش‌های سنتی و همچنین به کارگیری ظرفیت‌های ارتباطی و شبکه دیگران برای ایجاد فرصت‌های ویژه می‌تواند ارزش افزوده‌ای به‌مراتب بیشتر از منابع مالی کسب‌وکار شما داشته باشد.
فرض کنید می‌خواهید تولید محتوا کنید و استودیویی ندارید، اما دوست شما یک استودیوی مجهز دارد و می‌توانید از آن استفاده کنید، یا حتی گاهی تماس یک فرد دارای ارتباطات قوی می‌تواند امکانات و ظرفیت‌های موردنیاز کسب‌وکار شما را خیلی زودتر و با سهولت بیشتری در اختیارتان قرار دهد. بر این اساس شما می‌توانید از اهرم امکانات دیگران برای توسعه سریع‌تر کسب‌وکار خود استفاده کنید.
۴. سرمایه
آخرین و مهم‌ترین ابزار و اهرم تأثیرگذار در کسب‌وکار شما، سرمایه و جریان اقتصادی دیگران است. با وجود سازوکارهای جذب سرمایه برای صنایع خلاق از جمله رویدادهای دمودی یا ارائه برای جذب سرمایه همچنین پلتفرم یا سکوهای جمع‌سپاری مالی می‌توان از سرمایه‌های مالی و یا غیرمالی دیگران مانند اعتبار مبتنی بر دارایی افراد، امتیازات مالی و اعتباری افراد، ضمانت مالی برای دریافت تسهیلات و … بهره‌مند شد. مزیت استفاده از این سکوها، اتصال حامیان، سرمایه‌گذاران و خیرین به صاحبان کسب‌وکارهای کوچک است و چه بهتر اینکه این حمایت در قالب تأمین مالی به شیوه قرض‌الحسنه باشد.
سکو و پلتفرم‌های جمع سپاری با اتصال صاحبان ایده و کسب‌وکار به حامیان و سرمایه‌گذاران، امکان تأمین مالی و غیرمالی (امکانات، دانش و تجربه) برای راه‌اندازی یا توسعه کسب‌وکار را فراهم می‌کنند و به ترویج فرهنگ کارآفرینی بومی و نوآوری اجتماعی در این حوزه کمک می‌کنند.
کسب‌وکارهایی مثل تولید فیلم کوتاه یا انیمیشن، ایجاد کارگاه‌های صنایع‌دستی مجهز، بازسازی و تجهیز خانه‌های قدیمی برای بومگردی، راه‌اندازی خط تولید سوغاتی‌های بومی و محلی و بسیاری ایده‌ها و کسب‌وکارهای خلاقانه دیگر با به‌کارگیری دانش، تجربه، امکانات و سرمایه‌های دیگران به یک کسب‌وکار پویا و کارا تبدیل خواهند شد.
در نهایت، باید تاکید کرد که استفاده از اهرم‌های مردمی و ظرفیت‌های بومی برای رشد کسب‌وکارهای خلاق، تنها در صورتی به موفقیت خواهد رسید که با یک نگاه سیستمی همراه باشد. این نگاه سیستمی باید شامل سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه، قانون‌گذاری‌های مناسب، و سرمایه‌گذاری‌های هوشمند و کلان باشد. همچنین، توسعه زیرساخت‌های لازم برای رشد زیست‌بوم خلاقیت و نوآوری نقش حیاتی در این فرآیند دارد. بدون این هماهنگی و هم‌افزایی میان عوامل مختلف، دست‌یابی به نتایج مطلوب و موفقیت‌های کلیدی دشوار خواهد بود. بنابراین، یک رویکرد جامع و همه‌جانبه برای حمایت از کسب‌وکارهای خلاق ضروری است.